شناسه ناقص است
کیفیت پژوهش متوسط است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

نامه اعمال: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(←‏ویژگی های نامه اعمال)
 
(۷ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 +
{{خوب}}
 
{{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}}
 
{{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}}
  
−
__toc__
+
یکی از عقاید مسلّم [[اسلام|اسلامی]] كه در [[آیه|آیات]] و [[حدیث|روایات]] فراوانی بر آن تاکید شده، این است که تمامی اعمال انسانها از نیک و بد، ثبت و ضبط شده و در «نامه عمل» آنها نوشته می‌شوند. اعتقاد به نامه اعمال، موجب [[تزکیه نفس|تهذیب نفس]] و تقویت مبانی اخلاقی بوده و عامل هشداردهنده‌ای به تمام انسانهاست که دائما مراقب رفتار خویش باشند.
  
−
یکی از مسلمات اعتقادات اسلامی كه در آیات و روایات فراوانی بر آن تاکید شده، این است که تمامی اعمال ما از نیک و بد ثبت و ضبط می­شوند و در نامه عمل ما نوشته می­شوند. این که نامه اعمال چه ویژگی هایی دارد؟ و چند نوع نامه اعمال وجود دارد؟ و ماهیت آن چیست؟ و فلسفه وجودی آن چه چیزی می­تواند باشد؟ سئوالاتی است که پاسخ آنها در ادامه بیان می­شود:
+
==ویژگی‌های نامه اعمال==
  
−
==ویژگی های نامه اعمال==
+
با توجه به آیات و روایاتی که درباره نامه اعمال سخن گفته اند، ویژگی هایی برای آن قابل فهم است که عبارتند از:
  
−
با توجه به آیات و روایاتی که درباره نامه اعمال سخن گفته­اند، ویژگی هایی برای آن قابل فهم است که عبارتند از:
+
*تمام اعمال و رفتارهای انسانها حتی آثار اعمال نیز در نامه اعمال ثبت میگردد: {{متن قرآن|«إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَى وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ»}}‌؛ ما مردگان را زنده می‌كنیم و آنچه را از پیش فرستاده‌اند و تمام آثار آنها را می‌نویسیم.([[سوره یس]]، 12)
 +
*ثبت رفتارهای انسان در نامه اعمال وی چنان دقیق و جامع است که کوچکترین خطا، لغزش و نقصانی در آن صورت نمیگیرد. از این رو بدکاران پس از مشاهده آن، سخت شگفتزده و هراسان میشوند: {{متن قرآن|«وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَذَا الْكِتَابِ لَا يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا»}}؛ و كتاب (كتابی كه نامه اعمال همه انسانها است) در آنجا گذارده می‌شود، اما گنهكاران را می‌بینی كه از آنچه در آن است ترسان و متوحش‌اند و می‌گویند: ای وای بر ما! این چه كتابی است كه هیچ عمل كوچك و بزرگی نیست مگر این كه آن را شماره كرده است‌‌. ([[سوره کهف]]، 49)
 +
*گواهی نامه اعمال بر آنچه که بشر انجام داده، چنان گویا و روشن است که هیچکس نمیتواند آن را انکار کند زیرا نامه اعمال دقیقاً نسخهبرداری از اعمال انجام شده است: {{متن قرآن|«هَذَا كِتَابُنَا يَنطِقُ عَلَيْكُم بِالْحَقِّ إِنَّا كُنَّا نَسْتَنسِخُ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ»}}؛ این كتاب ماست كه به حق با شما سخن می‌گوید (و اعمال شما را بازگو می‌كند) ما آنچه را انجام می‌دادید نسخه برمیداشتیم! ([[سوره جاثیه]]، 29)
 +
*نویسندگان نامه اعمال دو فرشته اند که در طرف راست و چپ هر انسانی حاضرند: {{متن قرآن|«إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيَانِ عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَعِيدٌ * مَا يَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ»}}؛ به خاطر بیاورید هنگامی كه دو فرشته راست و چپ كه ملازم انسان هستند اعمال او را دریافت می‌دارند. هیچ سخنی را انسان تلفظ نمی‌كند مگر این كه نزد آن فرشته‌ای مراقب و آماده برای انجام ماموریت است.([[سوره ق]]، 17-18)
  
