امامزاده بی بی هیبت آذربایجان: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکت‌ها) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکت‌ها) جز (مهدی موسوی صفحهٔ امامزاده بي بي هيبت عليهاالسلام ، آذربایجان را به امامزاده بی بی هیبت آذربایجان منتقل کرد) |
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ کنونی تا ۵ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۴:۴۵
مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
| |
|
کشور |
آذربایجان |
|
شهر |
باکو |
| |
| |
| مشاهده در نقشه | |
مورخان و نسب‌شناسان، به هنگام شمارش دختران حضرت موسی بن جعفر علیه السلام از چند دختر به نام «فاطمه» نام برده اند.[۱] سبط ابن جوزی، یکی از علمای اهل سنت در قرن هفتم قمری، به هنگام شمارش فرزندان امام کاظم علیه السلام، از چهار دختر به شرح زیر یاد کرده است: ۱. فاطمه کبری؛ ۲. فاطمه صغری؛ ۳. فاطمه وُسطی؛ ۴. فاطمه اُخری.[۲] «فاطمه کبری» مشهور به حضرت معصومه علیهاالسلام در قم مدفون است. فاطمه صغری مشهور به «بی بی هیبت» در مدخل شهر «باکو» پایتخت آذربایجان مدفون است. فاطمه وسطی مشهور به «ستی فاطمه» در اصفهان مدفون است و حرم قدیمی باشکوهی دارد. فاطمه اخری مشهور به «خواهر امام» در شهر رشت مدفون است.
آستانه مبارکه «بی بی هیبت» علیهاالسلام در طول قرون و اعصار مورد توجه خاص شیعیان شیفته و دلسوخته بود، که از اقطار و اکناف جهان برای آستان بوسی حرم مطهرش رخت سفر می بستند و رنج سفر برخود هموار می کردند و به سوی مرقد شریفش می شتافتند. پس از پیدایش کمونیسم و قطع ارتباط این سامان با دیگر ممالک اسلامی، رفت و آمدها قطع شد و حرم مطهر آن حضرت به دستور «استالین» در سپتامبر ۱۹۳۶ م.[۳] با دینامیت منفجر شد و روی قبر مطهر آسفالت گردید. مردم مسلمان و علاقمند به خاندان عصمت و طهارت، در مقابل دژخیمان کمونیسم، قدرت ابراز هیچ عکس العملی نداشتند، جز این که هرگز از روی قبر مطهر فرزند حضرت موسی بن جعفر علیه السلام عبور نکردند و همواره از حاشیه خیابان عبور می کردند.
پس از فروپاشی نظام کمونیستی شوروی، شیعیان شیفته و پاکباخته، با تلاش فراوان به تجدیدبنای حرم مطهر حضرت بی بی هیبت اقدام نمودند و فاز اول آن، روز هفدهم ربیع الاول ۱۴۱۹ هـ.[۴] سالروز ولادت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و ولادت امام صادق علیه السلام، طی مراسم باشکوهی رسماً افتتاح گردید.
روی سنگ قبر مطهر بی بی هیبت مطالبی نوشته شده که در اثر فرسودگی به طور کامل خوانده نمی شود، به خصوص که به هنگام منفجرکردن از وسط دو نیم شده و بیش از نیم قرن در زیر خاک مانده است. برخی از کلمات و جملات خوانای آن چنین است: «...هذا المرقد المنوّر و المضجع المطهر لسیدتنا و مولاتنا، بضعة الرّسول و سلالة البتول، عصمة... الدّین... الصدیقة المسمّاة بحکیمة بنت الامام موسی بن جعفر صلوات اللّه علیها و علیهما و القبور الثلاثة الّتی... قبور اولادها الکرام علیهم الرّحمة والرّضوان، ان اللّه علی کلّ شیء قدیر...».
به طوری که در خطوط سنگ قبر شریف منعکس است، حضرت «بی بی هیبت» در میان اهالی آن سامان، ملقب به «حکیمه» و مشهور به «بی بی هیبت» می باشد ولی به طوری که در منابع فراوان تصریح شده، نام گرامی آن حضرت «فاطمه صغری» می باشد، که در آن منطقه به «حکیمه» ملقب شده و به «بی بی هیبت» شهرت یافته است.
