نمایش مبدأ برای الفقه المنسوب للإمام الرضا علیه السلام (کتاب)

{{مشخصات کتاب

|عنوان=

|تصویر=[[پرونده:فقه الامام الرضا.jpg|240px|وسط]]

|نویسنده=منسوب به امام رضا(ع)

|موضوع= احادیث احکام/ فقه شيعه

|زبان= عربی 

|تعداد جلد=1

|عنوان افزوده1= تحقيق 

|افزوده1= مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث

|عنوان افزوده2=

|افزوده2=

|لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/37339/  فقه الرضا(ع)]
}}

کتاب «الفقه المنسوب للإمام الرضا عليه السلام» مشهور به «فقه الرضا»، کتابی در خصوص ابواب [[فقه|فقهی]] و منسوب به [[امام رضا]] (علیه السلام) است. البته برخی در صحت انتساب این کتاب به آن حضرت تردید کرده اند.

==تاریخچه‌ کتاب==

این کتاب تا قبل از [[علامه مجلسى]] بین اصحاب رایج نبود. وى این کتاب را در «[[بحارالأنوار (کتاب)|بحارالأنوار]]» آورد و به آن استناد نمود. ایشان در این باره مى‌نویسد: «کتاب فقه الرضا علیه السلام را من از طریق سید فاضل و محدث، قاضى امیرحسین نقل مى‌کنم، وى مى‌گوید: در زمانى که من در مجاورت خانه خدا زندگى مى‌کردم عده‌اى از اهل [[قم]] براى [[حج]] آمدند و به همراه آنها کتابى قدیمى بود که تاریخ آن به زمان [[امام رضا]] (علیه السلام) بازمى‌گشت و بر آن کتاب خط امام رضا علیه السلام و اجازه بسیارى از فضلا و علما به چشم مى‌خورد و براى من یقین حاصل شد که این کتاب متعلق به آن حضرت است؛ لذا از روى آن کتاب یک نسخه نوشتم».

بعد از علامه مجلسى، [[میرزا عبدالله افندی|میرزا عبدالله افندى]] صاحب «[[ریاض العلماء (کتاب)|ریاض]]» و [[سید محمد مجاهد|سید مجاهد]] صاحب «[[مفاتیح الاصول (کتاب)|مفاتیح الأصول]]» و [[سید هاشم بحرانی|شیخ بحرانى]] و فاضل کاشانى و [[ملا محمد مهدی نراقی|محقق نراقى]] نیز این کتاب را تایید و روایات آن را در کتاب‌هاى خود نقل کرده‌اند.

[[ملا محمد مهدی نراقی|مولى مهدى نراقى]] یک نسخه از این کتاب را به خط خود استنساخ کرده و بر آن نوشته است: «من این نسخه را از روى نسخه‌اى نوشتم که یا به خط خود امام علیه السلام مى‌باشد و یا توسط بعضى از معاصرین آن حضرت از روى خط ایشان نوشته شده است».

مرحوم [[سید نعمت الله جزائری|سید نعمت الله جزایری]] در مقدمه شرح [[تهذیب الأحکام (کتاب)|التهذیب]] می نویسد: کتاب «فقه رضوی» در این سال ها از بلاد هند به اصفهان آورده شد و اکنون، در کتابخانه شیخ ما (ملا محمدباقر) نگاهداری می شود.

[[سید محمد مهدی بحرالعلوم|سید بحرالعلوم]] رحمه الله، از نسخه فقه الرضا علیه السلام که در کتابخانه [[آستان قدس رضوی]] است، نام می برد که بر آن نوشته بوده است: اصل این کتاب، به [[خط کوفی]] بوده و میرزا محمد، آن را به خط عربی متداول، منتقل کرده است.

در نسخه‌اى که در [[مشهد]] مقدس موجود مى‌باشد، آمده است: «این کتاب را امام هشتم براى محمد بن سکین نوشته است». در کتاب‌هاى [[علم رجال|رجال]] آمده است که محمد بن سکین بن عمار نخعى فردى ثقه و مورد اطمینان است و کتابى نیز دارد.

صاحب ریاض مى‌گوید: «این کتاب در شهر [[مکه]] معظمه به خط [[امام رضا]] علیه السلام موجود است که به [[خط کوفی|خط کوفى]] نگاشته شده و تاریخ آن سال ۲۰۰ هجرى مى‌باشد و بر آن اجازات علما و فضلا نگاشته شده و هم اکنون جزو کتب [[سید علی خان مدنی|سید على‌خان مدنى]] است».

در اول کتاب این گونه آمده است: «یقول عبدالله علی بن موسى الرضا» و در جاى دیگر آمده است: «و از چیزهایى که ما [[اهل البیت|اهل بیت]] بر آن مداومت داریم...» همچنین: «از پدرم شنیدم که این گونه مى‌فرمود...».

