حرم حضرت زینب عليها السلام: تفاوت بین نسخه‌ها
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | |||
{{شناسنامه مکان | {{شناسنامه مکان | ||
|تصویر=[[پرونده:حرم حضرت زنیب 3.jpg|300px]] | |تصویر=[[پرونده:حرم حضرت زنیب 3.jpg|300px]] | ||
| سطر ۹: | سطر ۸: | ||
|گوگل مپ=https://www.google.com/maps/place/%D8%AD%D8%B1%D9%85+%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA+%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8+%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85+%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87+%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87%D8%A7%E2%80%AD/@33.4443608,36.343017,17z/data=!3m1!4b1!4m5!3m4!1s0x1518e18f97102175:0xee3f816ebb0cfcb2!8m2!3d33.4443981!4d36.3408848?hl=fa | |گوگل مپ=https://www.google.com/maps/place/%D8%AD%D8%B1%D9%85+%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA+%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8+%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85+%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87+%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87%D8%A7%E2%80%AD/@33.4443608,36.343017,17z/data=!3m1!4b1!4m5!3m4!1s0x1518e18f97102175:0xee3f816ebb0cfcb2!8m2!3d33.4443981!4d36.3408848?hl=fa | ||
}} | }} | ||
| + | {{بخشی از یک کتاب}} | ||
يكي از زيارتگاه هاي بسيار مهم و مورد توجه همه مذاهب اسلامي در [[دمشق]]، مرقد و آرامگاه زينب كبري، دختر اميرالمؤمنين عليه السلام است كه همواره خيل مشتاقان و ارادتمندان آن بانوي فداكار و بزرگوار از سرزمين هاي اسلامي به ويژه ايران، براي [[زيارت]] قبر او عازم اين سرزمين هستند. | يكي از زيارتگاه هاي بسيار مهم و مورد توجه همه مذاهب اسلامي در [[دمشق]]، مرقد و آرامگاه زينب كبري، دختر اميرالمؤمنين عليه السلام است كه همواره خيل مشتاقان و ارادتمندان آن بانوي فداكار و بزرگوار از سرزمين هاي اسلامي به ويژه ايران، براي [[زيارت]] قبر او عازم اين سرزمين هستند. | ||
نسخهٔ ۲۰ آوریل ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۲۳
| |
|
کشور |
سوریه |
|
شهر |
دمشق |
| |
| |
| مشاهده در نقشه | |
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
يكي از زيارتگاه هاي بسيار مهم و مورد توجه همه مذاهب اسلامي در دمشق، مرقد و آرامگاه زينب كبري، دختر اميرالمؤمنين عليه السلام است كه همواره خيل مشتاقان و ارادتمندان آن بانوي فداكار و بزرگوار از سرزمين هاي اسلامي به ويژه ايران، براي زيارت قبر او عازم اين سرزمين هستند.
اميرالمومنين علي عليه السلام از حضرت فاطمه سلام الله عليها دو دختر و از ساير زنان نيز چندين دختر داشتند كه چند تن از آنان ملقب به ام كلثوم بوده اند. بر اساس گفته «زبير بن بكار»، نسب شناس مشهور عرب، زينب كبري كه به همسري عبدالله بن جعفر درآمد و ام كلثوم كبري كه همسر عمر بن خطاب شد.[۱]؛ هر دو از فاطمه زهرا سلام الله عليها بوده اند. وي دختران معروف ديگر ايشان از غير فاطمه سلام الله علیها را چنين نام برده است: رقيه دختر صَهباء كه همسر مسلم بن عقيل گشت، زينب صغري به ازدواج محمد بن عقيل درآمد وام كلثوم صغري كه نامش نفيسه بود به همسري عبدالله اكبر بن عقيل انتخاب شد.[۲]
محسن الامين تعداد دختران علي علیه السلام كه لقب ام كلثوم داشته اند را چهار تن ذكر كرده است:
- همسر مسلم بن عقيل
- همسر عبدالله اصغر بن عقيل
- همسر عمر بن خطاب
- همسر عبدالله بن جعفر[۳]
با توجه به تعداد فراوان دختران علي علیه السلام و القاب مشابه آنان، بديهي است مورخان و نسب شناسان و همچنين محققان تاريخ اسلام و شيعه در مورد اين تعداد و محل دفن آنان تا حدودي دچار اشتباه يا تناقض و سرگرداني شوند و متأسفانه دانش پژوهان و محققان بعدي نيز ناخودآگاه به بيان اشتباهات آنان بپردازند. اين اختلاف در مورد دفن زينب كبري، ام كلثوم كبري و زينب صغري شدت بيشتري مي يابد ليكن با نقد و بررسي اين اختلافات مي توان به يك نتيجه قطعي دست يافت كه در ادامه به ذكر اقوال مختصري در اين خصوص خواهيم پرداخت.