−
# تمام اعمال و رفتارهای انسانها حتی آثار اعمال نیز در نامه اعمال ثبت می­گردد: «إِنَّا نَحْنُ نُحْی الْمَوْتی‌ وَ نَكْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُم‌؛ ما مردگان را زنده می‌كنیم و آنچه را از پیش فرستاده‌اند و تمام آثار آنها را می‌نویسیم». ([[سوره یس]]، 12)
+
اما پاره ای از اعمال را فقط خداوند متعال ثبت میکند. از سر رحمت و ستاریت نمیگذارد که فرشتگان او بر بعضی از اعمال آدمی آگاهی یابند: «و کنتَ انت الرقیب علیّ من ورائهم والشاهد لما خفی عنهم و برحمتک اخفیتَه و بفضلک سترتَه؛<ref>شيخ عباس قمي، مفاتيح الجنان، دعاي کميل</ref> و تو بر من از پس آنها نگهبان بودی و شاهد آنچه بر ایشان مخفی بود و تو به رحمت خود آن را مخفی کردی و به فضل خود پوشاندی».
−
# ثبت رفتارهای انسان در نامه اعمال وی چنان دقیق و جامع است که کوچکترین خطا، لغزش و نقصانی در آن صورت نمی­گیرد. از این رو بدکاران پس از مشاهده آن، سخت شگفت­زده و هراسان می­شوند: «وَ وُضِعَ الْكِتابُ فَتَرَی الْمُجْرِمِینَ مُشْفِقِینَ مِمَّا فِیهِ وَ یقُولُونَ یا وَیلَتَنا ما لِهذَا الْكِتابِ لایغادِرُ صَغِیرَةً وَ لاكَبِیرَةً إِلاَّ أَحْصاها؛ و كتاب (كتابی كه نامه اعمال همه انسانها است) در آنجا گذارده می‌شود، اما گنهكاران را می‌بینی كه از آنچه در آن است ترسان و متوحش‌اند و می‌گویند: ای وای بر ما! این چه كتابی است كه هیچ عمل كوچك و بزرگی نیست مگر این كه آن را شماره كرده است‌‌». ([[سوره کهف]]، 49)
 
−
# گواهی نامه اعمال بر آنچه که بشر انجام داده، چنان گویا و روشن است که هیچ­کس نمی­تواند آن را انکار کند زیرا نامه اعمال دقیقاً نسخه­برداری از اعمال انجام شده است: «هذا كِتابُنا ینْطِقُ عَلَیكُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا كُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُون‌؛ این كتاب ماست كه به حق با شما سخن می‌گوید (و اعمال شما را بازگو می‌كند) ما آنچه را انجام می‌دادید نسخه برمی­داشتیم!». ([[سوره جاثیه]]، 29)
 
−
# نویسندگان نامه اعمال دو فرشته­اند که در طرف راست و چپ هر انسانی حاضرند: «إِذْ یتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ ما یلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَیهِ رَقِیبٌ عَتِید؛ به خاطر بیاورید هنگامی كه دو فرشته راست و چپ كه ملازم انسان هستند اعمال او را دریافت می‌دارند. هیچ سخنی را انسان تلفظ نمی‌كند مگر این كه نزد آن فرشته‌ای مراقب و آماده برای انجام ماموریت است».([[سوره ق]]، 17- 18)
 
−
 
 
−
اما پاره­ای از اعمال را فقط خداوند متعال ثبت می­کند. از سر رحمت و ستاریت نمی­گذارد که فرشتگان او بر بعضی ار اعمال آدمی آگاهی یابند: «و کنت انت الرقیب علی من ورائهم والشاهد لما خفی عنهم و برحمتک اخفیته و بفضلک سترته؛<ref>شيخ عباس قمي، مفاتيح الجنان، دعاي کميل</ref> و تو بر من از پس آنها نگهبان بودی و شاهد آنچه بر ایشان مخفی بود و تو به رحمت خود آن را مخفی کردی و به فضل خود پوشاندی».
 
  
 
==انواع نامه اعمال==
 
==انواع نامه اعمال==
  
−
از آیات [[قرآن کریم]] استفاده می­شود که برای هر انسانی سه نوع کتاب یا نامه عمل وجود دارد:
+
از آیات [[قرآن کریم]] استفاده میشود که برای هر انسانی سه نوع کتاب یا نامه عمل وجود دارد:
  
−
اول. نامه­ای که مخصوص هر انسانی است و تمام جرئیات اعمال او در آن منعکس است: «وَ كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فِی عُنُقِهِ وَ نُخْرِجُ لَهُ یوْمَ الْقِیامَةِ كِتاباً یلْقاهُ مَنْشُوراً × اقْرَأْ كِتابَكَ كَفی‌ بِنَفْسِكَ الْیوْمَ عَلَیكَ حَسِیبا؛ اعمال هر انسانی را به گردنش قرار داده‌ایم و روز قیامت كتابی برای او بیرون می‌آوریم كه آن را در برابر خود گشوده می‌بیند. (این همان نامه اعمال او است، به او می‌گوئیم) كتابت را بخوان! كافی است كه امروز خود حسابگر خود باشی!».([[سوره اسراء]]، 13- 14)
+
اول. نامه ای که مخصوص هر انسانی است و تمام جرئیات اعمال او در آن منعکس است: {{متن قرآن|«وَكُلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَآئِرَهُ فِي عُنُقِهِ وَنُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ كِتَابًا يَلْقَاهُ مَنشُورًا * اقْرَأْ كَتَابَكَ كَفَى بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيبًا}}؛ اعمال هر انسانی را به گردنش قرار داده‌ایم و روز قیامت كتابی برای او بیرون می‌آوریم كه آن را در برابر خود گشوده می‌بیند. (این همان نامه اعمال او است، به او می‌گوئیم) كتابت را بخوان! كافی است كه امروز خود حسابگر خود باشی!([[سوره اسراء]]، 13-14)
  
