حسن بن سهل: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
سطر ۱: سطر ۱:
حسن بن سهل، برادر فضل بن سهل وزير و كارپرداز اصلي حكومت مأمون عباسي در پيروزي مأمون بر برادرش امين در سال 198 قمري، نقش مهمي بر عهده داشت.<ref> تاريخ الطبري، ج 8، ص 473 و 478؛ [[تاريخ ابن خلدون]]، ج 2، ص 346.</ref> و پس از شكست امين و كشته شدن وي در [[بغداد]]، حكومت [[عراق]]، [[حجاز]] و بيشتر مناطق اسلامي را از طرف [[مأمون عباسی]] و وزيرش [[فضل بن سهل]]، از آن خود كرد و پس از ترور برادرش فضل بن سهل در حمام سرخس در هنگام بازگشت مأمون عباسي از خراسان به عراق، نه تنها از قدرت وي كاسته نشد بلكه بر قدرت و نفوذش در دربار مأمون افزوده گرديد. به ويژه هنگامي كه مأمون با دخترش پوران در سال 210 قمري ازدواج كرد.<ref> وفيات الأعيان ([[ابن خلكان]])، ج 1، ص 150.</ref>
+
'''حسن بن سهل'''، برادر ذوالریاستین [[فضل بن سهل]] وزیر و کارپرداز اصلی حکومت [[مأمون|مأمون عباسی]] بود. از زندگی حسن‌ بن سهل پیش از ورود به دربار [[حکومت بنی عباس|عباسیان]]، اطلاعات اندکی وجود دارد. اما در برخی منابع آمده است که حسن و برادرش فضل، از منجمان مجوسی بودند که از طریق طالع‌بینی گذران زندگی می‌کردند. آنان هنگامی به دربار راه یافتند که پدرشان، سهل، مورد توجه یحیی بن خالد برمکی، وزیر معروف [[هارون الرشید]]، قرار گرفت و در پی آن، حسن و فضل نیز به خدمت پسران وی درآمدند.
  
از زندگى حسن‌بن سهل پس از مرگ مأمون در سال 218 آگاهى اندكى در دست است. گفته شده است كه وى همچنان جايگاهى برجسته داشت و ملقب به امير بود. در زمان معتصم، هنگام انتقال پايتخت به سامرا، مكانى به اسكان حسن اختصاص يافت. با اين حال، به سبب نفوذ تركان، وى اقتدار روزگار مأمون را نداشت.
+
ظاهراً از دوره عباسیان بود که خاندان سهل تغییر کیش را ضروری دیدند. در اغلب منابع به [[اسلام]] آوردن سهل و پسرانش در زمان هارون اشاره شده است.
  
حسن بن سهل سرانجام در روزگار متوكل عباسي دهمين خليفه [[عباسیان]] در [[سامرا]]، به خاطر نوشيدن بيش از حد دارو در بامداد روز پنج‌شنبه، بيست و پنجم [[ذی القعده]] سال 235 قمري درگذشت و به هنگام دفن وي، طلبكارانش اجتماع نموده و مانع دفن او و درخواست طلبكاري خويش پيش از دفنش گرديدند و يك وضعيت ناخوشايندي به وجود آمد. ولي با پادرمياني يحيي بن خاقان برادر فتح بن خاقان، كارپرداز اصلي متوكل و ابراهيم بن عتاب و مردي به نام برغوث، اين مشكل حل شد و بدن حسن بن سهل دفن گرديد.<ref> تاريخ الطبري، ج ص 365.</ref>
+
حسن نیز مانند فضل، بعد از سقوط برمکیان، به [[مأمون]] پیوست و در مقام یکی از مشاوران خلیفه، او را در سفر به [[خراسان]] همراهی کرد. گفته شده است که مأمون برای چاره‌اندیشی در برابر تهدیدات [[امین (خلیفه عباسی)|امین]]، با حسن ‌بن سهل مشورت نمود و او خلیفه را تشویق به مقاومت کرد. از این‌رو حسن نیز، مانند فضل، در پیروزی مأمون بر برادرش امین در سال ۱۹۸ قمری و تحکیم پایه‌های خلافت مأمون مؤثر بوده است.<ref> تاریخ الطبری، ج ۸، ص ۴۷۳ و ۴۷۸؛ تاریخ ابن خلدون، ج ۲، ص ۳۴۶.</ref>  
  
