حکم تأسیسی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
==تعریف==
+
«حکم تأسیسی» - در مقابل «[[حکم امضایی]]» - [[حُکم|حکمی]] را گویند که شارع مقدس آن را برای نخستین بار، بدون هیچ پیشینه‌ای نزد [[عرف]] و عقلا اختراع و تشریع کرده است و بدون هیچ سابقه ای نزد عرف و عقلا، بر [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله [[وحی]] شده است. مانند بسیاری از [[احکام شرعی|احکام]] پنجگانه تکلیفی همچون [[نماز]]، [[روزه]] و [[ارث]] و نیز احکام کیفری، همچون قطع انگشتان دست دزد.
  
حکم تأسیسی در برابر [[حکم امضایی]] حکمی را گویند که شارع مقدس آن را برای نخستین بار، بدون هیچ پیشینه‌ای نزد عرف و عقلا اختراع و تشریع کرده است و بدون هیچ سابقه ای نزد عرف و عقلا بر [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله [[وحی]] شده است. مانند بسیاری از احکام پنجگانه تکلیفی همچون [[نماز]]، [[روزه]] و ارث و نیز [[احکام کیفری]]، همچون قطع انگشتان دست دزد.  
+
بیشتر معاملات و عقود رایج در میان مردم، بلکه آن دسته حقوقی که مردم نسبت به یکدیگر دارند و قوام زندگی اجتماعی بر آنها است، مانند [[ازدواج|زوجیت]] و ملکیت، از امور تأسیسی به شمار نمی‌آیند؛ برخلاف [[عبادت|عبادات]]، که شارع مقدس آنها را ابداع و اختراع کرده است؛ از این رو، همه عبادات تأسیسی‌اند.
  
بیشتر معاملات و عقود رایج در میان مردم، بلکه آن دسته حقوقی که مردم نسبت به یکدیگر دارند و قوام زندگی اجتماعی بر آنها است، مانند زوجیت و ملکیت از امور تأسیسی به شمار نمی‌آیند؛ برخلاف عبادات که شارع مقدس آنها را ابداع و اختراع کرده است؛ از این رو، همه عبادات تأسیسی‌اند.
+
به احکام تأسیسی، «احکام ابتدایی» نیز می گویند. در برابر آن، [[حکم امضایی|احکام امضایی]] وجود دارد که پیش از تشریع شارع، عرف و عقلا آن را معتبر دانسته یا وضع کرده و بدان عمل نموده اند، مانند روا بودن بیع پیش از نزول [[آیه]] تحلیل بیع: «... أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبَا ...» ([[سوره بقره]]، ۲۷۵).  
  
به احکام تأسیسی، احکام «ابتدایی» نیز می گویند. در برابر آن، احکام امضایی وجود دارد که پیش از تشریع شارع، عرف و عقلا آن را معتبر دانسته یا وضع کرده و بدان عمل نموده اند، مانند روابودن بیع پیش از نزول آیه تحلیل. بر احکام شارع، اعم از تأسیسی و امضایی، «حق» اطلاق می شود.
+
تمایز حکم تأسیسی از حکم امضایی به این است که در حکم تأسیسی، شرایط، قلمرو و مفاد حکم، مستخرج از ادله شرعی است؛ در حالی که در حکم امضایی، با رجوع به عرف و سیره عقلا و نحوه اجرای حکم توسط آنان در زمان امضای آن، می‌توان به مفاد و شرایط حکم دست یافت.
  
==تمایز حکم تأسیسی از حکم امضایی==
+
==منابع==
  
تمایز حکم تأسیسی از حکم امضایی به این است که در حکم تأسیسی، شرایط، قلمرو و مفاد حکم، مستخرج از ادله شرعی است؛ در حالی که در حکم امضایی با رجوع به عرف و سیره عقلا و نحوه اجرای حکم توسط آنان در زمان امضای آن، می‌توان به مفاد و شرایط حکم دست یافت.
+
*[http://islamicdoc.org/wiki/index.php/%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85_%D8%AA%D8%A3%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_(_%D9%81%D9%82%D9%87_) احکام تأسیسی (فقه)، ویکی علوم اسلامی]، تاریخ بازیابی: ۱ مرداد ۱۳۹۲.
 
+
*[[دانشنامه جهان اسلام (کتاب)|دانشنامه جهان اسلام]]، جلد6، مدخل "تأسیسی" از سید مسعود نوری.
==منابع==
+
*[[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام]]، ج۳ ص۳۵۴-۳۵۵.
*[http://islamicdoc.org/wiki/index.php/%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85_%D8%AA%D8%A3%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_(_%D9%81%D9%82%D9%87_) احکام تأسیسی (فقه)، ویکی علوم اسلامی] تاریخ بازیابی: 1 مرداد 1392.
 
* دانشنامه جهان اسلام، جلد6، مدخل "تأسیسی" از سید مسعود نوری. در دسترس در  پایگاه دانشنامه جهان اسلام تاریخ بازیابی: 1 مرداد 1392.
 
  
==پیوندهای مفید==
+
==مطالب مرتبط==
  
* [http://www.wikifeqh.ir/%D8%AD%DA%A9%D9%85_%D8%AA%D8%A3%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C حکم تأسیسی، ویکی فقه] تاریخ بازیابی: 1 مرداد 1392.
+
*[[حُکم]]
 +
*[[حکم امضایی]]
  
 
[[رده:انواع حکم فقهی]]
 
[[رده:انواع حکم فقهی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۰۶:۲۴

«حکم تأسیسی» - در مقابل «حکم امضایی» - حکمی را گویند که شارع مقدس آن را برای نخستین بار، بدون هیچ پیشینه‌ای نزد عرف و عقلا اختراع و تشریع کرده است و بدون هیچ سابقه ای نزد عرف و عقلا، بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وحی شده است. مانند بسیاری از احکام پنجگانه تکلیفی همچون نماز، روزه و ارث و نیز احکام کیفری، همچون قطع انگشتان دست دزد.

بیشتر معاملات و عقود رایج در میان مردم، بلکه آن دسته حقوقی که مردم نسبت به یکدیگر دارند و قوام زندگی اجتماعی بر آنها است، مانند زوجیت و ملکیت، از امور تأسیسی به شمار نمی‌آیند؛ برخلاف عبادات، که شارع مقدس آنها را ابداع و اختراع کرده است؛ از این رو، همه عبادات تأسیسی‌اند.

به احکام تأسیسی، «احکام ابتدایی» نیز می گویند. در برابر آن، احکام امضایی وجود دارد که پیش از تشریع شارع، عرف و عقلا آن را معتبر دانسته یا وضع کرده و بدان عمل نموده اند، مانند روا بودن بیع پیش از نزول آیه تحلیل بیع: «... أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبَا ...» (سوره بقره، ۲۷۵).

تمایز حکم تأسیسی از حکم امضایی به این است که در حکم تأسیسی، شرایط، قلمرو و مفاد حکم، مستخرج از ادله شرعی است؛ در حالی که در حکم امضایی، با رجوع به عرف و سیره عقلا و نحوه اجرای حکم توسط آنان در زمان امضای آن، می‌توان به مفاد و شرایط حکم دست یافت.

منابع

مطالب مرتبط