الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)

کتابی است از شیخ آقا بزرگ تهرانی در کتابشناسی.

محتویات

۱ معرفی اجمالی کتاب
۲ انگیزه نگارش
۳ وضعیت نشر
۴ منابع

معرفی اجمالی کتاب

یکی از کتاب‌های بسیار ارزشمند و ماندگار شیخ آقا بزرگ تهرانی، کتاب گران‌سنگ الذریعه است که در آن نام کتب نویسندگان شیعه را جمع‌آوری کرده است. استاد محمد صحتی درباره این کتاب می‌گوید: «در نتیجه الذریعه برای همگان معلوم شد که شیعه با همه مظلومیت‌ها و محرومیت‌هایی که در طول تاریخ همیشه بر او تحمیل شده است باز در حرکت‌های علمی و فرهنگی پیشتاز بوده (و) در ستیغ سعی و صفا قرار داشته است.

در نتیجه الذریعه بود که همه فهمیدند مرزبانان عزت و استقلال کشورهای اسلامی، همیشه اندیشمندان و علمای دین‌باور و ولایتمدار بوده‌اند و... دانستیم. دیدبانان دین و دانش بر چه اصل یا اصولی در طول تاریخ پای فشرده‌اند و بیشترین کتاب‌ها و منشورها را در چه مورد و یا مواردی نگاشته‌اند.

مؤلّف در این كتاب آثار مؤلّفان شیعه؛ اعم از خطی و چاپی، چاپ شده یا نشده، موجود یا مفقود را آورده است. او در طول 60 سال نام هر كتابی را كه در فهارس كتابخانه های شخصی و عمومی و غیر آن می دید. یادداشت و مجموع آنها را در الذریعه ارائه كرده است.

این كتاب علاوه بر این كه كاملترین كتاب در موضوع كتابشناسی است در ذیل عنوان مؤلّف یا كتاب بعضاً به زندگی آنها هم اشاره كرده است. در كتاب حاضر اطلاعاتی خوب و قابل توجهی در خصوص زندگی نامه علماء و دانشمندان در زمینه های مختلف علمی ارائه شده است، اطلاعاتی كه در كتاب های دیگر راجع به مؤلّفین یافت نمی شود. این كتاب از ارزشمندترین و كامل ترین كتاب ها در علم رجال و كتاب شناسی شیعه می باشد. هیچ مؤلّف و نویسنده ای در تحقیق و پژوهش از مراجعه به الذریعه بی نیاز نیست. به خصوص تحقیقاتی كه در خصوص رجال و كتابشناسی باشد.

انگیزه نگارش

پاسخگویی به شبهات و سؤالات روز، از وظایف سنگین اندیشمندان دینی است که در کنار دیگر وظایف آنان چون: تبلیغ، تدریس و... ضرورتی مهم دارد.

شیخ آقا بزرگ تهرانی نیز که عالمی آگاه بود در پی یک اظهار نظر غیرمنصفانه از طرف حاجی خلیفه، نویسنده دائرة‌المعارف کشف الظنون که در آن شیعه را به نداشتن کتاب‌های سودمند متهم کرده و آنان را طفیلی دیگر مذاهب خوانده بود و همچنین جرجی زیدان (1914. م) مورخ و نویسنده نامدار مسیحی که معتقد بود شیعه در دنیا هیچ طرفداری ندارد، در مقام پاسخگویی برآمد و 29 جلد کتاب ارزشمند الذریعه الی تصانیف الشیعه را که فهرستی بر تألیفات شیعیان بود، تألیف کرد.

وضعیت نشر

الذریعه در 26 جلد و 29 مجلد به زبان عربی به همت انتشارات دارالاضواء بیروت در سال 1975 م به چاپ رسیده است. جلد 26 الذریعه، مستدركات مؤلّف است و كتاب هایی كه تا جلد 25 به هر علتی نیاورده است در این جلد ذكر كرده است.