بنای مسجد مدینه: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (صفحه‌ای جدید حاوی ' {{بخشی از یک کتاب}} <keywords content='کلید واژه: مسجد النبی، رسول خدا صلي الله عليه و آله...' ایجاد کرد)
 
 
(۱۲ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{بخشی از یک کتاب}}
+
{{خوب}}
  
 +
تأسیس «[[مسجد]]»، یکی از نخستین اقدامات [[رسول خدا]] (صلی الله علیه وآله) در [[مدینه]] بود. «[[مسجد قبا]]» نیز که پیش از آن در منطقه «[[قبا]]» تأسیس شده بود، با ساده‌ترین امکانات سرپا شده و بعدها نقش مهمی را در فرهنگ و تمدن اسلامی ایفا کرد.
 +
==خرید زمین مسجد==
 +
[[رسول خدا]] (صلی الله علیه وآله)، زمین [[مسجد النبی (ص)|مسجد مدینه]] را که مرْبدى بود (زمینی که حیوانات اهلی را در آن نگاه می ‌دارند)، از آن دو یتیم خزرجى به نام‌هاى سهل و سهیل پسران عمرو، به ده دینار خرید. 
  
 +
روایت دیگر بر آن است که دو یتیم تحت سرپرستى [[اسعد بن زراره]] یا کسى دیگر، زمین را بدون دریافت قیمت، براى ساخت مسجد در اختیار پیامبر اکرم (ص) قرار دادند.
 +
==ساخت مسجد مدینه==
 +
کار ساخت مسجد شروع شد و از منطقه حرّه سنگ مى ‌آوردند. رسول خدا (ص) در ساختن مسجد و آوردن سنگ با مسلمانان همکارى مى‌ کرد. این کار باعث تشویق و جدّیت یاران بود. چنان که یکى از ایشان گفت: لئن قعدنا و النّبى یعمل * لذاک منّا العمل المضلّل؛
 +
اگر ما بنشینیم در حالى که رسول خدا کار مى‌کند، کار ما بسى گمراهانه خواهد بود.
  
 +
از سوى دیگر مشارکت پیامبر (ص) به کار ارزش خاصى داد و بدین ترتیب خط کلى شخصیت رهبرى در اسلام را معرفى کرد. این اقدام حضرت گویاى این مطلب است که احساس مسئولیت رهبرى در قبال کار خصوصا زمانى که در ارتباط با اهداف بلند و مصالح عالى اسلام و مسلمین است؛ باید فراتر از امر و نهى باشد.
  
'''منبع:''' از هجرت تا رحلت 
+
مسلمانان به هنگام ساختن مسجد [[شعر]] نیز مى‌خواندند؛ مثل:
 +
اللهم انّ الاجر اجر الآخره * فارحم الانصار و المهاجره؛
 +
خدایا، همانا پاداش حقیقى، پاداش آخرت است، خدایا انصار و مهاجرین را رحمت کن.
  
'''نویسنده:''' سيد علي اكبر قرشي
+
مساحت مسجد را حدود صد ذراع در صد ذراع گرفتند.
 +
مطابق یک روایت دیگر، هفتاد در شصت ذراع انتخاب شد. احتمال دارد که هر دو درست باشد، بدین ترتیب که ابتدا شصت در هفتاد بود، ولى در ساخت دوم، توسعه دادند و صد در صد ذراع شد. پیامبر (ص) و [[صحابی|اصحاب]]، خانه‌هاى خود را در اطراف مسجد ساختند و از هر کدام یک در به داخل مسجد باز مى‌شد؛ هرچند بعدا، به فرمان الهى همه درها بسته شد، مگر در خانه [[امام علی علیه السلام|حضرت على]] (علیه السلام).
  