در این جا به تعدادی از منابعی که در آن‌ها تصریح شده که نام بی بی هیبت «فاطمه صغری» می باشد، اشاره می کنیم: ۱. تحفة العالم، از علامه سید جعفر آل بحرالعلوم.[۵] ۲. مرآت البلدان، از محمد حسن خان اعتمادالسلطنه.[۶] ۳. از آستارا تا استرآباد، از دکتر منوچهر ستوده.[۷] ۴. لغتنامه دهخدا، از شادروان علی اکبر دهخدا.[۸] ۵. حیاة الامام موسی بن جعفر علیه السلام، از علامه باقر شریف قرشی.[۹]
با توجه به منابع فوق و دیگر منابعی که در آن‌ها تصریح شده که حرم شریف موجود در «باکو» مربوط به «فاطمه صغری» دختر حضرت موسی بن جعفر علیه السلام می باشد، تردیدی نمی ماند در این که نام شریف بی بی هیبت «فاطمه صغری» می باشد، ولی در آنجا به «حکیمه» ملقب شده و به «بی بی هیبت» اشتهار یافته است، چنان که خواهرش «فاطمه کبری» به «حضرت معصومه» علیها السلام مشهور شده، دیگر خواهرانش: «فاطمه وسطی» به «ستی فاطمه» و «فاطمه اخری» به «خواهر امام» شهرت یافته اند.
اما در مورد اشتهار آن حضرت به «بی بی هیبت» مشهور در میان اهالی آن سامان این است که به هنگام عزیمت آن بزرگوار به منطقه باکو، مرد صالح و سعادتمندی که افتخار هدایت قایق حامل آن حضرت را از رشت تا باکو، خداوند منان به او ارزانی فرمود «هیبت» نام داشت. این مرد سعادتمند همواره به این توفیق ربانی که شامل حالش شده بود، مباهات می کرد و هنگامی که می خواست از آن حضرت یاد کند می گفت: «بی بی من». بر این اساس از همان اوان نام آن بانوی بزرگ «بی بی هیبت» شهرت یافت و با گذشت زمان به صورت مخفف «بی بی هیبت» (با حذف کسره) تعبیر گردید. و اینک همگان آن امامزاده واجب التعظیم را به عنوان «بی بی هیبت» می شناسند و در همه اسناد و منابع به همین عنوان یاد شده است.
از بررسی اسناد و منابع استفاده می شود که این بانوی بزرگ در یک فرسخی شهر باکو در روستای معروف به «شیخ کندی» رحل اقامت افکنده و همه عمر مبارک خود را با عبادت حق تعالی سپری کرده است. خانه ای که این بانوی بزرگ در آن سکونت داشت، تاکنون محافظت شده و محل محراب عبادتش تا به امروز به عنوان مکانی مقدس زیارتگاه خاص و عام می باشد. چنانکه محراب عبادت خواهرش حضرت معصومه علیها السلام نیز در قم محافظت شده و به عنوان «بیت النور» در تاریخ ثبت شده است.
اهالی باایمان و شیعیان بااخلاص روستای شیخ، پس از ارتحال دختر حضرت موسی بن جعفر علیه السلام با اندوه فراوان پیکر پاکش را در محل حرم فعلی اش به خاک سپردند و بر فراز قبر شریفش سایبان ساختند. و سه تن از منسوبین خاندان عصمت و طهارت را در کنار مرقد مطهرش دفن کردند و این ودیعه گرانبهای اهل بیت علیهم السلام را ارج نهادند و در همه ایام زیارتی به عتبه بوسی آستان بلند جایگاهش تشرف یافتند.
با گذشت قرون و اعصار، معجزات و کرامت‌های فراوانی از قبر شریف دختر باب الحوائج مشاهده گردید و آوازه اش در همه جا طنین انداخت و دل‌های شیفتگان اهل بیت علیهم السلام از اقطار و اکناف به آن سوی جذب شد. با مشاهده روزافزون این کرامات، نذورات فراوان بر قبر شریفش نثار گردید و با این نذورات و تبرعات گنبد و بارگاه مجلل تر و باشکوهتری برفراز قبر شریفش ساخته شد و به صورت یکی از شاهکارهای معماری شرق درآمد. در این حرم باصفا زیباترین معماری شیروان ـ آبشرون به کار رفت، مناره های زیبا، گنبد باعظمت، سالن های بزرگ، دو مسجد و تعدادی بنا، مقبره و سردابه در اطراف آن ساخته شد. این حرم باصفا به صورت میراث گرانبهائی درآمد که در آن هنر اسلامی از لحاظ سنگ تراشی، خطاطی و نقاشی، به صورت گنجینه ارزشمندی از کتابخانه، تابلو، سنگ نوشته و دست نویس در معرض تماشای زائران و جهانگردان به نمایش گذاشته شد.
