نهایة الحکمه (کتاب)

علامه طباطبایی این کتاب را با قلمی شیوا و روان نگاشته اند.

نویسنده	علامه سید محمدحسین طباطبایی
موضوع	فلسفه اسلامی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
تحقیق	علی الزارعی سبزواری
نهاية الحكمة

مؤلف

آیت‌الله سید محمدحسين طباطبایی (1281-1360ش)، معروف به علامه طباطبایی، فقیه، عارف، فیلسوف، مفسر بزرگ و مشهور دوران معاصر، متولد تبریز و نویسنده تفسیر المیزان و دو کتاب درسی فلسفه با نام بدایة الحکمة و نهایة الحکمة است. علامه پس از تحصیلات مقدماتی به نجف رفت و از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۱۴ش از اساتید بزرگ آنجا همچون سید علی آقای قاضی، آیت‌الله شیخ محمدحسین اصفهانى(ره)، آیت‌الله نایینى، سید ابوالحسن اصفهانى و آیت‌الله حجّت کوه‌کمرى بهره گرفت. سپس به زادگاه خویش بازگشت و مدت ده سال در آنجا بود و در سال 1325 به قم رفت. او در آنجا شروع به تدریس دروس تفسیر قرآن و فلسفه نمود که در آن زمان چندان بدان اهمیت داده نمی شد و این کار او موجب رونق این دو در حوزه قم شد. بسیاری از مدرسان بعدی فلسفه در حوزه علمیه قم شاگردان او بودند.

معرفی اجمالی کتاب

کتاب نهایة الحکمه کتابی فلسفی و به زبان عربی، از تألیفات مرحوم علامه سید محمدحسین طباطبایی است. علامه فقید کتاب بدایة الحکمه را به عنوان اولین متن درسی برای جویندگان حکمت الهی تالیف نمودند و نهایة الحکمه را برای کسانی که به خوبی بدایة را فراگرفته و با مسایل فلسفی اسلامی آشنایی حاصل کرده اند، نگاشته اند.

در واقع اگر بدایه برای مرحله ابتدایی فلسفه است، نهایه برای مرحله پایانی آن تنظیم گردیده و در اکثر مراحل نهایة الحکمه مباحث مفصل تر از آنچه در بدایة الحکمه است بررسی گردیده اند. یعنی اقوال و آراء بیشتری مطرح گردیده و درباره برخی مسایل عمیق تر مطالب ذکر شده اند و به اشکالات نیز پاسخ های دقیق تری داده شده است.

دشواری فهم مطالب نهایة الحکمه مربوط به همین موارد است یعنی سطح مسایل مورد بحث نهایه بالاتر از سطح بدایه است والا در اغلب موارد عبارات نهایه گویاتر است به طوری که می توان از آن برای تبیین عبارات بدایه استفاده کرد. کتاب نهایة الحکمه به منظور تدریس فلسفه در حوزه های علمی نگارش یافته و هم اکنون این کتاب بسان بدایة الحکمه به عنوان متن درسی فلسفه معروف می باشد و نسبت به سایر متون فلسفی از مزایایی برخوردار است. کتاب نهایة الحکمه 5 سال پس از بدایة الحکمه در سال 1395 هـ.ق تالیف گردیده است.

ویژگی های کتاب

1. اکتفا نمودن به اسلوب برهانی و پرهیز از به کاربردن مطالب شعری و ذوقی، که برای یک متن فلسفی بسیار ضروری است.
2. رعایت نظم منطقی در چینش مراحل و فصول به گونه ای که از مطالب پیشین، مطالب پسین را می توان استنتاج کرد.
3. اهتمام به مسائل مهمتر و کلیدی و اجتناب از مباحث غیرلازم مانند طبیعیات.
4. اجتناب از خلط میان علوم اعتباری با علوم حقیقی و اجتناب از بهره گیری از روش تجربه و حس در فلسفه نظری.

بخش های کتاب

این کتاب توسط جامعه مدرسین و ناشرین دیگر، بارها در قم و اصفهان و تهران به چاپ رسیده و همچنین توسط علی شیروانی و مصباح یزدی و علی اوجبی ترجمه شده است. نهایة الحکمه دارای 5 مرحله و 24 فصل است که عبارتند از:

• مرحله اول: 5 فصل، فی احکام الوجود الکلیة.
• مرحله دوم: 3 فصل، فی الوجود المستقل والرابط.
• مرحله سوم: 1 فصل، فی انقسام الوجود الی ذهنی و خارجی.
• مرحله چهارم: 8 فصل، فی مواد القضایا.
• مرحله پنجم: 7 فصل، فی الماهیة و احکامها.

ترجمه، شرح و تعلیقات بر کتاب

اين کتاب تعليقات و شروح و ترجمه هاي فراوان نگاشته شده است که از جمله آنها شرح آقاي حسين حقاني زنجاني، علي شيرواني، محمدتقي مصباح يزدي و حسين عشاقي مي باشد.

نظرات دیگران

بدایة و نهایة با ارائه مسیری مستقیم و هموار نمودن پستی ها و بلندی ها، طریقی بدیع و راهی رفتنی در برابر پویندگان حکمت متعالیه و فلسفه اسلامی گشوده است. راهی که با بهره گیری از نور برهان، مصباح ذخایر فراوان عقلی و مشکوة میراث علمی گذشتگان، افق درخشان حکمت نظری را نمایانده است تا ابواب حقیقت را با مفتاح عقل بگشاید.

وضعیت نشر

اين کتاب توسط انتشارات مختلف و در سالهای متعدد به چاپ رسيده است. جدیدترین چاپ کتاب در سال 1384 توسط موسسه النشر الاسلامی بوده است.

منابع

• کتابشناسی طهور، ذیل مدخل "نهایة الحکمه"، (22 خرداد 1391)
• فرزانه، حافظ. "نهایة الحکمه"، پایگاه راسخون، (22 خرداد 1391)

متن کتاب نهاية الحكمة

نهاية الحكمة