نمایش مبدأ برای صدقه

{{خوب}}
'''صدقه''' چیزى است که انسان از مال خود در راه رضای خدا به نیازمندان می دهد. صدقه به صورت [[واجب]] و [[مستحب]] بوده و در [[قرآن]] و [[حدیث|احادیث]] مورد تأکید فراوان قرار گرفته است.
==تعریف صدقه==

در [[قاموس قرآن (کتاب)|قاموس قرآن]] آمده است: صدقه چیزى است که انسان از مال خود قربة الى اللّه می دهد. و آن اعمّ از [[زکات|زکات]] است؛ صدقه به [[واجب]] و [[استحباب|مستحب]] هر دو گفته می شود، ولى زکات فقط اسم واجب است: {{متن قرآن|«خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً ...»}}<ref>[[سوره توبه]]، ۱۰۳.</ref> درباره صدقه واجب است و {{متن قرآن|«هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ»}}<ref>سوره توبه، ۱۰۴.</ref> ظاهرا اعم از واجب و نداب است.<ref> قاموس قرآن، ج‌۴، ص: ۱۱۶ </ref>

[[راغب اصفهانی]] می گوید: "صدقه" چیزی است که انسان آن را به قصد قربت از مالش خارج می‌کند، مثل [[زکات]]، ولی در اصل صدقه در امری است که شخص بدون آنکه مجبور باشد خود انجام دهد و زکات در امر واجب گفته می‌شود. و گاهی واجب هم صدقه گفته می شود در جایی که صدقه دهنده قصدش صدق در کردارش باشد.<ref> مفردات راغب، ص۴۸۰ </ref>

و [[علامه شعرانی]] در تعریف صدقه گوید: صدقه مالی است که به قصد قربت در راه [[الله|خدا]] دهند خواه به فقیر یا به غنی، واجب باشد مانند زکات و [[کفاره|کفارات]] یا مستحب باشد.<ref> نثر طوبی، علامه شعرانی، ج۱، ص ۳۸ </ref>

==جایگاه صدقه دادن ==
آیه ۱۰۳ سوره توبه نیز صدقه را موجب تطهیر و تزکیه فرد و جامعه دانسته است: «{{متن قرآن|خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا...}}<ref>توبه، ۱۰۳.</ref>؛ از اموال آنها صدقه‌ای (به عنوان زکات بگیر) تا به وسیله آن، آنها را پاک سازی و پرورش دهی و (به هنگام گرفتن زکات) به آنها دعا کن که دعای تو مایۀ آرامش آنهاست و خداوند شنوا و داناست.»

و در آیه ۱۰۴ [[سوره توبه]] آمده است: «{{متن قرآن|«أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ}}؛ آیا نمی‌دانستند که فقط خداوند [[توبه]] را از بندگانش می‌پذیرد و [[صدقات]] را می‌گیرد و خداوند توبه پذیر و مهربان است.» در روایتی از [[امام سجاد]] علیه السلام آمده است: «إنَّ الصَّدَقَة لا تَقَع فی یدِ العَبدِ حتّی تَقَعُ فی یدِ الرَّب<ref>تفسير عياشى، ج‏2، ص107</ref>؛ من ضمانت مى‌‏كنم كه صدقه‌‏اى كه بدست بنده خدا داده مى‌‏شود پيش از او بدست خود خدا مى‌‏رسد، چون خود او فرموده: {{متن قرآن|هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ}}"»

آیه مورد بحث همچنین هشدار می‌دهد که در پرداخت [[زکات]] و صدقات نهایت [[ادب]] و [[احترام]] را به خرج دهند، چرا که گیرنده خدا است.

==مصارف صدقه==
[[آیه]] 60  سوره توبه مصارف صدقه را در هشت مصرف خلاصه می‌کند:

{{متن قرآن|«إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ ۖ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ»}}؛<ref>سوره توبه، 60. </ref> این [[آیه]] به روشنی مصارف واقعی صدقه را بیان کرده و به تمام توقعات بی جا پایان می‌دهد و آن را در هشت مصرف خلاصه می‌کند:

#فقرا
#مساکین
#عاملان و جمع آوری کنندگان زکات که آنچه به آنها داده می‌شود در حقیقت به منزله مزد و اُجرت آنها است.
#«مُؤلِفَة قلوبُهُم» یعنی کسانی که انگیزه معنوی نیرومندی برای پیشبرد اهداف اسلامی ندارند و با تشویق مالی می‌توان تألیف قلب و جلب محبت آنان را نمود.
#برای آزادساختن بردگان.
#برای اداء دین بدهکاران و آنها که بدون جرم و تقصیر زیر بار بدهکاری‌ مانده و از ادای آن عاجز شده‌اند.
#مصرف در راه خدا و منظور آن، تمام راه‌هایی است که بر گسترش وتقویت آئین الهی منتهی شود.
#«ابن سَبیلْ»، کمک به واماندگان در راه، مسافرانی که بخاطر علتی در راه مانده و زاد و توشه کافی برای رسیدن به مقصد ندارند.<ref> همان، ج ۸، ص ۱۳.</ref>