==بناء مسجد مدينه==
+
در برخى از متون تاریخى آمده که زنان نیز در ساختن مسجد مشارکت فعّال داشتند. آنان شبانه سنگ مى‌ آوردند و مردها روز. در این باره دو نکته را مورد توجّه قرار مى‌دهیم؛
  
سومين عمل رسول الله صلى الله عليه و آله در اولين سال هجرت، بناء مسجد [[مدينه]] بود كه [[مسجد الرسول]] ناميده شد و پايگاه توحيد گرديد، آن حضرت بعد از ورود به مدينه در جايى كه محل خشكاندن خرما بود براى مردم [[نماز]] مى خواند، بعد به [[اسعد بن زراره]] فرمود: اين جا را از صاحبانش بخر، و چون او مى خواست اين كار را بكند، گفتند: به رسول الله بخشيدم.  
+
*مشارکت زنان در چنین کارى که ارتباط تنگاتنگى با وضعیت سیاسى، اجتماعى و عبادى مردم دارد، یک مسأله کاملا مهم و قابل توجّه است. مى‌ دانیم که نه تنها زن در جامعه عرب جاهلى هیچ گونه نقشى در زندگى نداشت، بلکه مرد عرب او را به شدّت تحقیر مى‌ کرد و زشت‌ترین رفتار ممکن را با او داشت.
 +
*در این مشارکت سازنده، موقعیت خاص زن نیز مراعات شد تا در فضایى به دور از تحریک احساسات که پیامدهاى منفى در جامعه بر جاى مى‌ گذارد و نتیجه اختلاط زن و مرد و عدم رعایت پوشش مناسب است، زنان هم ایفاى نقش نمایند و در شب ‌ها به دور از چشم و گوش مردان بیگانه در بناى مسجد شرکت فعّال داشته باشند.
  
حضرت فرمود: نه با پول بخر، بالاخره به ده دينار خريده شد. حضرت دستور ساختن مسجد را در آن محل صادر فرمود: مسلمانان از حره  سنگ مى آوردند، ديوارهاى مسجد بالا مى رفت و حضرت خودش نيز در اين كار شركت فرمود؛ حتى وقتى سنگى مى آورد، [[اسيدبن حفير]] گفت: يا رسول الله بدهيد من ببرم.
+
==منابع==
  
فرمود: نه؛ تو برو سنگ ديگرى بياور، مسلمانان ديگر نيز اعم از [[مهاجر]] و [[انصار]] مشتاقانه كار مى  كردند و براى سرگرمى و رفع خستگى خود رجزهايى انشا كرده مى  خواندند كه از آن جمله اين رجز است: لئن قعدنا و النبى يعمل × لذاك منا العمل المضلل / اگر ما بنشينيم و پيامبر كار كند براستى كه كار زشت و ناروايى انجام داده ايم.
+
*سیرت جاودانه، ترجمه‌ الصحیح من سیرة النبی الأعظم‌، جعفر مرتضى عاملى، مترجم محمد سپهرى‌، پژوشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى‌، ۱۳۸۴ ش‌.
 +
*سیره رسول خدا(ص)، رسول جعفریان، انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۹.
  
ديگرى مى  گفت: لاعيش الا عيش الاخرة × اللهم ارحم الانصار و المهاجرة / عيش و خوشى در زندگى نيست مگر در [[آخرت]]، خدايا انصار و مهاجرين را مورد رحمت  خويش قرار ده.
+
==پیوندها==
  
پيغمبر صلی الله علیه و آله نيز همين رجز را مى  خواند جز آن كه به صورت شعرى نمى  خواند و مى  گفت: لاعيش الا عيش الآخرة × اللهم ارحم المهاجرين والانصار.
+
* [[دیوار مسجد مدینه و تانژانت]]
  
و در پاره اى از روايات نيز آمده است كه [[امام علی]] علیه السلام نيز اين ارجوزه را مى  خواند: لايستوى من يعمر المساجدا × يداب فيه قائما و قاعدا × و من يرى عن الغبار حائدا / هيچ گاه كسى كه با كوشش و جديت تمام در حال قيام و قعود به كار ساختمان مسجد مشغول است  با كسى كه روى خود را از خاك و غبار مى  گرداند مساوى و برابر نيست.
+
[[رده:سال ۱ هجری قمری]]
 