 
تعبیر «کل انسان» (هر انسانی) و همچنین «کتابک» (نامه اعمال خودت) دلیل روشنی به این نامه اعمال اختصاصی است.
 
تعبیر «کل انسان» (هر انسانی) و همچنین «کتابک» (نامه اعمال خودت) دلیل روشنی به این نامه اعمال اختصاصی است.
  
−
دوم. نامه­ای که مربوط به امت هاست که مجموعه اعمال یک امت در آن جمع است: «كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعى‌ إِلى‌ كِتابِهَا؛ هر امتى به سوى كتابش خوانده مى‌شود».([[سوره جاثیه]]، 28)
+
دوم. نامه ای که مربوط به امت هاست که مجموعه اعمال یک [[امت]] در آن جمع است: {{متن قرآن|«كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعى‌ إِلى‌ كِتابِهَا»}}؛ هر امتى به سوى كتابش خوانده مى‌شود.([[سوره جاثیه]]، 28)
  
−
تعبیر به «کتاب» به صورت مفرد نه جمع، آن هم برای یک امت شاهد مقصود است.
+
تعبیر به «کتاب» به صورت مفرد نه جمع، آن هم برای یک امت، شاهد مقصود است.
  
−
سوم. کتاب واحدی که مجموعه اعمال همه انسانها. تمام امت ها از ابتدا تا انتهای تاریخ در آن ثبت است و در حقیقت به منزله دفتر کل همگانی و مرکزی محسوب می­شود: «وَ وُضِعَ الْكِتابُ فَتَرَی الْمُجْرِمِینَ مُشْفِقِینَ مِمَّا فِیهِ؛ و كتاب (كتابی كه نامه اعمال همه انسانها است) در آنجا گذارده می‌شود اما گنهكاران را می‌بینی كه از آنچه در آن است ترسان و متوحش‌اند». ([[سوره کهف]]، 49)
+
سوم. کتاب واحدی که مجموعه اعمال همه انسانها و تمام امت ها از ابتدا تا انتهای تاریخ در آن ثبت است و در حقیقت به منزله دفتر کل همگانی و مرکزی محسوب میشود: {{متن قرآن|«وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ»}}؛ و كتاب (كتابی كه نامه اعمال همه انسانها است) در آنجا گذارده می‌شود اما گنهكاران را می‌بینی كه از آنچه در آن است ترسان و متوحش‌اند. ([[سوره کهف]]، 49)
  
−
ثبت یک عمل در سه نامه و کتاب، برای تاکید بر این مطلب است که انسان بداند که اعمال او در کتاب های متعددی ثبت و ضبط می­شود و امکان ندارد کاری از او سر بزند و روز قیامت حساب نشود.<ref>مکارم شيرازي، ناصر و همکاران، پيام قرآن، قم، مدرسه امام علي بن ابيطالب علیه السلام، چاپ چهارم، 1374، ج6، ص110-111.</ref>
+
ثبت یک عمل در سه نامه و کتاب، برای تاکید بر این مطلب است که انسان بداند که اعمال او در کتاب های متعددی ثبت و ضبط میشود و امکان ندارد کاری از او سر بزند و روز [[قیامت]] حساب نشود. <ref> ناصرمکارم شيرازي، پيام قرآن، قم، مدرسه امام علي بن ابيطالب علیه السلام، چاپ چهارم، 1374، ج6، ص110-111.</ref>
  