از آنجا كه از جانب محققان و دانش پژوهان شيعه و سني تحقيقات بسيار گسترده اي در مورد محل دفن زينب كبري سلام الله علیها به عمل آمده و ما نيز اشاره اي به آنها خواهيم داشت؛ با يك بررسي و تدقيق علمي، جاي شكي بر كسي نخواهد ماند كه زينب كبري سلام الله عليها در شهرك راويه دمشق مدفون شده اند. در اين مبحث كوتاه ابتدا به شمه اي مجمل از دوران حيات پرافتخار آن بانوي فداكار پرداخته و سپس نظرات و آراء مختلف در مورد محل دفن ايشان را تشريح خواهيم ساخت.
«زينب كبري» ملقب به ام كلثوم در سال ششم هجري ـ پس از صلح حديبيه ـ و دو سال بعد از تولد حسين بن علي علیه السلام پا به عرصه وجود گذاشت، محيطي كه او در آن رشد كرد مهبط جبرئيل امين و جايگاه وحي سرمدي بود و روزي كه خداوند به رسولش فرمان داد تا تمامي درهايي كه به مسجدالنبي صلی الله علیه و آله باز مي شدند را مسدود كند، زادگاه او را مستثني ساخت. مادرش پاره تن رسول الله صلی الله علیه و آله، پدرش بهترين صحابه و نخستين مرد مسلمان در اسلام و خاندان او افضل خاندان عالم بود كه خداوند متعال رجس و پليدي را از آنان دور كرده و تحت «كساء» رسولش، در ظل حمايت خويش وارد ساخته بود.
زينب سلام الله علیها تحت تربيت چنين خاندان استثنايي رشد كرد. از همان ابتدا با مصيبت هاي فراواني روبرو شد كه تحمل آن بر بسياري امكان پذير نبوده و نخواهد بود. هنوز پنج سال از تولد او نگذشته بود كه پدر بزرگ گرامي وي ـ رسول خدا صلی الله علیه و آله ـ آن كه همواره او و برادرانش حسن علیه السلام و حسين علیه السلام در آغوش پرمهر و محبت او روزگار مي گذرانيدند، به سوي حق شتافت. اين مصيبت عظيم براي او و به ويژه مادرش طاقت فرسا و گران بود.
او از همان ابتدا در كنار مادر بيمار خود كه به دنبال ارتحال جانسوز پدر و مصيبت هاي وارده پس از آن به بستر بيماري افتاده و روزهاي آخر را مي گذرانيد به پرستاري از او پرداخت و سرانجام نيز شاهد مرگ او و بهترين پناه دوران كودكي خود شد. او شب هنگام، همراه برادرانش حسن علیه السلام و حسين علیه السلام، پدرش علي علیه السلام و چند تن ديگر از محرمان اهل بيت، در مراسم خاكسپاري مادر حضور يافت و پس از آن تلاش مي كرد تا براي دو برادر، مادري مهربان باشد.
