ملا علی تهرانی
حاج ملا علی تهرانی (۱۲۹۷-۱۲۲۶ ق)، از فقهای بزرگ شیعه در قرن ۱۳ قمری و از شاگردان محمدحسن نجفی و شریف العلماء مازندرانی بود. آثار علمی ملا علی تهرانی، بیشتر در زمینه فقه و حدیث است. میرزا حسین خلیلی تهرانی (۱۳۲۶-۱۲۳۰ ق)، برادر کوچکتر اوست.
| نام کامل | ملا علی تهرانی |
| زادروز | ۱۲۲۶ قمری |
| زادگاه | نجف |
| وفات | ۱۲۹۷ قمری |
| مدفن | نجف |
|
| |
| اساتید |
شیخ محمدحسن نجفی، شریف العلماء مازندرانی، محمدحسین حائری اصفهانی، سعیدالعلماء مازندرانی،... |
| شاگردان |
ملا محمدباقر تستری، شیخ علی بن حسین خاقانی، عبدالحسین حرزالدین،... |
| آثار |
خزائن الاحکام، غصون الاَیْکَة الغرویة فی الاصول الفقهیة، الفوائد الرجالیة، سُبُل الهدایة فی علم الدرایة، حاشیه بر منتهی المقال،... |
محتویات
ولادت و خاندان
ملا علی تهرانی در سال ۱۲۲۶ قمری در نجف به دنیا آمد. پدرش، حاج میرزا خلیل (متوفی ۱۲۸۰)، بزرگ خاندان خلیلی و از مشهورترین پزشکان روزگار خود و از شاگردان شیخ جعفر کاشف الغطاء بود.
میرزا حسین خلیلی تهرانی (۱۳۲۶-۱۲۳۰ ق)، از مراجع و فقهای مشهور دوره مشروطه، برادر کوچکتر ملا علی تهرانی است.
تحصیل و اساتید
حاج ملاعلی تهرانی علم اصول را نزد محمدحسین حائری اصفهانی (صاحب فصول)، شریف العلماء مازندرانی، میرزا جعفر تویسرکانی و سعیدالعلماء مازندرانی، علم رجال را نزد محمدجعفر استرآبادی، و ریاضیات را نزد شیخ اسماعیل بروجردی، ابوتراب همدانی و محمدتقی خراسانی فراگرفت.
وی همچنین در فقه از محضر صاحب فصول، شیخ علی کاشف الغطاء و محمدحسن نجفی (صاحب جواهر) بهره برد. و حکمت را نزد ملا اسماعیل اردکانی، ملاکریم کرمانی و ملاعبدالعظیم تهرانی آموخت.
ملاعلی تهرانی از علمای بزرگی چون صاحب جواهر، ملا احمد نراقی، اجازه روایت داشت.
تدریس و شاگردان
شاگردان متعددی در محضر ملاعلی تهرانی تربیت شدند، از جمله: ملا محمدباقر تُستری، شیخ علی بن حسین خاقانی و عبدالحسین حرزالدین.
علاوه بر این، برادرش میرزا حسین تهرانی، شیخ محمدحسن مامقانی، سید حسن صدر و میرزا حسین نوری (صاحب مستدرک) از او اجازه روایت داشتند.
آثار و تألیفات
آثار مهم ملا علی تهرانی، که بیشتر در فقه و حدیث است، عبارت‌اند از:
- خزائن الاحکام، که شرح «تلخیص المرام» علامه حلّی است،
- تلخیص و ترجمه «هدایة الناسکین من الحجاج و المعتمرین» تألیف محمدحسن نجفی،
- غصون الاَیْکَة الغرویة فی الاصول الفقهیة،
- شرح مبحث وصیت «شرایع الاسلام» محقق حلّی،
- رساله عملیه با عنوان «النَبْذَة من الاحکام الشرعیة»، از باب طهارت تا آخر نماز جماعت،
- الفوائد الرجالیة، که درباره علم حدیث و رجال است و محمدباقر تستری بر آن حاشیه نوشته است،
- سُبُل الهدایة فی علم الدرایة،
- حساب العقود، در شرح «حدیث ایمان حضرت ابوطالب»،
- شرح و حاشیه بر «التعلیقة البهبهانیة» اثر وحید بهبهانی (متوفی ۱۲۰۶)،
- حاشیه بر «منتهی المقال» ابوعلی حائری (متوفی ۱۲۱۶) در علم رجال.
ویژگیهای علمی و اخلاقی
مقام علمی ملاعلی تهرانی را ستوده‌اند تا جایی که برخی، پس از وفات شیخ انصاری، او را اعلم می‌دانستند. مؤلف مستدرک الوسائل او را «فخر شیعه» و «ذخیره شریعت» خوانده و آقا بزرگ طهرانی او را شیخ المشایخِ اجازه متأخران نامیده است.
تهرانی با علوم غریبه نیز آشنا بود، به تاریخ و اخبار پیشینیان احاطه داشت، حافظ قرآن و بسیاری از دعاها بود و تورات و انجیل را از حفظ می‌خواند و به زبان عبری نیز آشنا بود.
ملاعلی تهرانی دارای مجالس وعظ و اندرز بود و هفته‌ای دو روز در صحن امیرالمؤمنین علیه‌السلام به منبر می‌رفت و در باب مواعظ اخلاقی و فضائل اهل بیت علیهم‌السلام سخن می‌گفت. همچنین، درباره تقید وی به زیارت امام حسین علیه‌السلام و کرامات او مطالبی آمده است.
وی عمری طولانی یافت؛ دانشمندی زاهد، قانع و پرهیزکار بود. هیچ گاه فکر لباسی گران قیمت و غذای بسیار لذیذ به سر نپرورید. به نانی جوین با قدری خرما و لباس کرباسی متجاوز از صد سال زندگی نمود و با زندگی ماشینی سر و کاری نداشت. علامه نوری در سنواتی که عتبات بود از محضر او بهره مند می گردید و در مورد استاد فضائل و کراماتی بر شمرده که دال بر مقامات عالیه و تزکیه نفس این استاد بوده است.
وفات
مرحوم حاج ملا علی تهرانی در ماه صفر ۱۲۹۷ در نجف وفات یافت و همانجا به خاک سپرده شد. در سوگ او مجالس متعددی برگزار و در رثایش اشعار بسیاری سروده شد.
منابع
- دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حاج ملاعلی تهرانی».
- سایت شعائر.
