نمایش مبدأ برای محمد فاضل شربیانی

'''آیةالله العظمی ملامحمد فاضل شربیانی''' (۱۲۴۵ - ۱۳۲۲ ق) معروف به «فاضل شربیانی»، از علمای طراز اول و مراجع بزرگ [[شیعه]] در اوایل قرن چهاردهم هجری و متبحر در [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]]، [[فقه]]، [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، [[حدیث]] و [[علم رجال]] بود. وی از استادان بزرگی چون [[شیخ محمدحسن نجفی]] و [[شیخ مرتضی انصاری]] صاحب [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] روایت و [[اجتهاد]] بود. فاضل شربیانی در حوادث و جریانات اجتماعی، از بصیرت و بینش بسیار بالایی برخوردار بوده و از جایگاه رفیع [[مرجعیت]] خود در جهت اصلاح امور مسلمانان استفاده می‌کرد. 
{{الگو:منبع الکترونیکی پایگاه معتبر}}
{{شناسنامه عالم
|نام کامل = محمد فاضل شربیانی
|تصویر=[[پرونده:Sharbiyani.jpg|230px|center]]
|زادروز = ۱۲۴۵ قمری
|زادگاه = همدان
|وفات =  ۱۳۲۲ قمری
|مدفن =  [[نجف]]، [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام]]
|اساتید =  [[شیخ محمدحسن نجفی]]، [[شیخ مرتضی انصاری]]، [[آیت الله سید حسین کوه کمره ای|سید حسین ترک کوه‌کمری]]،...
|شاگردان = [[سید علی قاضی|میرزا على قاضى طباطبایى]]، [[سید ابوالحسن انگجی|میرزا ابوالحسن انگجى]]، [[سید محمد مولانا]]،...
|آثار =  ذخیرة العباد لیوم المعاد، حاشیه بر [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]]، حاشیه بر [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]]، وسیلة العباد،...
}}
==ولادت و خاندان==
ملا محمد فرزند فضلعلی، به سال ۱۲۴۵ قمری در روستای شربیان از توابع [[تبریز]] دیده به جهان گشود. پدر گرامی و اجداد طاهرینش به‌عنوان مروجین دین [[اسلام]] در کسوت روحانیت بوده‌اند. 

نسب شریف ایشان بنا به نقل موثقی، به جناب [[مالک اشتر نخعی|مالک اشتر]] رضوان‌الله‌تعالی‌علیه، یار وفادار [[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] (علیه السلام) می‌رسد.

==تحصیلات و استادان==
حضرت آیةالله فاضل در بیست‌سالگی وارد [[حوزه علمیه|حوزه علمیه]] تبریز گردید و در مدرسه خواجه علی‌اصغر، مشغول خواندن مقدمات [[علوم اسلامی]] شد. پس‌از طی مقدمات، [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] را از محضر مرحوم میرزا مهدی قاری و میرزا غفار آقا مجتهد مرندی و میرزا باقر مجتهد تبریزی فرا گرفت و در حالی‌که عمل به احتیاط می‌کرد، در سال ۱۲۷۱ هجری‌قمری به زادگاهش مراجعت نمود. این [[فقیه]] وارسته پس‌از حدود یک سال اقامت در زادگاهش به نجف اشرف عزیمت نمود.

ایشان در آن دیار قدسی از خرمن علوم [[شیخ محمدحسن نجفی]] (صاحب [[جواهر الکلام (کتاب)|جواهر]]) و [[شیخ مرتضی انصاری]] خوشه‌ها برداشت و پس‌از رحلت استادش شیخ انصاری (ره) به جلسه درس آیةالله [[آیت الله سید حسین کوه کمره ای|سید حسین ترک کوه‌کمری]] (ره) شرفیاب شد که بر اثر فهم بالا و قوت حافظه‌اش توانست مورد تقرب استادش قرار گیرد. در آن ایام هر روز درس استاد را برای جمعی از شاگردان تقریر می‌‌کرد.

آیةالله شربیانی از شیخ مرتضی انصاری و آیةالله سیدحسین کوه‌کمری [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] نقل اخبار و [[حدیث|احادیث]] و هم‌چنین از استاد دومش اجازه [[اجتهاد]] اخذ نموده و خود نیز به تعدادی از شاگردان اجازه روایی و اجتهاد صادر کرده است.

==تدریس و شاگردان==
یکی از خصوصیات این استاد فرزانه که به‌عنوان یک میراث گران‌بها از علمای سلف در حوزه‌های [[شیعه|تشیع]] رواج دارد، روحیه شاگردپروری بوده است. ایشان پس‌از آراسته‌شدن به زیور علوم و کمالات، بر کرسی تدریس فقه و اصول نشستند و با مهارت بالایی به تدریس کتب و پرورش نفوس پرداختند.

[[محمدعلی مدرس تبریزی|میرزا محمدعلی مدرس تبریزی]]، در خصوص تسلط ایشان بر کتب اصولی می‌نویسد: فاضل شرابیانی در [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] بحری بی پایان بود و ضمن تجلیل از مقام علمی او می افزاید: اگر تمام کتب فقهی و اصولی را به دریا می شستند، فاضل مذکور قادر بود با حافظه و ذهن قوی خویش تمام آنها را مجددا به رشته تحریر برد.