زينب سلام الله علیها پس از آن كه به سن ازدواج رسيد، طبق گفته رسول خدا صلی الله علیه و آله كه روزي به فرزندان علي علیه السلام و جعفر نگاه كرده و فرموده بود: «دختران ما براي پسران ما و پسران ما براي دختران ما»؛ از ميان آن همه خواستگاراني كه داشت به همسري برادرزاده اش، عبدالله بن جعفر بن ابيطالب ـ كه پنج سال از او بزرگتر بود ـ درآمد. وي نخستين نوزاد اسلام در حبشه بود.[۴] پدر عبدالله يعني «جعفر طيار» در «غزوه موته» به شهادت رسيده و مادر او، «اسماء بنت عميس» پس از شهادت همسر به ازدواج ابوبكر درآمد. اسماء پس از مرگ وي، همراه فرزند خردسال خود محمد بن ابي بكر به خانه علي علیه السلام رفت و پس از پيمان همسري، براي آن حضرت يحيي و محمداصغر را به دنيا آورد.[۵] را بدون فرزند ذكر كرده است.[۶] در حالي كه عون، عبدالله و محمد در ركاب امام حسين علیه السلام ـ در كربلا ـ به شهادت رسيدند و ام كلثوم نيز به ازدواج قاسم بن محمد بن جعفر طيار درآمد[۷]
در هر حال، اندك زماني نگذشته بود كه زينب كبري سلام الله علیها دوباره شاهد مصيبتي ديگر شد و آن از دست دادن پدر بزرگوارش علي علیه السلام ـ كه در سال چهلم هجري به شهادت رسيد ـ بود. پس از اين مصيبت، زينب بيش از بيش تنها ماند و وظيفه او در قبال برادرانش سنگين تر شد.
از آنجا كه او بايد در آتش حوادث مي سوخت و آبديده تر مي شد. هنوز از غم فقدان پدر فارغ نشده بود كه پاره هاي جگر برادر، مقابل چشمان او ظاهر گشت. او با اين همه مصيبت ها آموخت كه چگونه در كنار تنها برادر بازمانده چون كوهي استوار ايستاده و پذيراي مصيبت هاي بزرگتر باشد.
زينب كبري سلام الله علیها در فاجعه كربلا دهها تن از بهترين و عزيزترين كسانش را از دست داد. سرانجام خود و ساير زنان اهل بيت به اسارت شاميان پليد و ننگين چهره درآمده و با آن همه مصيبت جان فزا، دليرانه در مقابل عبيدالله بن زياد ملعون در كوفه به خطبه ايستاد و چهره ننگين او را رسوا كرد. سپس همين اقدام را در مقابل يزيد ملعون در دمشق كرده و با خطبه هاي غرّاء و آتشين خود به پاسداري از خون حسين علیه السلام و رسالت الهي او پرداخت[۸]
آن معصومه فداكار پس از چند روز توقف در دمشق، همراه ساير زنان اهل بيت و كاروان اسراي كربلا به مدينه بازگشت و چنانچه خواهيم گفت در واقعه حره به سال 62 هجری و يا سال قحطي مدينه، همراه عبدالله جعفر ـ كه در دمشق زمين هايي داشت ـ به اين شهر مهاجرت و در همان جا وفات يافت.
آراء و نظرات مورخان و محققان در مورد محل دفن زينب كبري سلام الله علیها
يكي از آنان است كه در پاسخ به نظر شيخ بخيت المطيعي ـ كه معتقد بود در «زينبيه» قاهره زينب بنت يحيي بن زيد بن علي علیه السلام، نه زينب كبري سلام الله علیها مدفون مي باشد ـ به كتاب عبيدلي استناد جسته است.[۹]
دلايلي كه وي ذكر كرده از جمله نظر ابن عساكر، ابن طولون، ابن جبير، ابن اثير و طبري بسيار متناقض و بدون ذكر سند و ارجاع است.