+
[[رده:تاریخ صدر اسلام]]
گويند: [[عمار یاسر]] نيز اين ارجوزه را از على علیه السلام ياد گرفته بود و مى  خواند، [[عثمان بن عفان]] كه گوشه اى نشسته و عصايى در دست داشت اين ارجوزه را از عمار شنيد و پيش خود خيال كرد عمار به او گوشه مى  زند و منظورش از جمله آخر اوست، از اين رو بر آشفته پيش آمد و گفت: اى پسر سميه من شنيدم كه چه گفتى و چنان كه گفتارت را ادامه دهى با اين عصا بينى تو را خرد خواهم كرد.
+
[[رده:پیامبر اکرم از بعثت تا رحلت]]
 
 
پيغمبر صلی الله علیه و آله كه اين سخن را از عثمان شنيد غضبناك شده فرمود: اينان را با عمار چه كار؟ عمار آن ها را به سوى [[بهشت]] مى  خواند و آن ها او را به طرف [[آتش دوزخ]] دعوت مى  كنند، همانا عمار پوست ميان دو چشم من است...
 
 
 
آن گاه فرمود: از اين پس اگر سخنى از آن مرد (يعنى عثمان) شنيديد به وى اعتنا نكرده و از او دورى كنيد!
 
 
 
به هر حال مسجد ساخته شد، و در ابتدا فقط چهار ديوار بود، بعدها مسلمانان از حرارت خورشيد ناراحت شده، از حضرتش خواستند سايبانى در آن باشد، لذا به امر رسول الله صلى الله عليه و آله ستون هايى در آن نصب گرديد و شاخه هاى درخت خرما در آن انداخته شد و مسقف گرديد.
 
 
 
از روايت كافى فهميده مى شود در اثر كثرت مسلمانان مسجد را توسعه مى دادند تا وقت رحلت آن حضرت وسعت مسجد حدود هزار متر مربع بود الفى ذراع آن گاه پيوسته در طول تاريخ به وسعت آن افزوده شد تا اين كه وسعت آن امروزه كه 1409 هجرى قمرى، شانزده هزار و سيصد و بيست و شش (16326) متر مربع است. گويند در صدد آن هستند كه بر وسعت آن به قدرى اضافه كنند تا قسمتى از يقيع نيز در آن قرار گيرد، كيفيت توسعه اين پايگاه توحيد در اصل تاريخ داستان مفصلى دارد كه طالبان تفصيل بايد در كتب ديگر مطالعه كنند.
 
 
 
ناگفته نماند كه تمام مساجد دنيا، كه اكنون مانند مراكز جاذبه، موحدين را به سوى خود مى كشند و محل ارتباط بندگان مؤمن با خدا هستند، در اثر تبعيت از اقدام اولى حضرت رسول الله صلى الله عليه و آله به وجود آمده و خواهند آمد.
 
 
 
آن روز كه مسلمانان در معيت رهبر خود، سنگ هاى حره را به نام الله بردوش حمل كرده و معبدى به نام خانه خدا و خانه مردم بنا نهاده اند امروز شارع عملشان از حد تصور گذشته است چه دلنشين است آن خانه هايى كه مسجد ناميده شده و صداى يا رب يا رب از آن ها به ملكوت اعلى بلند مى شود.
 
 
 
نيز مسجد در اسلام احكام به خصوصى دارد. داخل شدن به آن در هر حال و براى همه جايز نيست، و نيز جنب و حائض و كفار و... حق قدم گذاشتن به آن را ندارند و در زمان آن حضرت و بعد از وى محل عبادت و تصميم گيري هاى اجتماعى بوده است.
 

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۳۳


تأسیس «مسجد»، یکی از نخستین اقدامات رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در مدینه بود. «مسجد قبا» نیز که پیش از آن در منطقه «قبا» تأسیس شده بود، با ساده‌ترین امکانات سرپا شده و بعدها نقش مهمی را در فرهنگ و تمدن اسلامی ایفا کرد.