اسامى برخى از شاگردان وى که همگى از استوانه هاى حوزه هاى علمیه در شهرهاى مختلف بودند، چنین است:

*[[سید علی قاضی|میرزا على قاضى طباطبایى]]؛
*[[سید ابوالحسن انگجی|میرزا ابوالحسن انگجى]]؛
*سید احمد مرتضوى؛
*سید على کوه کمرى؛
*سید کاظم طباطبایى (مفید آقا)؛
*سید محمدتقى خویى نجفى؛
*[[سید محمد مولانا]]؛
*سید یونس اردبیلى؛
*شیخ ابراهیم آل صادق؛
*شیخ ابراهیم سالیانى نجفى؛
*شیخ ابوالحسن مرندى؛
*شیخ احمد تفرشى نجفى؛
*شیخ غلامعلى مرندى؛
*شیخ محمد حرزالدین (صاحب ''معارف الرجال'')؛
*ملا محمدعلى نخجوانى؛
*میرزا ابوالقاسم امین الشرع خویى؛
*میرزا باقر قاضى طباطبایى؛
*میرزا حسن علیارى؛
*[[میرزا رضی زنوزی]]؛
*[[میرزا صادق آقا تبریزی|میرزا صادق مجتهد تبریزى]]؛
*میرزا فضلعلى ایروانى؛
*میر یعقوب ثانى.

==آثار و تألیفات==
آثار علمى، تحقیقى و پژوهشى ایشان چنین است:

۱. ''تقریرات دروس [[فقه]]'' استادش آیت الله [[سید حسین کوه کمره ای|سید حسین کوه کمرى]]، ۹ جلد .

۲. ''ذخیرة العباد لیوم المعاد''. این کتاب به زبان عربى است. بارها در [[بغداد]] و [[نجف]] و ... به چاپ رسید. به علت جامعیتش در مسائل فقهى مورد توجه بزرگان و فقها قرار گرفت و مورد تحشیه ی آنان قرار گرفته است. از جمله آن بزرگان مى توان به آیت الله [[سید اسماعیل صدر]] و آیت الله [[میرزا محمد تقی شیرازی|میرزا محمدتقى شیرازى]]، آیت الله [[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن اصفهانى]] و آیت الله سید ابراهیم اصطهباناتى اشاره کرد. 

۳. ''رساله ی عملیه''. این رساله بارها به چاپ رسیده و مورد تحشیه ی فقها از جمله آیت الله میرزا محمد حسن علیارى تبریزى قرار گرفته است.

۴. ''کتابى در [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول فقه]]''. این کتاب مفصل تر از کتاب «''[[قوانین الاصول (کتاب)|قوانین]]»'' [[میرزای قمی|محقق قمى]] است.

۵. حاشیه بر [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]]؛

۶. حاشیه بر [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]]؛

۷. کتاب المتاجر؛

۸. کتاب البیع؛

۹. کتاب الصلاة؛

۱۰. رسالة فی مسألة الاستصحاب؛

۱۱. رسالة فی مسألة البرائة و الاشتغال؛

۱۲. رسالة فی مسألة الاجتهاد و التقلید؛

۱۳. رسالة کبیرة فی مباحث الالفاظ؛

۱۴. شرح منظومه؛ 

۱۵. شرح [[زبدة الاصول (کتاب)|زبدة الاصول]]؛ 

۱۶. شرح معلقات سبع؛ 

۱۷. سر العبادة. این کتاب در بمبئى چاپ سنگى شده است. 

۱۸. وسیلة العباد. این کتاب در سال ۱۳۲۲ قمری با حواشى آیت الله [[آخوند خراسانی|ملا محمدکاظم خراسانى]] چاپ سنگى شده است. 

==مرجعیت دینی==
حضرت آیةالله فاضل، پس‌از وفات آیةالله [[محمد فاضل ایروانی]] و [[میرزا محمدحسن شیرازی]]، زعامت و [[مرجعیت]] دینی مسلمانان را بر عهده داشت. از بزرگان علمای عصر خود بود و ریاست تدریس در [[نجف]] اشرف به ایشان منتهی شده بود.

مطالعه حیات گوهربار این زعیم عالی‌قدر گویای این حقیقت است که ایشان در حوادث و جریانات اجتماعی، از بصیرت و بینش بسیار بالایی برخوردار بوده و از جایگاه رفیع خود در جهت اصلاح امور مسلمانان استفاده می‌کردند.

آیةالله ملاعلی واعظ خیابانی می‌نویسد: «حجاج از طریق عراق به حج می‌رفتند و مدینه منوره آن ایام در تحت حکومت آل‌رشید بود. ایشان انواع هتک‌حرمت و اذیت به عمل می‌آوردند، تا علامه کبیر زعیم شهید [[شیخ فضل الله نوری|شیخ فضل‌الله نوری]] مشرف شدند و در راه به ایشان از انواع ایذاء و اذیت رسید. بعد از مراجعت آنچه دیده بودند به حضرت آیةالله شریبانی إخبار نمودند. پس حکم صادر شد به تحریم طریق مذکور، و علمای عصر نیز به ایشان تأسی کردند تا آن‌که شر آل‌رشید زایل و از امارت نازل گشتند.»