مرحوم حسنين سابقي در كتاب خود بطور دقيق و علمي استنادات او را بي اساس دانسته و تناقضات اخبارالزينبات عبيدلي را فاش ساخته است. وي اذعان مي دارد تأليفات مورخاني كه حسن قاسم ذكر كرده را به دقت بررسي و در هيچ يك از آنها جز كتاب عبيدلي، مطلبي از زينب دختر علي علیه السلام نديده است.[۱۰]
نگارنده اين سطور نيز بعضي از منابع مذكور را بررسي ولي در هيچ يك از آنها جز كتاب عبيدلي، مطلبي از زينب بنت علي علیه السلام نيافته و بيشتر آن مورخان از زينب هاي ديگري از جمله زينب بنت يحيي المتوج بن الحسن المثني بن الحسن بن علي علیه السلام؛ زينب بنت يحيي بن علي بن الحسين علیه السلام، فاطمه بنت القاسم بن محمد المأمون بن جعفر الصادق علیه السلام ياد كرده اند. (م 902 ق) صاحب رساله زينبيات[۱۱]
ابراهيم بن علي فخرومي مصري (م 891 ق) مؤلف الفضائل الباهره في محاسن مصر و القاهره. سخاوي حنفي مصري (م 814 ق) صاحب تحفة الاحباب. عبدالرحمان سيوطي (م 911 ق) صاحب حسن المحاضره في تاريخ مصر والقاهره و نيز درّالسحابه فيمن دخل مصر من الصحابه[۱۲] ابن تغري بردي (م 704 ق) مؤلف النجوم الزاهره في الخبار ملوك مصر والقاهره. ابن دقماق (م 792 ق) صاحب الانتصار لواسطه عقد الامصار[۱۳]
در بين محققان و مورخان شيعه، تنها محسن الامين قبر زينب سلام الله را در بقيع مي داند؛ در حالي كه هيچيك از مورخان به نام زينب كبري كه در بقيع مدفون باشد اشاره نكرده اند و زينبي كه در بقيع بخاك سپرده شده، ام كلثوم كبري ـ مادر زيد بن عمر ـ بوده كه هر دو در يك روز از دنيا رفته اند.[۱۴]
صيادي شافعي و... معتقدند كه زينب سلام الله در «قريه راديه دمشق» بخاك سپرده شده و علت سفر عتيله بني هاشم را واقعه حرّه به سال 62 هجري.[۱۵]يا قحطي در مدينه دانسته كه زينب به همراه همسرش به دمشق كه زمين هايي در آنجا داشته رفته است.
در اين ميان بعضي از آنان چون «ابن حوراني» و «محسن الامين»، قبر زينب را در راويه دانسته ولي او را ام كلثوم صغري دختر علي علیه السلام و همسر عمر بن خطاب مي دانند كه اين سخن در گذشته مورد نقد و پاسخ قرار داده شد. اين اشتباه بيشتر بخاطر لقب آن دو يعني ام كلثوم است زيرا چنانچه گفتيم بعضي از دختران علي علیه السلام لقب ام كلثوم داشته اند. در حالي كه بعضي مي انديشند تنها ام كلثوم صغري چنين لقبي داشته است.
قريه اي كه حضرت زينب سلام الله عليها در آن مدفون هستند در گذشته به «راويه» و اكنون به زينبيه مشهور است. در حال حاضر اين قريه به شهر متصل و در هفت كيلومتري شرق دمشق قديم به طرف فرودگاه واقع مي باشد.
در خيابان اصلي اين شهرك از دور، گنبد و مأذنه هاي مقبره آن بانوي گرامي و دخت امام علي علیه السلام ديده مي شود. گنبد اين مرقد طلائي است و در سمت شرقي و غربي آن دو مناره كاشيكاري شده قرار دارد.
در مدخل درِ غربي حرم و سمت راست آن ـ داخل اطاق كوچكي ـ سه قبر وجود دارد كه يكي از آنها قبر «آيت الله سيد حسين يوسف مكي عاملي» متوفي 1397 هجري و ديگري مرحوم «محسن الامين عاملي»، صاحب تأليف معروف «اعيان الشيعه» و سومين آنها نيز دختر ميرزا تقي بهبهاني مي باشد.