−
==حقیقت نامه عمل==
+
==حقیقت نامه اعمال==
  
−
نامه اعمال در قیامت چیزی مانند ورق های کاغذ و دفتر و کتاب معمولی نیست زیرا اگر به شکل دفتر و اوراق باشد هزاران برگ لازم است که اعمال یک عمر را در آن بنویسند و چنین کتابی برای همه به آسانی قابل مطالعه نیست، در حالی که از آیات و روایات به خوبی استفاده می­شود که اعمال انسان در آن چنان ثبت است که با یک نگاه می­توان بر آن واقف شد. از این گذشته خطوط و نقوش معمولی چنان نیست که قابل انکار نباشد، در حالی که از آیات و روایات به خوبی برمی­آید که محتوای این کتاب قابل انکار نیست.<ref> همان، ص103-104.</ref>
+
نامه اعمال در قیامت چیزی مانند ورق های کاغذ و دفتر و کتاب معمولی نیست، زیرا اگر به شکل دفتر و اوراق باشد هزاران برگ لازم است که اعمال یک عمر را در آن بنویسند و چنین کتابی برای همه به آسانی قابل مطالعه نیست، در حالی که از آیات و روایات به خوبی استفاده میشود که اعمال انسان در آن چنان ثبت است که با یک نگاه میتوان بر آن واقف شد. از این گذشته خطوط و نقوش معمولی چنان نیست که قابل انکار نباشد، در حالی که از آیات و روایات به خوبی برمیآید که محتوای این کتاب قابل انکار نیست.<ref> همان، ص103-104.</ref>
  
−
در این که منظور از نامه اعمال چیست، نظریات مختلفی وجود دارد که چند نمونه از آنها را ذکر می­کنیم:
+
در این که منظور از نامه اعمال چیست، نظریات مختلفی وجود دارد که چند نمونه از آنها را ذکر میکنیم:
  
−
* نامه اعمال کنایه از روح و نفس انسانی است که آثار همه اعمال در آن باقی مانده است و در قیامت همچون کتابی نشانگر اعمال گذشته انسان خواهد بود. فیض کاشانی در ذیل آیه 13 [[سوره اسراء]] این نظریه را مطرح ساخته است: هی بعینها نفسه التی رسخت فیها آثار أعماله بحیث انتقشت بها<ref>فيض کاشاني، ملامحسن، تفسير الصافي، تهران، انتشارات الصدر، چاپ دوم، 1415 ه.ق، ج3، ص182 </ref>
+
*نامه اعمال کنایه از [[روح]] و [[نفس]] انسانی است که آثار همه اعمال در آن باقی مانده است و در [[قیامت]] همچون کتابی نشانگر اعمال گذشته انسان خواهد بود. [[فیض کاشانی]] در ذیل آیه 13 [[سوره اسراء]] این نظریه را مطرح ساخته است: «هی بعینها نفسه التی رسخت فیها آثار أعماله بحیث انتقشت بها».<ref>فيض کاشاني، ملامحسن، تفسير الصافي، تهران، انتشارات الصدر، چاپ دوم، 1415 ه.ق، ج3، ص182 </ref> نامه عمل، همان روح آدمی است که آثار اعمال در آن رسوخ یافته به گونهای که این اعمال در آن نقش بسته است.
  
−
«نامه عمل، همان روح آدمی است که آثار اعمال در آن رسوخ یافته به گونه­ای که این اعمال در آن نقش بسته است».
+
*نامه اعمال، حقیقت اعمال انسان است؛ [[علامه طباطبایی]] با استفاده از آیه {{متن قرآن|«يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوَءٍ...»}}؛ روزی که هر انسانی اعمال نیک و بد خود را حاضر میبیند ([[سوره آل عمران]]، 30) میگوید: «أن الكتاب یتضمن نفس الأعمال بحقائقها دون الرسوم المخطوطة على حد الكتب المعمولة فیما بیننا فی الدنیا فهو نفس الأعمال یطلع الله الإنسان علیها عیانا، و لا حجة كالعیان... أن كتاب الأعمال بحقائقها مستور عن إدراك الإنسان محجوب وراء حجاب الغفلة و إنما یخرجه الله سبحانه للإنسان یوم القیامة فیطلعه على تفاصیله»‌.<ref>طباطبايي، محمدحسين، الميزان، قم، اسماعيليان، ج13، ص55.</ref> نامه اعمال همان حقایق اعمال انسانی است و مانند خطوط و نقوش معمولی در کتاب های دنیا نیست، آن خود اعمال انسانی است که خداوند آشکارا آدمی را بر آن آگاه میکند و هیچ دلیلی بهتر از مشاهده نیست. این کتاب در دنیا از درک انسان پنهان است و حجاب [[غفلت]] روی آن را پوشانده، روز قیامت خداوند آن را میگشاید و پرده های غفلت را کنار میزند و انسان را از آن باخبر میسازد.
  