خرید زمین مسجد

رسول خدا (صلی الله علیه وآله)، زمین مسجد مدینه را که مرْبدى بود (زمینی که حیوانات اهلی را در آن نگاه می ‌دارند)، از آن دو یتیم خزرجى به نام‌هاى سهل و سهیل پسران عمرو، به ده دینار خرید.

روایت دیگر بر آن است که دو یتیم تحت سرپرستى اسعد بن زراره یا کسى دیگر، زمین را بدون دریافت قیمت، براى ساخت مسجد در اختیار پیامبر اکرم (ص) قرار دادند.

ساخت مسجد مدینه

کار ساخت مسجد شروع شد و از منطقه حرّه سنگ مى ‌آوردند. رسول خدا (ص) در ساختن مسجد و آوردن سنگ با مسلمانان همکارى مى‌ کرد. این کار باعث تشویق و جدّیت یاران بود. چنان که یکى از ایشان گفت: لئن قعدنا و النّبى یعمل * لذاک منّا العمل المضلّل؛ اگر ما بنشینیم در حالى که رسول خدا کار مى‌کند، کار ما بسى گمراهانه خواهد بود.

از سوى دیگر مشارکت پیامبر (ص) به کار ارزش خاصى داد و بدین ترتیب خط کلى شخصیت رهبرى در اسلام را معرفى کرد. این اقدام حضرت گویاى این مطلب است که احساس مسئولیت رهبرى در قبال کار خصوصا زمانى که در ارتباط با اهداف بلند و مصالح عالى اسلام و مسلمین است؛ باید فراتر از امر و نهى باشد.

مسلمانان به هنگام ساختن مسجد شعر نیز مى‌خواندند؛ مثل: اللهم انّ الاجر اجر الآخره * فارحم الانصار و المهاجره؛ خدایا، همانا پاداش حقیقى، پاداش آخرت است، خدایا انصار و مهاجرین را رحمت کن.

مساحت مسجد را حدود صد ذراع در صد ذراع گرفتند. مطابق یک روایت دیگر، هفتاد در شصت ذراع انتخاب شد. احتمال دارد که هر دو درست باشد، بدین ترتیب که ابتدا شصت در هفتاد بود، ولى در ساخت دوم، توسعه دادند و صد در صد ذراع شد. پیامبر (ص) و اصحاب، خانه‌هاى خود را در اطراف مسجد ساختند و از هر کدام یک در به داخل مسجد باز مى‌شد؛ هرچند بعدا، به فرمان الهى همه درها بسته شد، مگر در خانه حضرت على (علیه السلام).

در برخى از متون تاریخى آمده که زنان نیز در ساختن مسجد مشارکت فعّال داشتند. آنان شبانه سنگ مى‌ آوردند و مردها روز. در این باره دو نکته را مورد توجّه قرار مى‌دهیم؛

  • مشارکت زنان در چنین کارى که ارتباط تنگاتنگى با وضعیت سیاسى، اجتماعى و عبادى مردم دارد، یک مسأله کاملا مهم و قابل توجّه است. مى‌ دانیم که نه تنها زن در جامعه عرب جاهلى هیچ گونه نقشى در زندگى نداشت، بلکه مرد عرب او را به شدّت تحقیر مى‌ کرد و زشت‌ترین رفتار ممکن را با او داشت.
  • در این مشارکت سازنده، موقعیت خاص زن نیز مراعات شد تا در فضایى به دور از تحریک احساسات که پیامدهاى منفى در جامعه بر جاى مى‌ گذارد و نتیجه اختلاط زن و مرد و عدم رعایت پوشش مناسب است، زنان هم ایفاى نقش نمایند و در شب ‌ها به دور از چشم و گوش مردان بیگانه در بناى مسجد شرکت فعّال داشته باشند.

منابع

  • سیرت جاودانه، ترجمه‌ الصحیح من سیرة النبی الأعظم‌، جعفر مرتضى عاملى، مترجم محمد سپهرى‌، پژوشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى‌، ۱۳۸۴ ش‌.
  • سیره رسول خدا(ص)، رسول جعفریان، انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۹.

پیوندها