فضاي حرم حضرت زينب و صحن آن به صورت مربع مستطيل مي باشد كه شبستان و گنبد و حرم در وسط آن قرار گرفته و داراي چهار درِ ورودي مي باشد. سقف شبستان و حرم از سه قسمت تشكيل شده كه به صورت پله اي بر روي هم قرار دارند و گنبد نيز در وسط آن قرار يافته است. بر روي اين گنبد آياتي از قرآن نوشته شده و طلاكاري آن در سالهاي اخير به وسيله ايران انجام شده است.
در سمت شرق صحن مطهر، مصلاي زينبيه به همّت «آيت الله فهري زنجاني» نماينده مقام معظم ولي فقيه در سوريه ساخته شده و مراسم نماز جماعت، دعای كميل و نماز جمعه در آن برقرار مي گردد. اين شبستان بسيار بزرگ مي باشد. مساحت كل صحن، حرم و ساير مراكز وابسته حدود ده هزار متر مربع است. در حرم جمعاً 114 اطاق وجود دارد كه 64 اطاق آن در صحن بزرگ و بقيه در صحن دوم و حسينيه هاي اطراف است.
مقبره آن بانوي بزرگوار زينب كبري سلام الله عليها در وسط حرم با ضريحي نقره اي و اطراف آن هشت ستون كاشيكاري شده كه گنبد حرم بر آن استوار شده وجود دارد. ديوارهاي حرم مطهر تا نصف آن سنگ سفيد و بقيه آئينه كاري بوده و جلوه اي از هنر و معماري ايراني اسلامي است. بناي داخل و خارج حرم و همچنين مناره ها و گنبد از حدود بيست سال پيش است ولي توسعه هاي اطراف صحن و تزئينات آنها همگي از سوي جمهوري اسلامي انجام شده است.
قبر حضرت زينب همواره به عنوان نواده رسول خدا صلی الله علیه و آله، فرزند بهترين حامي و ياور او و خواهر شهيد مظلوم كربلا ـ حسين بن علي علیه السلام ـ مورد زيارت عامه مردم دمشق و كشورهاي مختلف قرار مي گيرد كه به مقصد زيارت آن بانوي مظلوم و ستمديده با هر گونه وابستگي و اعتقاد مذهبي فرسنگ ها راه پيموده و به اين قريه كوچك مي آيند، در بين اهل سنت نيز «عقيله بني هاشم» از حرمت و وجاهت ويژه اي برخوردار است.
پانویس
- ↑ در مورد مسئله ازدواج ام كلثوم با عمر بن خطاب اختلافات فراواني در منابع تاريخي بوده و علما و مورخان شيعه نيز نسبت به آن مواضعي مختلف و متعدد دارند. بعضي چون شيخ مفيد، عبدالرزاق مقرم، شيخ محمدجواد بلاغي به كلي اين مسأله را انكار كرده و نمي پذيرند. در حالي كه كساني چون قزويني رازي، ابن شهر آشوب، محسن الامين، محمدهاشم خراساني آن را پذيرفته اند. در اين ميان عده اي چون شيخ طوسی، كليني، و طبرسي از اجله علما و محدثان و فقهاي شيعه ضمن پذيرش آن، ازدواج را امري اجباري دانسته و اظهار مي دارند كه علي علیه السلام قلباً به اين امر راضي نبوده است. از طرف ديگر مورخان اهل سنت، بالاتفاق به اين مطلب اشاره داشته و مي گويند عمر مي خواسته به وسيله اين ازدواج با خاندان پيامبر صلی الله علیه و آله از طريق فاطمه سلام الله علیها ارتباط نسبي و سببي برقرار كند زيرا عمر خود گفته است: از پيامبر صلی الله علیه و آله شنيده ام كه «كُلُ نَسَب و سبب مُنْقَطِع يُومَ القيامه اِلاّ نسبي و سَبَبي» لذا ام كلثوم كبري را كه فرزند فاطمه سلام الله علیها بود. از علي علیه السلام خواستگاري كرد و چون عباس واسطه شد علي علیه السلام پذيرفت. در اين ميان مورخان و محققان اهل سنتِ متمايل به شيعه از جمله محمد بن جرير بن رستم طبري، ابن صباغ مالكي، محب الدين طبري، ابن عنبه، گنجي شافعي و... نيز به تشريح آن را مورد بررسي و پذيرش قرار داده اند. براي اطلاع بيشتر بنگريد به: محسن الامين اعيان الشيعه، ج3، ص485؛ محب طبري، ذخائرالعقبي، ص167 الي 171؛ قزويني رازي، النقض، ص 278؛ ابن كثير، البداية والنهايه، ج6، ص81؛ شريف مرتضي، نكاح علي ابنة عمر، رساله خطي ش21، ص27 ـ كتابخانه مركزي دانشگاه تهران.
