الحاشیه علی تهذیب المنطق (کتاب)
ملا نجم‌الدین عبداللَّه یزدی (وفات: 981 ق)
عالم دینى، فقیه و منطقى. جامع معقول و منقول بود. وى همدرس ملا احمد مقدس اردبیلى و ملا میرزا جان باغنوى شیرازى بود و در فراگیرى علوم عقلى نزد ملا جمال‌الدین محمود شاگرد علامه دوانى تلمذ نمود.
شیخ حسن بن شهید ثانى، صاحب «معالم» و سید محمد بن علی عاملى، صاحب «مدارك» بر او قرائت كرده‌اند. او نیز به نوبه‌ى خود نزد ایشان علوم شرعیه را فراگرفته است.
در «هفت اقلیم» از خود وى نقل شده كه گفته است اگر برهان و دلایل عقلى بر مسائل فقهى بیاورم علم فقه را چنان مدلل سازم كه مجال چون و چرا نماند. وى صاحب حاشیه‌ى معروف بر «تهذیب المنطق» تفتازانى مشهور به «حاشیه ملا عبداللَّه» و از اساتید شیخ‌بهائى مى‌باشد.
اصحاب تراجم مراتب علم، تقوى، زهد و ورع او را ستوده‌اند. در اواخر دولت شاه طهماسب صفوى در عراق عرب درگذشت.
از دیگر آثار او: «التجارة الرابحة فى تفسیر السورة الفاتحة»؛ «الدرة السنیة فى شرح الرسالة الالفیة»؛ حاشیه بر «حاشیه خطائى»؛ حاشیه بر «شرح شمسیه»؛ شرح «القواعد» در فقه؛ حاشیه بر «مطول».
جناب ملا عبدالله یزدی، به نوبه خود سرآمد علمای علم منطق در زمان خویش و حتی زمان های پس از خود بوده است. عظمت آثار قلمی این فقیه فرزانه و منطقی فرهیخته بر اهل دانش و حكمت پوشیده نیست. تألیفات آخوند ملاعبدالله به دو زبان عربی و فارسی در عین استحكام و جلالت قدر، عبارات آسان دارد و برخوردار از حسن ایجاز است.
"الحاشیه علی تهذیب المنطق" حاشیه ای است بر كتاب «تهذیب المنطق» سعدالدین تفتازانی به زبان عربی، از مهمترین آثار ملاعبدالله که باعث اشتهار و شهرت ایشان نیز شده است.
استقبال علما از حاشیه ملاعبدالله
علامه دانشمند شیخ آقا بزرگ تهرانی (صاحب الذریعه) در مبحث حاشیه می نویسد: تاكنون حواشی بسیاری بر حاشیه ی عالمانه آخوند ملاعبدالله بهابادی نوشته شده است. نام تعدادی از آن ها به ترتیبی كه در الذریعه آمده است، ذكر می شود.
1 ـ حاشیه ی شیخ اسحاق حویزی بر حاشیه ی ملاعبدالله كه تا بحث قیاس پیش رفته و مشتمل بر 3000 بیت است.
2 ـ حاشیه ی آقا محمد تقی بن محمّد علی كرمانشاهی
3 ـ حاشیه ی ملا محمّد حسین بن اسماعیل یزدی پاشنه طلایی معروف به صراط المستقیم است
4 ـ حاشیه ی شیخ محمد حسن فرزند ملا محمد جعفر شریعتمدار
5 ـ حاشیه ی شیخ محمد سعید فرزند سید محمد طباطبایی
6 ـ حاشیه ی میرصدرالدین مدرس یزدی به نام مرصع الحواشی
7 ـ حاشیه ی معروف به كشف الاستار
8 ـ حاشیه ی معروف به تعدیل المیزان
9 ـ حاشیه ی شیخ عبدالرحیم
10 ـ حاشیه ی ملاعبدالرزاق لاهیجی
11 ـ حاشیه ی میرزا عبدالغفّار
12 ـ حاشیه ی میرزا علی رضافرزند كمال الدین حسین
13 ـ حاشیه ی میرزا محمّدفرزند احمد علی قراچه داغی تبریزی
14 ـ حاشیه ی محمد علی فرزند قربان علی اردبیلی
15 ـ حاشیه ی ملا محسن تهرانی
16 ـ حاشیه ی ملا محسن فرزند محمد طاهر قزوینی
17 ـ حاشیه ی میرزا محمد تنكابنی
18 ـ حاشیه ی میرزا محمد یزدی
19 ـ حاشیه ی سید محمد مهدی موسوی
20 ـ ملا نظر علی فرزند محسن گیلانی
21 ـ حاشیه ی یعقوب بختیاری حویزی
منابع
- سایت خبرگزاری رسمی حوزه.
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج۶، ص۱۵۹.