==تردید در انتساب‌ کتاب==

در باب اصل نگارش کتاب فقه الرضا علیه السلام یا الفقه المنسوب للامام الرضا علیه السلام، در مراجع و مصادر مختلفی بحث شده است و آن را مورد نقد و نظر قرار داده اند. محور این بحث ها انتساب این کتاب به [[امام رضا علیه السلام|امام رضا]] علیه السلام است. بعضی بر این عقیده اند که این کتاب، به قلم خود امام است و بعضی گفته اند که به نقل از ایشان است. 

اما برخى این کتاب را تألیف [[امام رضا]] علیه السلام نمى‌دانند، بزرگانى مانند: [[شیخ حر عاملى]]، سید خوانسارى، پدر سید جلیل سید حسین قزوینى، [[وحید بهبهانی|وحید بهبهانى]] و [[سید حسن صدر|سید حسن صدر]] و این گونه استدلال مى‌کنند:

#اگر این کتاب به امام رضا علیه السلام تعلق داشت، چرا هزار سال از آن خبرى نبود و چهار امام بعد از امام رضا علیه السلام نیز به آن اشاره‌اى نداشته‌اند؛ در غیر این صورت در میان اصحاب و علما مشهور مى‌شد و حداقل نام آن را در کتب روایى خود مى‌آوردند.
#در این کتاب کلماتى آمده که بعید است از امام علیه السلام باشد مانند: «من روایت مى‌کنم» یا «روایت شده است» یا «روایت مى‌کند» یا «ما روایت مى‌کنیم» و این شکل بیان از سیاق کلمات امامان معصوم علیهم السلام نیست.
#در بعضى از قسمت‌هاى کتاب آمده است: «صفوان بن یحیى و فضالة بن أیوب جمیعا عن العلاء بن رزین عن محمد بن مسلم عن أحدهما» حال آن که نام روات را این گونه آوردن مناسب کتاب‌هاى روایى یاران [[ائمه اطهار|ائمه]] است نه خود ائمه علیهم السلام؛ لذا احتمال دارد این کتاب تالیف یکى از اصحاب [[امام رضا]] علیه السلام بوده باشد.
#اگر این کتاب نوشته امام رضا علیه السلام باشد، باید حتما [[علی بن بابویه قمی|على بن بابویه]] - پدر صدوق - و یا خود [[شیخ صدوق]] در کتاب «[[عیون اخبارالرضا (کتاب)|عیون أخبار الرضا]]» به آن اشاره مى‌کرد.
#در این کتاب [[احکام|احکامى]] آمده که مخالف صریح مذهب است مانند: «به جاى مسح پا مى‌توان پا را شست» و این که «اگر پوست میته را دباغى کنیم مى‌توانیم با آن [[نماز]] بخوانیم» و این که «اگر در ظرف آب خمر بریزد مى‌توان با آن وضو گرفت» و «در [[نکاح|نکاح]] حضور شاهد لازم است» و یا این که «سوره ‌قل أعوذ برب الناس و قل أعوذ برب الفلق‌ جزو [[قرآن]] نیست».

==مؤلف کتاب==
درباره مؤلف کتاب مزبور نیز آرا و دیدگاه های مختلفی وجود دارد که به بعضی از آن ها اشاره می شود:

#تألیف حضرت رضا علیه السلام است.
#به دستور آن حضرت، یکی از فرزندان [[ائمه اطهار|امامان]] آن را نگاشته است.
#نوشته یکی از اصحاب آن حضرت است که در فهرست نامه ها برای آنان کتاب هایی یاد شده که از آن حضرت، روایت نموده اند.
#تألیف یکی از اصحاب [[امام رضا]] علیه السلام است.
#همان کتاب المنقبةی [[امام حسن عسکری]] علیه السلام است.
#نوشته یکی از راویان [[ائمه اطهار]] علیهم السلام است.
#تالیف یکی از قدمای اصحاب است.
#همان الشرائع [[علی بن بابویه قمی]] است.
#همان کتاب التکلیف شلمغانی است.
#مجهول المؤلف است.

==نسخه‌هاى کتاب‌==

#نسخه‌اى در کتابخانه حضرت [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|آیت الله نجفى مرعشى]] موجود است که در آخر آن آمده: «إلى هنا خطه سلام الله علیه و على آبائه و أبنائه».
#نسخه موجود در کتابخانه [[آستان قدس رضوی|آستان قدس رضوى]] که در آخر آن دارد: «این کتابى است که حضرت امام الجن والانس سلطان، ابى الحسن على بن موسى الرضا علیه التحیة والثناء از جهت محمد بن سکین تصنیف نموده بودند و نسخه اصل به خط مبارک حضرت در [[مکه]] است و حضرت مغفرت پناه، مولانا میرزا محمد محدث از خط شریف حضرت که به کوفى بوده به عربى انتقال نموده‌اند».

==متن کتاب==
[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/37339/ '''فقه الرضا (علیه السلام)''']

==منابع==

*ویکی نور

[[رده:منابع فقهی]]
[[رده:منابع حدیثی]]
[[رده:آثار امام رضا (ع)]]