[[علامه طباطبایى|علامه طباطبایی]](ره) می‌گویند: «گروهی دسته‌جمعی توطئه کردند و روش [[عرفان]] الهی و توحیدی مرحوم آخوند [[ملا حسینقلی همدانی|ملاحسین‌قلی همدانی]] را به انتقاد گرفته و در یک عریضه‌ای به مرحوم شریبانی نوشتند که ملاحسین‌قلی همدانی روش [[تصوف|صوفیانه]] در پیش گرفته است! مرحوم شریبانی نامه را مطالعه فرمود و قلم را برداشته، زیر نامه نوشت: کاش خداوند مرا مثل آخوند، صوفی قرار دهد. با این جمله آن عالم بزرگ، کار تمام شد و دسیسه‌های آنان همه بر باد رفت.»

همچنین با دستور مؤکد ایشان، در سالروز شهادت [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه زهرا]]، سلام الله علیها، مغازه ها تعطیل شد و دسته جات عزادارى به راه افتاد.

==ویژگی‌های اخلاقی==
شاگرد فاضلش آیت الله میرزا ابوالقاسم امین الشرع خویى در خصوص ایشان مى نویسد: «العالم الاورع و الفاضل الالمع صاحب الاخلاق الحسنة و معدن الشیم الجمیلة شیخی و استادی و من علیه فی العلم رکونی و اعتمادی مولانا المدعو بالفاضل المطلق الشیخ محمد الشربیانی ... ».

شیخ محمد حرزالدین درباره استادش می‌نویسد: «او [[اخلاق]] اولیای خدا و صفات آنان را داشت. یکی از آن صفات حمیده، [[عفو]] بدخواهان و دشمنان و بدرفتاری‌هایی بود که بارها در حق او انجام داده بودند. او نسبت به فقرا و مساکین بسیار مهربان و دلسوز بود، به‌ویژه به [[سادات]] و [[علویان]] [[نجف]] و [[کربلا]]. عطایای او نسبت به اعاظم و بزرگان با شیوه خاصی انجام می‌گرفت. تقسیم او نسبت به طلاب در سال چهار مرتبه انجام می‌پذیرفت و هربار هزار لیره عثمانی می‌داد. او با این همه بخشش و امکانات [[بیت المال|بیت‌المال]] که در اختیارش بود، بدون خانه و منزل بود و با [[قرض]] فراوان از دنیا رفت».

[[محمدعلی مدرس تبریزی|میرزا محمدعلى مدرس تبریزى]] در خصوص ایشان مى نویسد: «... ایشان از متبحران علماى [[امامیه]] و فقهاى [[اثنى عشریه|اثناعشریه]] قرن چهاردهم هجرى است. عالم عامل ربانى، [[فقیه]] کامل سبحانى، اصولى رجالى، معقولى منقولى. در مکارم اخلاق، طاق و شهره آفاق بود».

==وفات==
سرانجام آن عالم جلیل‌القدر پس‌از سال‌ها خدمت به [[اسلام]] و در حالی‌که در خانه اجاره‌ای خود به‌سر می‌برد، در بین‌الطلوعین روز جمعه ۱۷ [[ماه رمضان|رمضان‌المبارک]] ۱۳۲۲ قمری در شهر مقدس [[نجف]] جان به جان‌آفرین تسلیم کرد. جسم مطهر ایشان پس‌از [[تشییع جنازه|تشییع]] باشکوه در صحن مطهر [[امام علی علیه السلام|امام علی‌بن ابی طالب]](ع) به خاک سپرده شد.

در سال ۱۳۵۷ قمری دولت [[عراق]] تصمیم گرفت راه‌هایی را که در اطراف [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم مطهر حضرت علی]](ع) برای دفن اموات منظور شده بود، مسدود نماید و در این عملیات، اجساد تعدادی از علما ظاهر شد که از آن‌جمله جسد پاک مرحوم آیةالله فاضل شریبانی هویدا گشت و افراد مشاهده کردند که جسم ایشان سالم و تازه در قبر موجود است و حال آن‌که میان دفن و آن‌روز، سی‌وپنج سال فاصله بود. و نیز در کتاب اجساد جاوید آمده است که بار دیگر در حکومت عبدالکریم قاسم به وقت مرمت قبور، جسد آیةالله فاضل ظاهر شد که کاملاً تازه بود و حال آن‌که حدود شصت سال از رحلت ایشان می‌گذشت.
==منابع==

*پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
*پایگاه فرهیختگان تمدن شیعی.
*پایگاه شعائر.

[[رده:علمای قرن چهاردهم]]
[[رده:فقیهان]]
[[رده:مراجع تقلید]]
[[رده:مدفونین در حرم امام علی علیه السلام]]