ولی افسوس که همه این گنجینه ها در حمله دردمنشانه کمونیست‌ها از بین رفت و این آثار گرانبها که نشانه تعالی و ترقی و پیشرفت فرهنگ و مدنیت بود، در آتش بیداد سوخت و این حرم باصفا که گذشته از آثار معنوی، در حیات سیاسی و اقتصادی منطقه سهم بسزائی داشت، با خاک یکسان گردید.
در آثار تحقیقی فراوانی، پیرامون حرم مطهر بی بی هیبت و ساختمان‌های وابسته آن گفتگو شده است، که عمدتاً به زبان روسی می باشد، ما در این جا تعدادی از این آثار تحقیقی را معرفی می کنیم:
- کتاب «تاریخ مناسبات فئودالی آذربایجان و ارمنستان، در قرنهای ۱۶ـ۱۹» از: ای.پ.پتروشوسکی، چاپ ۱۹۴۹ م. لنینگراد. وی در این کتاب متن کامل فرمان شاه عباس دوم و فرازی از فرمان شاه عباس کبیر را در مورد مقبره «بی بی هیبت» همراه با ترجمه روسی آن آورده است.
- رساله «روستای شیخلر» از: ق.صادقی، چاپ ۱۹۲۵م.باکو. او در این رساله از نسب بی بی هیبت و نام گرامی او و همچنین ساختمان‌های وابسته به آستانه بی بی هیبت گفتگو کرده است.
- کتاب «سفری به شمال ایران» از: ای.برزین، چاپ ۱۸۵۲ م. مؤلف به سال ۱۸۴۱ م. به باکو سفر کرده، برخی از کتیبه های حرم بی بی هیبت را خوانده، آن‌ها را رونویس کرده، همراه ترجمه روسی آن‌ها در کتاب خود آورده است.
- رساله «کاسپی یه» از: ب.آ.دُرن، چاپ ۱۸۷۵ م. وی در این کتاب معتقد شده که محل حرم بی بی هیبت قبلاً قلعه بوده است.
- کتاب «بارگاههای آذربایجان» از: م.نئومام، چاپ ۱۹۹۲ م.باکو. وی در این کتاب از حرم مطهر بی بی هیبت و ساختمان‌های پیرامون آن به تفصیل بحث کرده است.
- کتاب «اسناد مربوط به تاریخ قرون وسطای باکو» از: ت.م.موسوی، چاپ ۱۹۶۷ م.باکو. وی در این کتاب اسناد مربوط به حرم مطهر بی بی هیبت را با شرح و تفصیل آورده است.
- اسناد گرد آمده در «آرشیو علوم آکادیمیک شوروی» که در بخش ب.آ.دُرن، در «لنینگراد» محافظت می شود. در این میان تعداد ده فرمان از سلاطین صفویه، در مورد املاک و رقبات موقوفه بی بی هیبت و نصب متولیان حرم مطهر آن حضرت در دست است.
پانویس
- ↑ الارشاد شیخ مفید، ج ۲، ص ۲۴۴؛ دلائل الامامه، ص ۳۰۹؛ اعلام الوری، ج ۲، ص ۳۶؛ تاج الموالید، ص ۴۷؛ مناقب ابن شهر آشوب، ج ۴، ص ۳۲۴؛ کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۶؛ الفصول المهمه، ص ۲۴۲؛ اعیان الشیعه، ج ۲، ص ۵.
- ↑ تذکرة الخواص، ص ۳۱۵.
- ↑ برابر با شهریور ۱۳۱۵ ش. و رجب ۱۳۵۵ ه.ق.
- ↑ برابر ۲۱/۴/۱۳۷۷ ش. و ۱۲/۷/۱۹۹۸ م.
- ↑ تحفة العالم، ص ۳۷.
- ↑ مرآت البلدان، ج ۱، ص ۲۵۵.
- ↑ از آستارا تا استرآباد، ج ۲، ص ۱۸۰.
- ↑ لغتنامه دهخدا، حرف ب، ص ۵۱۸.
- ↑ حیاة الامام موسی بن جعفر علیه‌السلام، ج ۲، ص ۴۳۹.
منابع
- "امامزاده بی‌بی هیبت"، علی‌‌اکبر مهدی‌پور، فرهنگ کوثر، شماره ۳۰، شهریور ۱۳۷۶.