حسن بن سهل، علاوه بر فرماندهي نظامي و مديريت سياسي و زمامداري، از علم و دانش نيز برخوردار بود. گفته شده است كه وي كتاب "جاويدان خرد" را كه حكماي قديم ايران براي هوشنگ شاه فرزند كيومرث، دومين پادشاه پيشدادي ايران نوشته بودند، براي مأمون عباسي به عربي ترجمه و تلخيص كرد و ابوعلي بن مسكويه رازي، آن را در مقدمه كتابش "آداب عرب و فارس" آورده است.<ref> [[كشف الظنون]] (حاجي خليفه)، ج ص 577؛ الذريعه (شيخ [[آقا بزرگ تهرانی]])، ج 1، 25.</ref>
+
اولین منصب رسمی حسن در دربار مأمون، ریاست دیوان [[خراج]] در سال ۱۹۶ قمری بود. وی دو سال در این سمت باقی ماند تا این که مامون، بعد از مرگ امین در ۱۹۸، او را به امارت مناطق وسیعی شامل [[عراق]]، جبال، [[حجاز]]، [[یمن]]، فارس و اهواز منصوب کرد.
 +
 
 +
پس از ترور فضل بن سهل در حمام سرخس در هنگام بازگشت مأمون از [[خراسان]] به عراق، نه تنها از قدرت برادرش حسن‌ کاسته نشد، بلکه بر قدرت و نفوذ او در دربار مأمون افزوده گردید. به ویژه هنگامی که مأمون با دخترش پوران در سال ۲۱۰ قمری ازدواج کرد.<ref> وفیات الأعیان (ابن خلکان)، ج ۱، ص ۱۵۰.</ref>
 +
 
 +
از زندگى حسن‌ بن سهل پس از مرگ مأمون در سال ۲۱۸ قمری نیز آگاهى اندکى در دست است. گفته شده است که وى همچنان جایگاهى برجسته داشت و ملقب به امیر بود. در زمان [[معتصم]]، هنگام انتقال پایتخت به [[سامرا]]، مکانى به اسکان حسن اختصاص یافت. با این حال، به سبب نفوذ ترکان، وى اقتدار روزگار مأمون را نداشت.
 +
 
 +
حسن بن سهل سرانجام در روزگار [[متوکل|متوکل عباسی]] دهمین خلیفه [[عباسیان]] در [[سامرا]]، به خاطر نوشیدن بیش از حد دارو در بامداد روز پنج‌شنبه، بیست و پنجم [[ذی القعده]] سال ۲۳۵ یا ۲۳۶ قمری درگذشت. محل وفات وی را برخی ناحیه سرخس و برخی [[عراق]] دانسته‌اند. گفته شده به هنگام دفن وی، طلبکارانش اجتماع نموده و مانع دفن او و درخواست طلبکاری خویش پیش از دفنش گردیدند و یک وضعیت ناخوشایندی به وجود آمد. ولی با پادرمیانی یحیی بن خاقان برادر فتح بن خاقان، کارپرداز اصلی متوکل و ابراهیم بن عتاب و مردی به نام برغوث، این مشکل حل شد و بدن حسن بن سهل دفن گردید.<ref> تاریخ الطبری، ج ۷، ص ۳۶۵.</ref>
 +
 
 +
حسن بن سهل، علاوه بر فرماندهی نظامی و مدیریت سیاسی و زمامداری، از علم و دانش نیز برخوردار بود. گفته شده است که وی کتاب "جاویدان خرد" را که حکمای قدیم [[ایران|ایران]] برای هوشنگ شاه فرزند کیومرث، دومین پادشاه پیشدادی ایران نوشته بودند، برای مأمون عباسی به عربی ترجمه و تلخیص کرد و [[ابن مسکویه|ابوعلی بن مسکویه رازی]]، آن را در مقدمه کتابش "آداب عرب و فارس" آورده است.<ref> کشف الظنون (حاجی خلیفه)، ج ۱، ص ۵۷۷؛ الذریعه (شیخ آقا بزرگ تهرانی)، ج ۱، ۲۵.</ref>
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
<references/>
+
<references />
  
 
==منابع==
 
==منابع==
  
*موسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام
+
*موسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام.
*دانشنامه جهان اسلام، مدخل حسن بن سهل از "مريم يداللّه‌پور"
+
*[[دانشنامه جهان اسلام (کتاب)|دانشنامه جهان اسلام]]، مدخل حسن بن سهل از "مریم یداللّه‌پور".
 +
*سایت پژوهه، بازیابی ۱۳۹۵/۰۲/۱۱.   
  
 
[[رده:دولتمردان]]
 
[[رده:دولتمردان]]
 
[[رده:بنی عباس]]
 
[[رده:بنی عباس]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۴۹

حسن بن سهل، برادر ذوالریاستین فضل بن سهل وزیر و کارپرداز اصلی حکومت مأمون عباسی بود. از زندگی حسن‌ بن سهل پیش از ورود به دربار عباسیان، اطلاعات اندکی وجود دارد. اما در برخی منابع آمده است که حسن و برادرش فضل، از منجمان مجوسی بودند که از طریق طالع‌بینی گذران زندگی می‌کردند. آنان هنگامی به دربار راه یافتند که پدرشان، سهل، مورد توجه یحیی بن خالد برمکی، وزیر معروف هارون الرشید، قرار گرفت و در پی آن، حسن و فضل نیز به خدمت پسران وی درآمدند.