- ↑ كتاب نسب قريش ص43ـ47؛ وي نام هفت دختر ديگر از علي علیه السلام كه فرزندان ساير همسران آن حضرت بوده اند را برشمرده و ابن عنبه، نسابي معروف و مشهور نيز به نقل از ابوالحسن العمري در المجدي، تعداد دختران علي علیه السلام را هيجده تن ذكر كرده است (عمدة الطالب في انساب آل ابيطالب، ص83) همچنين ابن صباغ به نقل روايات مختلف در مورد تعداد دختران و پسران علي علیه السلام پرداخته است . (الفصول المهمه في معرفة احوال الائمه، ص134ـ135)
- ↑ اعيان الشيعه، ج3، ص485.
- ↑ ابن حجر، الاصابه في تمييز الصحابه، ج4، ص87.
- ↑ عايشه بنت الشاطي، السيده زينب، ص48؛ در مورد اسماء بنگريد به ص از كتاب حاضر.
- ↑ ابن عنبه، عمدة الطالب في انساب آل ابي طالب، ص55.
- ↑ زبير بن بكار، همان كتاب، ص 82؛ عايشه بنت الشاطي، همان كتاب، ص 48.
- ↑ براي اطلاع از خطبه هاي كوبنده زينب سلام الله بنگريد به طبرسي، الاحتجاج، جلد دوم؛ مجلسي، بحارالانوار، جزء 45 از مجلد پانزدهم؛ ابن طيفور، بلاغات النساء؛ عبدالرزاق مقرم، مقتل الحسين او حديث كربلا.
- ↑ محمد زكي ابراهيم، مراقد اهل البيت بالقاهره، ص53 به بعد.
- ↑ مرقد القيله زينب سلام الله علیها، ص101 به بعد. مرحوم شيخ جعفر نقدي نيز يكي از كساني است كه قبر زينب را در مصر دانسته و مرحوم سابقي دلائل وي را نيز به طور مستند رد كرده است.
- ↑ سخاوي سخن مؤلف الكواكب السياره را تأييد كرده است. (الخطط التوفيقيه، ج5، ص10)
- ↑ سيوطي در اين كتاب به نام تمامي صحابه اي كه به مصر آمده اند اشاره كرده و از زينب بنت علي علیه السلام در رساله زينبات خود نامي نبرده است. (همان كتاب، ص 7ـ19)
- ↑ رـك به حسنين تسابقي، مرقد العقيله زينب سلام الله علیها، ص82 به بعد.
- ↑ ابن سعد، طبقات الكبري، ج8، ص464؛ محب طبري، ذخائر العقبي، ص171.
- ↑ در سال 62 هجري، پس از شهادت امام حسين علیه السلام، مردم مدينه عليه حاكم اموي اين شهر شوريده و يزيد را از خلافت خلع كردند، آنان بر اساس دعوت عبدالله بن زبير در مكه دست به چنين اقدامي زده و بسياري نيز تحت تأثير شديد حادثه شوم كربلا واقع شده بودند. يزيد نيز مسلم بن عقبه يكي از خونخوارترين و سفاك ترين مأمورين خود را براي سركوبي مردم مدينه فرستاد. وي چند شب و روز به كشتار بازماندگان رسول خدا صلی الله علیه و آله سادات و... پرداخت.
منابع
اصغر قائدان، اماكن سياحتي و زيارتي دمشق، بازیابی: 18 دی ماه 1391.
