تبریز در نهضت تنباکو (کتاب)

کتاب «تبریز در نهضت تنباکو» تألیف صمد سرداری نیا، پژوهشگر تاریخ در قرن معاصر است. مؤلف در این کتاب نقش تبریز و اندیشه های «نهضت تنباکو» به رهبری میرزای شیرازی را بررسی کرده و به تبیین ابعاد تاریخی _ اجتماعی این نهضت مهم شیعی پرداخته است.

محتوای کتاب

واقعه «نهضت تنباکو» یکی از رویدادهای مهم و نقطه تحوّلی در تاریخ کشور ماست، زیرا نخستین خیزش ملّت ایران، علیه استعمار غرب می باشد.^[۱] مؤلف در این کتاب نقش تبریز و اندیشه های نهضت تنباکو به رهبری میرزای شیرازی را بررسی کرده و به تبیین ابعاد تاریخی _ اجتماعی این نهضت مهم شیعی پرداخته است. همچنین مسأله استعمار و استبداد دشمنان ایران اسلامی را بررسی کرده است.

کتاب «تبریز در نهضت تنباکو»، حجم اندک دارد و دارای تحلیل ساده و روان است. مؤلف در تحلیل خود از اندیشه سایر کتب تاریخ نهضت تنباکو استفاده کرده است.

برخی از عناوین فهرست این کتاب عبارت است از:

موقعیّت و نظام سیاسی ایران در آستانه نهضت
موقعیّت سیاسی اجتماعی آذربایجان در آستانه نهضت
تبریز پیشگام نهضت
تبریز به پا می خیزد
وحشت استبداد و استعمار از قیام مردم تبریز
رژی نمی تواند در تبریز یارگیری کند
زمینه فرهنگی نهضت در تبریز
حاج میرزا جواد آقا مجتهد
ادامه و پیروزی نهضت
نهضت تنباکو درآمدی بر انقلاب مشروطیّت

در قسمتی از کتاب که مربوط به قسمت «وحشت استعمار و استبداد از قیام مردم تبریز» است، نویسنده شرح می‌دهد: «خیزش مردم تبریز، در نهضت تنباکو، چنان توفنده و دشمن شکن بود که از سویی دربار قاجار و در رأس آن، ناصرالدین شاه خودکامه و از طرف دیگر کارگزاران بریتانیای استعمارگر را در چنان وحشت و اضطراب هولناکی فرو برد که خواب راحت از چشمان دشمنان ملّت ایران برگرفت، به طوری که شب و روزشان توأم با بیم و هراس می گذشت. و چون می دانستند که قیام مردم تبریز، سرنوشت ساز است، موجودیّت خود را در خطر دیده، دنبال راه چاره می گشتند».^[۲]