ظاهراً از دوره عباسیان بود که خاندان سهل تغییر کیش را ضروری دیدند. در اغلب منابع به اسلام آوردن سهل و پسرانش در زمان هارون اشاره شده است.

حسن نیز مانند فضل، بعد از سقوط برمکیان، به مأمون پیوست و در مقام یکی از مشاوران خلیفه، او را در سفر به خراسان همراهی کرد. گفته شده است که مأمون برای چاره‌اندیشی در برابر تهدیدات امین، با حسن ‌بن سهل مشورت نمود و او خلیفه را تشویق به مقاومت کرد. از این‌رو حسن نیز، مانند فضل، در پیروزی مأمون بر برادرش امین در سال ۱۹۸ قمری و تحکیم پایه‌های خلافت مأمون مؤثر بوده است.[۱]

اولین منصب رسمی حسن در دربار مأمون، ریاست دیوان خراج در سال ۱۹۶ قمری بود. وی دو سال در این سمت باقی ماند تا این که مامون، بعد از مرگ امین در ۱۹۸، او را به امارت مناطق وسیعی شامل عراق، جبال، حجاز، یمن، فارس و اهواز منصوب کرد.

پس از ترور فضل بن سهل در حمام سرخس در هنگام بازگشت مأمون از خراسان به عراق، نه تنها از قدرت برادرش حسن‌ کاسته نشد، بلکه بر قدرت و نفوذ او در دربار مأمون افزوده گردید. به ویژه هنگامی که مأمون با دخترش پوران در سال ۲۱۰ قمری ازدواج کرد.[۲]

از زندگى حسن‌ بن سهل پس از مرگ مأمون در سال ۲۱۸ قمری نیز آگاهى اندکى در دست است. گفته شده است که وى همچنان جایگاهى برجسته داشت و ملقب به امیر بود. در زمان معتصم، هنگام انتقال پایتخت به سامرا، مکانى به اسکان حسن اختصاص یافت. با این حال، به سبب نفوذ ترکان، وى اقتدار روزگار مأمون را نداشت.

حسن بن سهل سرانجام در روزگار متوکل عباسی دهمین خلیفه عباسیان در سامرا، به خاطر نوشیدن بیش از حد دارو در بامداد روز پنج‌شنبه، بیست و پنجم ذی القعده سال ۲۳۵ یا ۲۳۶ قمری درگذشت. محل وفات وی را برخی ناحیه سرخس و برخی عراق دانسته‌اند. گفته شده به هنگام دفن وی، طلبکارانش اجتماع نموده و مانع دفن او و درخواست طلبکاری خویش پیش از دفنش گردیدند و یک وضعیت ناخوشایندی به وجود آمد. ولی با پادرمیانی یحیی بن خاقان برادر فتح بن خاقان، کارپرداز اصلی متوکل و ابراهیم بن عتاب و مردی به نام برغوث، این مشکل حل شد و بدن حسن بن سهل دفن گردید.[۳]

حسن بن سهل، علاوه بر فرماندهی نظامی و مدیریت سیاسی و زمامداری، از علم و دانش نیز برخوردار بود. گفته شده است که وی کتاب "جاویدان خرد" را که حکمای قدیم ایران برای هوشنگ شاه فرزند کیومرث، دومین پادشاه پیشدادی ایران نوشته بودند، برای مأمون عباسی به عربی ترجمه و تلخیص کرد و ابوعلی بن مسکویه رازی، آن را در مقدمه کتابش "آداب عرب و فارس" آورده است.[۴]

پانویس

  1. تاریخ الطبری، ج ۸، ص ۴۷۳ و ۴۷۸؛ تاریخ ابن خلدون، ج ۲، ص ۳۴۶.
  2. وفیات الأعیان (ابن خلکان)، ج ۱، ص ۱۵۰.
  3. تاریخ الطبری، ج ۷، ص ۳۶۵.
  4. کشف الظنون (حاجی خلیفه)، ج ۱، ص ۵۷۷؛ الذریعه (شیخ آقا بزرگ تهرانی)، ج ۱، ۲۵.

منابع

  • موسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام.
  • دانشنامه جهان اسلام، مدخل حسن بن سهل از "مریم یداللّه‌پور".
  • سایت پژوهه، بازیابی ۱۳۹۵/۰۲/۱۱.