−
* نامه اعمال، حقیقت اعمال انسان است، [[علامه طباطبایی]] با استفاده از آیه «یوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ؛ روزی که هر انسانی اعمال نیک و بد خود را حاضر می­بیند». ([[سوره آل عمران]]، 30) می­گوید: «أن الكتاب یتضمن نفس الأعمال بحقائقها دون الرسوم المخطوطة على حد الكتب المعمولة فیما بیننا فی الدنیا فهو نفس الأعمال یطلع الله الإنسان علیها عیانا، و لا حجة كالعیان... أن كتاب الأعمال بحقائقها مستور عن إدراك الإنسان محجوب وراء حجاب الغفلة و إنما یخرجه الله سبحانه للإنسان یوم القیامة فیطلعه على تفاصیله‌».<ref>طباطبايي، محمدحسين، الميزان، قم، اسماعيليان، ج13، ص55.</ref>
+
*نامه اعمال در حقیقت، آثار تکوینی اعمال انسان است که در [[آخرت]] تجلی میکند. توضیح این که اعمال انسان همان گونه که در درون جان او اثر میگذارد، در عالم بیرون در فضا و هوای اطراف در زمینی که در آن زندگی میکند و در همه چیز اثر دارد و گویی بر آنها نقش میبندد، نقوشی که به وسیله قوا و نیروهای عالم هستی و [[فرشتگان]] در دل این موجودات ثبت میشود و در قیامت پرده از آن برداشته میشود و آشکار میگردد. این آثار از تمام محیط بیرون جمع آوری میشود و فشرده میگردد و بدست هر کس داده میشود و با یک نگاه در آن حال هر کس معلوم است.
  
−
«نامه اعمال همان حقایق اعمال انسانی است و مانند خطوط و نقوش معمولی در کتاب های دنیا نیست، آن خود اعمال انسانی است که خداوند آشکارا آدمی را بر آن آگاه می­کند و هیچ دلیلی بهتر از مشاهده نیست. این کتاب در دنیا از درک انسان پنهان است و حجاب غفلت روی آن را پوشانده، روز قیامت خداوند آن را می­گشاید و پرده­های غفلت را کنار می­زند و انسان را از آن باخبر می­سازد».
+
این آثار در [[دنیا]] برای ما محسوس و قابل درک نیست، اما بی شک آنها وجود دارند و در روز قیامت که دید دیگری پیدا میکنیم، همه این ها را میبینیم و آنها را تصدیق میکنیم.<ref>پيام قرآن، همان، ص105-106.</ref>
−
 
 
−
* نامه اعمال در حقیقت، آثار تکوینی اعمال انسان است که در آخرت تجلی می­کند. توضیح این که اعمال انسان همان گونه که در درون جان او اثر می­گذارد در عالم بیرون، در فضا و هوای اطراف در زمینی که در آن زندگی می­کند و در همه چیز اثر دارد و گویی بر آنها نقش می­بندد، نقوشی که به وسیله قوا و نیروهای عالم هستی و [[فرشتگان]] در دل این موجودات ثبت می­شود و در قیامت پرده از آن برداشته می­شود و آشکار می­گردد. این آثار از تمام محیط بیرون جمع­آوری می­شود و فشرده می­گردد و بدست هر کس داده می­شود و با یک نگاه در آن حال هر کس معلوم است.
 
−
 
 
−
این آثار در [[دنیا]] برای ما محسوس و قابل درک نیست، اما بی­شک آنها وجود دارند و در روز قیامت که دید دیگری پیدا می­کنیم، همه این ها را می­بینیم و آنها را تصدیق می­کنیم.<ref>پيام قرآن، همان، ص105-106.</ref>
 
  
 
==فلسفه نامه اعمال==
 
==فلسفه نامه اعمال==
  
−
این که در آیات و روایات بسیاری درباره نامه اعمال که در آن تمام جزئیات اعمال و سخنان و نیات انسان ثبت می­شود، سخن گفته شده است یه منظور آثار تربیتی فراوان آن است. ایمان به این مساله نامه عمل که هر عمل کوچک و بزرگی در آن ثبت می­شود و فرشتگانی که شب و روز با انسانند و ماموذ ثبت و ضبط این اعمالند و ایمان به این حقیقت که در صحنه محشر نامه اعمال در برابر دیده همگان گشوده می­شود و تمام گناهان مستور در آن نمایان می­گردد و مایه رسوایی در میان دوست و دشمن است، عامل بازدارنده عجیبی از گناهان می­باشد.
+
این که در آیات و روایات بسیاری درباره نامه اعمال -که در آن تمام جزئیات اعمال و سخنان و نیات انسان ثبت میشود- سخن گفته شده است، به منظور آثار تربیتی فراوان آن است. [[ایمان]] به مساله نامه عمل که هر عمل کوچک و بزرگی در آن ثبت میشود و فرشتگانی که شب و روز با انسانند و مامور ثبت و ضبط این اعمالند و ایمان به این حقیقت که در صحنه محشر نامه اعمال در برابر دیده همگان گشوده میشود و تمام گناهان مستور در آن نمایان میگردد و مایه رسوایی در میان دوست و دشمن است، عامل بازدارنده مؤثری از [[گناهان]] میباشد. مثل کسی که میداند دائما یک دستگاه کاملا مجهز فیلمبرداری در خلوت و اجتماع از درون و بیرون او فیلمبرداری میکند و سرانجام تمام این فیلم ها به صورت پرونده در یک دادگاه مطرح میشود، این شخص به طور یقین کاملا مراقب اعمال و رفتار خویش خواهد بود و سعی خواهد کرد کوچکترین لغزش و خطایی از او صادر نشود.
  