==شرایط صدقه==

آن گونه که از سخنان [[معصوم|معصومین]] (علیهم السلام) و آیات [[قرآن|قرآن کریم]] استفاده می‌شود، صدقه دارای شرایطی می‌باشد از جمله:

۱- قبل از هر چیز، صدقه باید از اموال [[حلال]] و خوب و سالم باشد.
{{متن قرآن|«یا أیها الَّذینَ آمَنُوا أنْفِقُوا مِنْ طَیباتِ ما کسَبْتُمْ وَ...»}}
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! از قسمت‌های پاکیزه اموالی که (از طریق تجارت حلال) به دست آوردید، و از آن چه از زمین برای شما خارج ساخته‌ایم انفاق کنید!»<ref>  همان، [[سوره بقره]]، ۲۶۷. </ref>
 
۲- بهتر است که صدقه و [[انفاق]] مخفی باشد.
{{متن قرآن|«وَإِنْ تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ»}}
«هر گاه آنها را مخفی ساخته و به نیازمندان بدهید برای شما بهتر است.»<ref> همان، سوره بقره، ۲۷۱. </ref>
 
۳- این که صدقه و انفاق همراه با آزار و منّت نباشد.
{{متن قرآن|«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ...»}}
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخشش‌های خود را با منّت و آزار باطل نسازید همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق می‌کند، و به خدا و روز رستاخیز، ایمان نمی‌آورد...».<ref>  همان/ ۲۶۴. </ref>

۴- انفاق و صدقه باید توأم با [[اخلاص]] و خلوص [[نیت|نیت]] باشد.
{{متن قرآن|«يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ»}}
«کسانی که اموالشان را برای جلب خوشنودی خدا انفاق می‌کنند».<ref> همان/ ۲۶۵. </ref>
 
۵- انفاق و صدقه از اموالی باشد که آنها را دوست داریم و مورد علاقه ماست.
{{متن قرآن|«لَنْ تَنالُوا البِرَّ حَتّی تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ...»}}
«هرگز به (حقیقت) نیکوکاری نمی‌رسید مگر این که از آن چه دوست می‌دارید (در راه خدا) انفاق کنید،...».<ref> همان، [[آل عمران]]، ۹۲. </ref>
 
۶- این که انفاق کننده هرگز خود را مالک حقیقی تصور نکرده، بلکه خود را واسطه بین خدا و خلق بداند.
{{متن قرآن|«وَأنْفِقُوا مِنّا جَعَلَکمْ مَسْتَخْلِفْنی فِیهِ »}}
«انفاق کنید از آنچه خداوند شما را نماینده خود در آن قرار داده است».<ref> همان، [[سوره حدید|سوره حدید]]، ۷۷. </ref>

==پانویس==
<references />

==منابع==

*یوسف عاصم آبادی، صدقه، [http://www.pajoohe.ir دانشنامه پژوهه]، تاریخ بازیابی : ۲۴ آبان ۱۳۹۱.
*قاموس قرآن، سید على اکبر قرشى، دار الکتب الإسلامیة، تهران‌، ۱۳۷۱ ش‌، چاپ ششم‌.
*المفردات، راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ دارالعلم الدار الشامیة، دمشق، ۱۴۱۲ ق‌،چاپ اول، ص۴۸۰.
*نثر طوبی، ابوالحسن شعرانی، انتشارات اسلامیه.
*عیاشى، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، تحقیق سید هاشم رسولى محلاتى، تهران، چاپخانه علمیه، ۱۳۸۰ق.
==برای مطالعه بیشتر==

[http://raz.ahlolbait.com/category/%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C/%D8%B5%D8%AF%D9%82%D9%87 سایت راز ماندگاری، صدقه]
{{سنجش کیفی
|سنجش=شده
|شناسه= خوب
|عنوان بندی مناسب= متوسط
|کفایت منابع و پی نوشت ها= ضعیف
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
|جامعیت= متوسط 
|رعایت اختصار= خوب
|سیر منطقی= خوب
|کیفیت پژوهش= متوسط
|رده= دارد
}}
[[رده:اخلاق اجتماعی پسندیده]]
[[رده:واژگان قرآنی]]
[[رده: مقاله های مهم]]