اندلس

در سال 711 م/92 ق یک دسته از مسلمانان به رهبری طارق بن زیاد که نام وی در کلمه جبل الطارق ابدی شده است توانستند بخش اعظم اسپانیا را فتح کنند. اعراب قلمرو جدید خود را در اسپانیا اندلس می گفتند و شهر قرطبه را به پایتختی برگزیدند.

در سال 756م / 139ق فردی از خاندان بنی امیه بنام عبدالرحمن با کمک هوادارانش در اندلس به حکومت می رسد و حکومت مستقل امویان را در اندلس تاسیس می کند. در دوران اوج آن در زمان عبدالرحمان سوم 912-961 م/300-350 ق آنها خود را "خلیفه" و "امیرالمؤمنین" خواندند.

درگیری های داخلی بعدی بر سر جانشینی سبب تضعیف آنها شد. در سال 1031 م /422 ق شورای وزیران در قرطبه تشکیل شد و پایان خلافت امویان اندلس و تاسیس شورای دولتی را اعلام نمود.

این شورا فقط بر قرطبه حکومت می کرد و مناطق دیگر بدست حکام محلی اداره می شد. هر چند حکمرانان مسلمان نسبت به پیروان مذاهب دیگر با مدارا و تسامح رفتار می کردند اما استقبال ساکنین اسپانیا از دین جدید به سرعت افزایش می یافت.

در این میان، میل دستیابی به مزایای اجتماعی مسلمان بودن و تحسین فرهنگ اسلامی به عنوان تمدن مترقی تر جایگاه برجسته ای داشت. خدمت خاص تمدن اسلامی اندلس را باید در حوزه شهرسازی و توسعه شهرها و نیز شکوفایی اقتصادی که در اثر احیای تجارت بوجود آمد جستجو کرد.

بر اثر متلاشی شدن حکومت مرکزی فشار دول مسیحی بر مسلمانان افزایش یافت، بطوری که حکمران اشپیلیه یعنی المعتمد و فقهای مالکی حکومتش از حکومت مرابطون در افریقای شمالی تقاضای کمک کردند و مرابطون بعد از انجام ماموریتشان حکومت اندلس را در اختیار گرفتند.

حکومت مرابطون در اندلس در سال 1145م/535 ق پایان یافت و تا سال 1170م/565 ق که اندلس تحت قدرت موحدون قرار گرفت، هرج و مرج حکمفرما بود. اما موحدون نیز همانند مرابطون مدت زیادی دوام نیاوردند و بزودی در سراشیبی سقوط افتادند.

در این شرایط حملات دول مسیحی شمال اسپانیا افزایش یافت و قرطبه در سال 1236م/634ق و اشبیلیه در سال 1248م/645ق بدست مسیحیان افتاد.

در این ایام فردی بنام محمد بن یوسف ابن نصر حکومت نصریه را در غرناطه تأسیس کرد. این حکومت در سال 1238م/635 ق تأسیس شد و بعد از دو قرن و نیم در سال 1491م/896 ق منقرض شد.

در هنگامی که سراسر اروپا در توحش و جهل قرون وسطی فرو رفته بود، در اندلس تقریبا همه سواد خواندن و نوشتن را داشتند. وجود مدارس و مراکز علمی متعدد از قبیل دانشگاهها و کتابخانه ها از مشخصات این دوره می باشد.

ویژگی های اسپانیای اسلامی (اندلس):

1. شکوفایی و رونق اقتصادی در اثر احیای تجارت: فراهم کردن امکانات لازم برای تجار، تشکیل ناوگان تجاری در دریا، برقراری امنیت در راههای زمینی.
2. ادغام منحصر به فرد عناصر فرهنگ مسیحی با تمدن اسلامی: تحسین و اقتباس فرهنگ اسلامی به عنوان تمدن برتر توسط مسیحیان اندلس و تاثیرپذیری متقابل مسلمانان از فرهنگ لاتینی اهالی اندلس.
3. احیای حیات شهری و شهرنشینی در اندلس: رونق و شکوفایی حیات شهری و شهرسازی و توسعه آن بعد از رکود و افول آن در دوره ویزیگوتها.
4. شکوفایی فرهنگی و علمی: در موقعی که سراسر اروپا در جهل و بی خبری کامل بود اندلس به تنهایی پرچمدار دانش و تمدن در غرب بود.
5. ساختار سیاسی و جمعیتی:
   1. منازعات داخلی در حکومت های اسلامی: درگیری های داخلی بر سر جانشینی و کسب قدرت که به ضعف و انحطاط سریع آنها می انجامید.
   2. اولین نهاد سیاسی مستقل از خلافت اسلامی: اولین حکومتیست که براساس استقلال کامل از جامعه اصلی مسلمین تشکیل شد.
   3. تنوع عناصر جمعیتی در جامعه اندلس: قبایل مختلف عرب، بربرهای شمال افریقا، بومیان نومسلمان، بومیان مسیحی و یهودیان.

اَندَلُس یکی از ۱۷ منطقه خودمختار کشور اسپانیا است. پایتخت آن شهر سویل است.

بازمانده های فراوانی از معماری موری (مراکشی) در اندلس بجا مانده است زیرا این منطقه واپسین دژ مقاومت مورها پیش از بازپس گیری این سامان از سوی پادشاهان کاتولیک بود که در سال ۱۴۹۲ تکمیل گشت. نامدارترین این آثار کاخ الحمراء در گرانادا، مزکوئیتا در کوردوبا و برجهای توره دل اورو و جیرالدا در سویل. از آثار باستانی مهم آن می توان به مدینة الزهرا در نزدیکی کوردوبا اشاره کرد.

منطقه اندلس به ۸ استان بخش گردیده است:

• استان سویل
• استان گرانادا
• استان کوردوبا
• استان کادیز
• استان مالاگا
• استان هوئلوا
• استان خائن
• استان آلمریا

شهرهای اصلی اندلس (از غرب به شرق) عبارت اند از:

• هوئلوا
• سویل
• کادیز
• مالاگا
• کوردوبا
• خائن
• گرانادا
• آلمریا

دیگر شهرهای اندلس عبارت اند از:

• آلگسیراس، کادیز
• خرز، کادیز
• ماربلا، مالاگا
• دوس هرماناس، سویل
• آنتکوئرا، مالاگا

منابع

اندلس، کتابخانه طهور، بازیابی: 2 بهمن 1391.