−
مثل کسی که می­داند دائما یک دستگاه کاملا مجهز فیلمبرداری در خلوت و اجتماع از درون و بیرون او فیلمبرداری می­کند و سرانجام تمام این فیلم ها به صورت پرونده در یک دادگاه مطرح می­شود، این شخص به طور یقین کاملا مراقب اعمال و رفتار خویش خواهد بود و سعی خواهد کرد کوچکترین لغزش و خطایی از او صادر نشود.
+
بنابراین اعتقاد به نامه اعمال موجب [[تزکیه نفس|تهذیب نفس]]، تکامل روح و تقویت مبانی اخلاقی و [[تقوا|تقوی]] بوده و عامل هشداردهنده ای به تمام انسانهاست که دائما مراقب رفتار خویش باشند، چرا که همه این رفتارها بدون کم و کاست ثبت میشود و روزی در محضر خداوند متعال ارائه خواهد شد.<ref>همان، ص107-108.</ref>
−
 
 
−
بنابراین اعتقاد به نامه اعمال موجب تهذیب نفس، تکامل روح و تقویت مبانی اخلاقی و تقوی بوده و عامل هشداردهنده­ای به تمام انسانهاست که دائما مراقب رفتار خویش باشند چرا که همه این رفتارها بدون کم و کاست ثبت می­شود و روزی در محضر خداوند متعال ارائه خواهد شد.<ref>همان، ص107-108.</ref>
 
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
−
<references/>
+
<references />
  
 
==منابع==
 
==منابع==
−
[http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=41943 نامه اعمال، مهدی جدی، سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام (بخش فرهنگ علوم انسانی و اسلامی)] تاریخ بازیابی: 3 خرداد 1391.
+
*[http://www.pajoohe.ir "نامه اعمال"، مهدی جدی، دانشنامه پژوهه]، تاریخ بازیابی: 3 خرداد 1391.
  
 
[[رده:کلیات اخلاق]]
 
[[رده:کلیات اخلاق]]
 +
[[رده:واژگان قرآنی]]
 +
[[رده:کلام]]
 +
[[رده: مقاله های مهم]]
 +
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= متوسط
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= متوسط
 +
|رده= دارد
 +
}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۹ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۰۰

Confirm3.jpg


این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

Icon-computer.png
محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)


یکی از عقاید مسلّم اسلامی كه در آیات و روایات فراوانی بر آن تاکید شده، این است که تمامی اعمال انسانها از نیک و بد، ثبت و ضبط شده و در «نامه عمل» آنها نوشته می‌شوند. اعتقاد به نامه اعمال، موجب تهذیب نفس و تقویت مبانی اخلاقی بوده و عامل هشداردهنده‌ای به تمام انسانهاست که دائما مراقب رفتار خویش باشند.

ویژگی‌های نامه اعمال

با توجه به آیات و روایاتی که درباره نامه اعمال سخن گفته اند، ویژگی هایی برای آن قابل فهم است که عبارتند از:

  • تمام اعمال و رفتارهای انسانها حتی آثار اعمال نیز در نامه اعمال ثبت میگردد: «إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَى وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ»‌؛ ما مردگان را زنده می‌كنیم و آنچه را از پیش فرستاده‌اند و تمام آثار آنها را می‌نویسیم.(سوره یس، 12)
  • ثبت رفتارهای انسان در نامه اعمال وی چنان دقیق و جامع است که کوچکترین خطا، لغزش و نقصانی در آن صورت نمیگیرد. از این رو بدکاران پس از مشاهده آن، سخت شگفتزده و هراسان میشوند: «وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَذَا الْكِتَابِ لَا يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا»؛ و كتاب (كتابی كه نامه اعمال همه انسانها است) در آنجا گذارده می‌شود، اما گنهكاران را می‌بینی كه از آنچه در آن است ترسان و متوحش‌اند و می‌گویند: ای وای بر ما! این چه كتابی است كه هیچ عمل كوچك و بزرگی نیست مگر این كه آن را شماره كرده است‌‌. (سوره کهف، 49)
  • گواهی نامه اعمال بر آنچه که بشر انجام داده، چنان گویا و روشن است که هیچکس نمیتواند آن را انکار کند زیرا نامه اعمال دقیقاً نسخهبرداری از اعمال انجام شده است: «هَذَا كِتَابُنَا يَنطِقُ عَلَيْكُم بِالْحَقِّ إِنَّا كُنَّا نَسْتَنسِخُ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ»؛ این كتاب ماست كه به حق با شما سخن می‌گوید (و اعمال شما را بازگو می‌كند) ما آنچه را انجام می‌دادید نسخه برمیداشتیم! (سوره جاثیه، 29)
  • نویسندگان نامه اعمال دو فرشته اند که در طرف راست و چپ هر انسانی حاضرند: «إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيَانِ عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَعِيدٌ * مَا يَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ»؛ به خاطر بیاورید هنگامی كه دو فرشته راست و چپ كه ملازم انسان هستند اعمال او را دریافت می‌دارند. هیچ سخنی را انسان تلفظ نمی‌كند مگر این كه نزد آن فرشته‌ای مراقب و آماده برای انجام ماموریت است.(سوره ق، 17-18)

