عبدمناف
«عبد مَناف» فرزند «قُصَیّ بن کلاب» و جدّ سوم پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله است. او از بزرگان قبیلهٔ قریش و شهر مکه بود. بنىهاشم و بنىامیه از شاخههاى مشهور بنیعبدمناف هستند.
ویژگیها و فعالیتها
نام عبدمَناف، «مغیره» بوده و بخاطر زیباییاش به «قمر البطحاء» ملقّب بود.
شعار عبدمناف، پرهیزگارى و دعوت مردم به تقوا و خوشرفتارى با مردم و صله ارحام بود. او با وجود این موقعیت بزرگ، در صدد رقابت با برادرش «عبدالدار» و قبضه کردن مناصب عالى کعبه نبود. وی پس از صحبت با برادر خویش بر سر تقسیم این وظایف به توافق و مصالحه رسیدند. عبدمناف از برادر خود عبدالدار کوچکتر بود، ولى در قلبهاى مردم موقعیت خاصى داشت.
امام علی علیه السلام درباره او می گوید: «به خدا سوگند پدر و جدم عبدالمطلب و هاشم و عبدمناف هیچ گاه بُتی را پرستش نکردند، از او پرسیدند: پس آنان چه چیزی را پرستش می کردند؟ فرمود: آنها تمسک به آیین ابراهیم داشتند.»
گفته شده سفرهای تجاری زمستانه و تابستانه قریش -که به آن در سوره قريش اشاره شده است (إیلافهم رحلة الشتاء و الصیف)-، ابتدا در زمان عبدمناف شکل گرفت.
عبدمناف سرانجام در مکه وفات نمود و در قبرستان معلاة (قبرستان ابوطالب) به خاک سپرده شد.
نسل عبدمناف
عبدمناف پسرانى به نامهاى هاشم، عبدشمس، مطلب، نوفل، ابوعمرو و ابوعبید داشت. اینان و تبارشان به «بنی عبدمناف» شهرت دارند و تا قرنها حکومت جهان عرب را در اختیار داشتند. خلفای اموی، خلفای عباسی و امامان شیعه جملگی از نوادگان عبدمناف به شمار میروند. بنى هاشم و بنى امیه از شاخه هاى مشهور بنی عبدمناف و قریش هستند.
تقسیم مناصب کعبه
حکومت و ریاست قریش طبق وصیت پدر (قُصى)، با عبدالدار و سپس عبدمناف بود، ولى پس از فوت دو برادر، فرزندان آنان در تصدى مناصب با هم نزاع کردند و سرانجام پس از کشمکش هاى زیاد، کار به مصالحه و تقسیم مقامات پایان پذیرفت و تصمیم گرفتند که تولیت کعبه و ریاست «دارالندوه» با فرزندان «عبدالدار» و سقایت و مهماندارى حجاج با پسران «عبدمناف» باشد و این تقسیم تا ظهور دین اسلام به حال خود باقى بود.
مناصب کعبه، به طور مسلم روز ساختن کعبه وجود نداشت؛ بلکه تدریجاً بر اثر مقتضیات و مناسباتى پیدا شد و مناصب کعبه تا ظهور اسلام چهار قسمت بود: تولیت و کلیددارى کعبه، سقایت (یعنى تهیه آب براى زائران خانه خدا در ایام حج)، رفادت (یعنى غذادادن به حاجیان) و ریاست مکیان و پرچمدارى و فرماندهى سپاه (که این منصب جنبه دینى نداشت).
منابع
- فروغ ابدیت، جعفر سبحانی تبریزی.
- "بنی عبدمناف"، دایرة المعارف طهور، بازیابی: ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۳.
- خلاصه تاریخ اسلام، سید هاشم رسولی محلاتی، ج۲ ص۳.