اما پاره ای از اعمال را فقط خداوند متعال ثبت میکند. از سر رحمت و ستاریت نمیگذارد که فرشتگان او بر بعضی از اعمال آدمی آگاهی یابند: «و کنتَ انت الرقیب علیّ من ورائهم والشاهد لما خفی عنهم و برحمتک اخفیتَه و بفضلک سترتَه؛[۱] و تو بر من از پس آنها نگهبان بودی و شاهد آنچه بر ایشان مخفی بود و تو به رحمت خود آن را مخفی کردی و به فضل خود پوشاندی».

انواع نامه اعمال

از آیات قرآن کریم استفاده میشود که برای هر انسانی سه نوع کتاب یا نامه عمل وجود دارد:

اول. نامه ای که مخصوص هر انسانی است و تمام جرئیات اعمال او در آن منعکس است: «وَكُلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَآئِرَهُ فِي عُنُقِهِ وَنُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ كِتَابًا يَلْقَاهُ مَنشُورًا * اقْرَأْ كَتَابَكَ كَفَى بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيبًا؛ اعمال هر انسانی را به گردنش قرار داده‌ایم و روز قیامت كتابی برای او بیرون می‌آوریم كه آن را در برابر خود گشوده می‌بیند. (این همان نامه اعمال او است، به او می‌گوئیم) كتابت را بخوان! كافی است كه امروز خود حسابگر خود باشی!(سوره اسراء، 13-14)

تعبیر «کل انسان» (هر انسانی) و همچنین «کتابک» (نامه اعمال خودت) دلیل روشنی به این نامه اعمال اختصاصی است.

دوم. نامه ای که مربوط به امت هاست که مجموعه اعمال یک امت در آن جمع است: «كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعى‌ إِلى‌ كِتابِهَا»؛ هر امتى به سوى كتابش خوانده مى‌شود.(سوره جاثیه، 28)

تعبیر به «کتاب» به صورت مفرد نه جمع، آن هم برای یک امت، شاهد مقصود است.

سوم. کتاب واحدی که مجموعه اعمال همه انسانها و تمام امت ها از ابتدا تا انتهای تاریخ در آن ثبت است و در حقیقت به منزله دفتر کل همگانی و مرکزی محسوب میشود: «وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ»؛ و كتاب (كتابی كه نامه اعمال همه انسانها است) در آنجا گذارده می‌شود اما گنهكاران را می‌بینی كه از آنچه در آن است ترسان و متوحش‌اند. (سوره کهف، 49)

ثبت یک عمل در سه نامه و کتاب، برای تاکید بر این مطلب است که انسان بداند که اعمال او در کتاب های متعددی ثبت و ضبط میشود و امکان ندارد کاری از او سر بزند و روز قیامت حساب نشود. [۲]

حقیقت نامه اعمال

نامه اعمال در قیامت چیزی مانند ورق های کاغذ و دفتر و کتاب معمولی نیست، زیرا اگر به شکل دفتر و اوراق باشد هزاران برگ لازم است که اعمال یک عمر را در آن بنویسند و چنین کتابی برای همه به آسانی قابل مطالعه نیست، در حالی که از آیات و روایات به خوبی استفاده میشود که اعمال انسان در آن چنان ثبت است که با یک نگاه میتوان بر آن واقف شد. از این گذشته خطوط و نقوش معمولی چنان نیست که قابل انکار نباشد، در حالی که از آیات و روایات به خوبی برمیآید که محتوای این کتاب قابل انکار نیست.[۳]

در این که منظور از نامه اعمال چیست، نظریات مختلفی وجود دارد که چند نمونه از آنها را ذکر میکنیم:

  • نامه اعمال کنایه از روح و نفس انسانی است که آثار همه اعمال در آن باقی مانده است و در قیامت همچون کتابی نشانگر اعمال گذشته انسان خواهد بود. فیض کاشانی در ذیل آیه 13 سوره اسراء این نظریه را مطرح ساخته است: «هی بعینها نفسه التی رسخت فیها آثار أعماله بحیث انتقشت بها».[۴] نامه عمل، همان روح آدمی است که آثار اعمال در آن رسوخ یافته به گونهای که این اعمال در آن نقش بسته است.
  • نامه اعمال، حقیقت اعمال انسان است؛ علامه طباطبایی با استفاده از آیه «يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوَءٍ...»؛ روزی که هر انسانی اعمال نیک و بد خود را حاضر میبیند (سوره آل عمران، 30) میگوید: «أن الكتاب یتضمن نفس الأعمال بحقائقها دون الرسوم المخطوطة على حد الكتب المعمولة فیما بیننا فی الدنیا فهو نفس الأعمال یطلع الله الإنسان علیها عیانا، و لا حجة كالعیان... أن كتاب الأعمال بحقائقها مستور عن إدراك الإنسان محجوب وراء حجاب الغفلة و إنما یخرجه الله سبحانه للإنسان یوم القیامة فیطلعه على تفاصیله»‌.[۵] نامه اعمال همان حقایق اعمال انسانی است و مانند خطوط و نقوش معمولی در کتاب های دنیا نیست، آن خود اعمال انسانی است که خداوند آشکارا آدمی را بر آن آگاه میکند و هیچ دلیلی بهتر از مشاهده نیست. این کتاب در دنیا از درک انسان پنهان است و حجاب غفلت روی آن را پوشانده، روز قیامت خداوند آن را میگشاید و پرده های غفلت را کنار میزند و انسان را از آن باخبر میسازد.
  • نامه اعمال در حقیقت، آثار تکوینی اعمال انسان است که در آخرت تجلی میکند. توضیح این که اعمال انسان همان گونه که در درون جان او اثر میگذارد، در عالم بیرون در فضا و هوای اطراف در زمینی که در آن زندگی میکند و در همه چیز اثر دارد و گویی بر آنها نقش میبندد، نقوشی که به وسیله قوا و نیروهای عالم هستی و فرشتگان در دل این موجودات ثبت میشود و در قیامت پرده از آن برداشته میشود و آشکار میگردد. این آثار از تمام محیط بیرون جمع آوری میشود و فشرده میگردد و بدست هر کس داده میشود و با یک نگاه در آن حال هر کس معلوم است.

این آثار در دنیا برای ما محسوس و قابل درک نیست، اما بی شک آنها وجود دارند و در روز قیامت که دید دیگری پیدا میکنیم، همه این ها را میبینیم و آنها را تصدیق میکنیم.[۶]

فلسفه نامه اعمال

این که در آیات و روایات بسیاری درباره نامه اعمال -که در آن تمام جزئیات اعمال و سخنان و نیات انسان ثبت میشود- سخن گفته شده است، به منظور آثار تربیتی فراوان آن است. ایمان به مساله نامه عمل که هر عمل کوچک و بزرگی در آن ثبت میشود و فرشتگانی که شب و روز با انسانند و مامور ثبت و ضبط این اعمالند و ایمان به این حقیقت که در صحنه محشر نامه اعمال در برابر دیده همگان گشوده میشود و تمام گناهان مستور در آن نمایان میگردد و مایه رسوایی در میان دوست و دشمن است، عامل بازدارنده مؤثری از گناهان میباشد. مثل کسی که میداند دائما یک دستگاه کاملا مجهز فیلمبرداری در خلوت و اجتماع از درون و بیرون او فیلمبرداری میکند و سرانجام تمام این فیلم ها به صورت پرونده در یک دادگاه مطرح میشود، این شخص به طور یقین کاملا مراقب اعمال و رفتار خویش خواهد بود و سعی خواهد کرد کوچکترین لغزش و خطایی از او صادر نشود.

بنابراین اعتقاد به نامه اعمال موجب تهذیب نفس، تکامل روح و تقویت مبانی اخلاقی و تقوی بوده و عامل هشداردهنده ای به تمام انسانهاست که دائما مراقب رفتار خویش باشند، چرا که همه این رفتارها بدون کم و کاست ثبت میشود و روزی در محضر خداوند متعال ارائه خواهد شد.[۷]

پانویس

  1. ↑ شيخ عباس قمي، مفاتيح الجنان، دعاي کميل
  2. ↑ ناصرمکارم شيرازي، پيام قرآن، قم، مدرسه امام علي بن ابيطالب علیه السلام، چاپ چهارم، 1374، ج6، ص110-111.
  3. ↑ همان، ص103-104.
  4. ↑ فيض کاشاني، ملامحسن، تفسير الصافي، تهران، انتشارات الصدر، چاپ دوم، 1415 ه.ق، ج3، ص182
  5. ↑ طباطبايي، محمدحسين، الميزان، قم، اسماعيليان، ج13، ص55.
  6. ↑ پيام قرآن، همان، ص105-106.
  7. ↑ همان، ص107-108.

منابع



برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=نامه_اعمال&oldid=153346»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا