حرص: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (←معنای حرص) |
|||
| سطر ۶: | سطر ۶: | ||
حرص در لغت به معناي علاقه شديد<ref>قرشي، سيد علي اكبر؛ قاموس قرآن، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 78، چاپ هشتم، ج 1 و 2، ص 119.</ref> و زياده روي در آزمندي و ميل و اراده است.<ref>راغب اصفهاني، حسین بن محمد؛ ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، مترجم غلامرضا خسروي حسيني، تهران، مرتضوي، 62، ج 1، ص 427.</ref> و در اصطلاح در واقع حالت و صفتي نفساني است كه انسان را به جمع آوري آنچه نياز ندارد برمي‌انگيزد، بدون آن كه به حدّ و مقدار معيني اكتفا كند، چون حريص هرگز به حدي كه در آنجا توقف كند، منتهي نمي‌شود.<ref>مجتبوي، سيد جلال الدين؛ علم اخلاق اسلامي (ترجمه حاج السعادات)، نشر حكمت، 66، چاپ دوم، ج 2، ص 137.</ref> | حرص در لغت به معناي علاقه شديد<ref>قرشي، سيد علي اكبر؛ قاموس قرآن، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 78، چاپ هشتم، ج 1 و 2، ص 119.</ref> و زياده روي در آزمندي و ميل و اراده است.<ref>راغب اصفهاني، حسین بن محمد؛ ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، مترجم غلامرضا خسروي حسيني، تهران، مرتضوي، 62، ج 1، ص 427.</ref> و در اصطلاح در واقع حالت و صفتي نفساني است كه انسان را به جمع آوري آنچه نياز ندارد برمي‌انگيزد، بدون آن كه به حدّ و مقدار معيني اكتفا كند، چون حريص هرگز به حدي كه در آنجا توقف كند، منتهي نمي‌شود.<ref>مجتبوي، سيد جلال الدين؛ علم اخلاق اسلامي (ترجمه حاج السعادات)، نشر حكمت، 66، چاپ دوم، ج 2، ص 137.</ref> | ||
==حقیقت حرص== | ==حقیقت حرص== | ||
| − | حرص مانند سایر صفات انسانی یک سرمایه الهی است در وجود انسان قرار داده شده است تا در مسیر کمال یاری اش کند. حرص از فروع حب ذات است که برای حق طلبی و کسب نهایت خیر و دفع همه شرور به انسان انگیزه می دهد. در واقع صفت حرص وقتی در مسیر صحیح هدایت شده باشد باعث می شود انسان از کار خیر سیر نشود و برای کسب هر چه بیشتر رضای الهی و درجات بهشت نهایت تلاش خودش را به کار گیرد و همه موانع راه کمالش را برطرف نماید.امیرالمؤمنین علی (ع)در این باره می فرمایند: {{متن حدیث|«لَا حِرْصَ كَالْمُنَافَسَةِ فِي الدَّرَجَات»}} ھیچ حرصی [در شايستگى] ھمانند رقابت براى رسیدن به درجات عالیه نیست! <ref>تحف العقول ص 286 - بحار الانوار(ط-بیروت) ج 75 ، ص 165</ref> | + | حرص مانند سایر صفات انسانی یک سرمایه الهی است در وجود انسان قرار داده شده است تا در مسیر کمال یاری اش کند. حرص از فروع حب ذات است که برای حق طلبی و کسب نهایت خیر و دفع همه شرور به انسان انگیزه می دهد. در واقع صفت حرص وقتی در مسیر صحیح هدایت شده باشد باعث می شود انسان از کار خیر سیر نشود و برای کسب هر چه بیشتر رضای الهی و درجات بهشت نهایت تلاش خودش را به کار گیرد و همه موانع راه کمالش را برطرف نماید. [[امام علی علیه السلام|امیرالمؤمنین علی]] (ع) در این باره می فرمایند: {{متن حدیث|«لَا حِرْصَ كَالْمُنَافَسَةِ فِي الدَّرَجَات»}} ھیچ حرصی [در شايستگى] ھمانند رقابت براى رسیدن به درجات عالیه نیست! <ref>تحف العقول ص 286 - بحار الانوار(ط-بیروت) ج 75 ، ص 165</ref> |
| − | از سوی دیگر همین صفت وقتی از مسیر سازنده اش خارج شود و رنگ شیطانی بگیرد به یکی از رذایل اخلاقی مهلک تبدیل می شود. و این در صورتی است که انسان خیر خود را در منفعت دنیا می بیند و برای کسب دنیا خودش را هلاک می کند. چنین انسانی آنقدر در طلب دنیا اشتیاق نشان می دهد که از هر راهی هر چند خلاف رضای خداوند باشد به جمع مال می پردازد و سیری ناپذیری او باعث می شود تمام عمرش را در این راه صرف کند.این حرص همان حرصی است که در آیات و روایات اسلامی مذموم و ریشه بسیاری از بداخلاقی ها شمرده شده است.چنانکه امام علی علیه السلام فرمودند:{{متن حدیث|«اَلحِرصُ موقِعٌ فى كَثيرِ العُيوبِ»}}؛ حرص انسان را به عيب هاى زيادى مبتلا مى كند.<ref>تصنیف غررالحکم و درر الکلم ص 295 ، ح 6639</ref> | + | از سوی دیگر همین صفت وقتی از مسیر سازنده اش خارج شود و رنگ شیطانی بگیرد به یکی از رذایل اخلاقی مهلک تبدیل می شود. و این در صورتی است که انسان خیر خود را در منفعت دنیا می بیند و برای کسب دنیا خودش را هلاک می کند. چنین انسانی آنقدر در طلب دنیا اشتیاق نشان می دهد که از هر راهی هر چند خلاف رضای خداوند باشد به جمع مال می پردازد و سیری ناپذیری او باعث می شود تمام عمرش را در این راه صرف کند. این حرص همان حرصی است که در آیات و روایات اسلامی مذموم و ریشه بسیاری از بداخلاقی ها شمرده شده است. چنانکه امام علی علیه السلام فرمودند: {{متن حدیث|«اَلحِرصُ موقِعٌ فى كَثيرِ العُيوبِ»}}؛ حرص انسان را به عيب هاى زيادى مبتلا مى كند.<ref>تصنیف غررالحکم و درر الکلم ص 295 ، ح 6639</ref> |
==ریشه های حرص== | ==ریشه های حرص== | ||
| − | زمینه هایی که موجب پیدا شدن حرص در وجود انسان می شود عبارتند از | + | زمینه هایی که موجب پیدا شدن حرص در وجود انسان می شود عبارتند از: |
===حب دنیا=== | ===حب دنیا=== | ||
امام علی (ع) می فرماید: {{متن حدیث|« مَن لَهِجَ قَلبُهُ بِحُبِّ الدُّنیا التاطَ مِنها بِثَلاثٍ، هَمٌّ لا یغُبُّهُ وَ حِرصٌ لایترِکهُ وَ أَمَلٌ لا یدرِکه »}} <ref> بحارالانوار، ج 70، ص 130</ref>؛ هرکس حب دنیا داشته باشد به سه درد مبتلا می شود: 1- اندوهی که رهایش نمی کند. 2- حرصی که از او دست بر نمی دارد. 3- آرزویی که بدان نمی رسد. | امام علی (ع) می فرماید: {{متن حدیث|« مَن لَهِجَ قَلبُهُ بِحُبِّ الدُّنیا التاطَ مِنها بِثَلاثٍ، هَمٌّ لا یغُبُّهُ وَ حِرصٌ لایترِکهُ وَ أَمَلٌ لا یدرِکه »}} <ref> بحارالانوار، ج 70، ص 130</ref>؛ هرکس حب دنیا داشته باشد به سه درد مبتلا می شود: 1- اندوهی که رهایش نمی کند. 2- حرصی که از او دست بر نمی دارد. 3- آرزویی که بدان نمی رسد. | ||
| − | === سوءظن و بدبینی به خدا=== | + | ===سوءظن و بدبینی به خدا=== |
| − | کسی که به تأمین روزی الهی اطمینان ندارد و به رزاق بودن خداوند شک دارد، همیشه نگران فقر در آینده است و به همین جهت در جمع آوری مال حرص می ورزد. | + | کسی که به تأمین روزی الهی اطمینان ندارد و به رزاق بودن خداوند شک دارد، همیشه نگران فقر در آینده است و به همین جهت در جمع آوری مال حرص می ورزد. امام علی (ع) در نامه ای به [[مالك اشتر نخعى|مالک اشتر]] می نویسد: {{متن حدیث|« انَّ البُخلَ وَ الجُبنَ وَ الحِرصَ غَرائِزٌ شَتّی یجمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِاللّهِ»}}<ref> نهج البلاغه، نامه 53.</ref>؛ بخل و ترس و حرص، غرایز مختلفی هستند که یک ریشه دارند و آن بدگمانی به خداست. |
| − | امام علی (ع) در نامه ای به مالک اشتر می نویسد: {{متن حدیث|« انَّ البُخلَ وَ الجُبنَ وَ الحِرصَ غَرائِزٌ شَتّی یجمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِاللّهِ»}}<ref> نهج البلاغه، نامه 53.</ref>؛ بخل و ترس و حرص، غرایز مختلفی هستند که یک ریشه دارند و آن بدگمانی به خداست. | ||
===جهل و نادانی=== | ===جهل و نادانی=== | ||
| − | امام علی (ع) می فرماید: {{متن حدیث|« الحِرصُ وَ الشَّرَةُ وَ البُخلُ نَتیجَةُ الجَهلِ»}}<ref> غررالحكم، ح 1671</ref> | + | امام علی (ع) می فرماید: {{متن حدیث|« الحِرصُ وَ الشَّرَةُ وَ البُخلُ نَتیجَةُ الجَهلِ»}}<ref> غررالحكم، ح 1671</ref>؛ حرص و ولع و بخل، نتیجه جهل و نادانی است. |
| − | === ضعف ایمان=== | + | ===ضعف ایمان=== |
امام علی (ع) می فرماید: | امام علی (ع) می فرماید: | ||
{{متن حدیث|« شِدَّةُ الحِرصِ مِن قُوَّةِ الشَّرة وَ ضَعفِ الدّینِ »}}<ref> غررالحكم، ح 5772.</ref> حرص زیاد، از قدرت هوس و ضعف دینداری است. | {{متن حدیث|« شِدَّةُ الحِرصِ مِن قُوَّةِ الشَّرة وَ ضَعفِ الدّینِ »}}<ref> غررالحكم، ح 5772.</ref> حرص زیاد، از قدرت هوس و ضعف دینداری است. | ||
| سطر ۲۵: | سطر ۲۴: | ||
==آثار حرص== | ==آثار حرص== | ||
وجود حرص در قلب انسان آثار و پیامدهای مهلکی دارد که برخی از آنها عبارتند از: | وجود حرص در قلب انسان آثار و پیامدهای مهلکی دارد که برخی از آنها عبارتند از: | ||
| − | ===احساس دائم | + | ===احساس دائم فقر=== |
سیری ناپذیری انسان حریص باعث می شود هر اندازه از مال دنیا بهره مند باشد باز هم به خاطر نداشته هایش احساس فقر کند. امام علی (ع) می فرماید: {{متن حدیث|« الحریص فَقیر ولو مَلک الدنیا بِحَذافیرها»}} <ref> غرر الحكم : ح 1753 . </ref> [5] آدم حریص، فقیر است هرچند تمام دنیا را مالک شود. | سیری ناپذیری انسان حریص باعث می شود هر اندازه از مال دنیا بهره مند باشد باز هم به خاطر نداشته هایش احساس فقر کند. امام علی (ع) می فرماید: {{متن حدیث|« الحریص فَقیر ولو مَلک الدنیا بِحَذافیرها»}} <ref> غرر الحكم : ح 1753 . </ref> [5] آدم حریص، فقیر است هرچند تمام دنیا را مالک شود. | ||
| − | در واقع تا زمانی که خواسته های انسان محدود نشود احساس غنا و بی نیازی نخواهد داشت. امام علی (ع) می فرمایند: {{متن حدیث| | + | |
| + | در واقع تا زمانی که خواسته های انسان محدود نشود احساس غنا و بی نیازی نخواهد داشت. امام علی (ع) می فرمایند: {{متن حدیث|«اغنَی الغنا مَن لَم یکن لِلحرص اسیر»}} <ref>الكافي : 2/316/7. </ref> از همه بی نیازتر، کسی است که اسیر حرص نشود. | ||
===زحمت ابدی=== | ===زحمت ابدی=== | ||
اشتیاق بی اندازه انسان حریص باعث می شود تمام عمر خودش را برای کسب منافع بیشتر مادی به زحمت بیندازد و حتی هیچ زمانی فرصت استفاده از آن را نیابد. امام علی (ع) می فرماید: {{متن حدیث|« الحِرصُ مِفتاحُ التَّعَبِ »}} <ref> تحف العقول : 90 ، الكافي : 8 / 19 / 4 </ref>؛ حرص كليد رنج است . | اشتیاق بی اندازه انسان حریص باعث می شود تمام عمر خودش را برای کسب منافع بیشتر مادی به زحمت بیندازد و حتی هیچ زمانی فرصت استفاده از آن را نیابد. امام علی (ع) می فرماید: {{متن حدیث|« الحِرصُ مِفتاحُ التَّعَبِ »}} <ref> تحف العقول : 90 ، الكافي : 8 / 19 / 4 </ref>؛ حرص كليد رنج است . | ||
| سطر ۳۳: | سطر ۳۳: | ||
حرص، شخصیت انسان را درهم می شکند و ارزش او را در انظار مردم پایین می آورد. امام علی (ع) فرمود: {{متن حدیث|« الْحِرْصُ ینْقُصُ قَدْرَ الرَّجُلِ وَ لَا یزِیدُ فِی رِزْقِه»}} <ref> غرر الحكم : 1550 </ref> حرص، ارزش آدمی را پایین می آورد بدون آن که چیزی بر روزی او بیفزاید. | حرص، شخصیت انسان را درهم می شکند و ارزش او را در انظار مردم پایین می آورد. امام علی (ع) فرمود: {{متن حدیث|« الْحِرْصُ ینْقُصُ قَدْرَ الرَّجُلِ وَ لَا یزِیدُ فِی رِزْقِه»}} <ref> غرر الحكم : 1550 </ref> حرص، ارزش آدمی را پایین می آورد بدون آن که چیزی بر روزی او بیفزاید. | ||
===سرچشمه گناهان=== | ===سرچشمه گناهان=== | ||
| − | حرص، از اموری است که سرچشمه بسیاری از گناهان می شود. از جمله دروغ، عدم مراعات حلال و حرام، پایمال کردن حقوق مردم و آلوده شدن به انواع ظلم و ستم ها. امام علی (ع) می فرماید: {{متن حدیث|« الحِرصُ و الكِبرُ و الحَسَدُ دَواعٍ إلَى التَّقحُّمِ في الذُّنوبِ »}} <ref> نهج البلاغة : الحكمة 371 </ref> آزمندى و تكبّر و حسادت، انگيزه هاى فرو رفتن در گناهانند | + | حرص، از اموری است که سرچشمه بسیاری از گناهان می شود. از جمله دروغ، عدم مراعات حلال و حرام، پایمال کردن حقوق مردم و آلوده شدن به انواع ظلم و ستم ها. امام علی (ع) می فرماید: {{متن حدیث|« الحِرصُ و الكِبرُ و الحَسَدُ دَواعٍ إلَى التَّقحُّمِ في الذُّنوبِ »}} <ref> نهج البلاغة : الحكمة 371 </ref> آزمندى و تكبّر و حسادت، انگيزه هاى فرو رفتن در گناهانند. |
و نیز می فرمایند امام علی (ع) می فرماید: {{متن حدیث|« لا حَیاءَ لِحَریص»}} <ref> غرر الحكم : 10499 . </ref> انسان حریص، شرم و حیا ندارد. | و نیز می فرمایند امام علی (ع) می فرماید: {{متن حدیث|« لا حَیاءَ لِحَریص»}} <ref> غرر الحكم : 10499 . </ref> انسان حریص، شرم و حیا ندارد. | ||
| − | |||
| − | |||
==علاج حرص== | ==علاج حرص== | ||
| − | حرص نيز مانند ديگر رذايل اخلاقي انسان را به پستي و انحطاط مي‌كشاند، لذا بايد براي نجات يافتن از عواقب شوم آن به درمان اين رذيله پرداخت، براي علاج حص دو راه وجود دارد | + | حرص نيز مانند ديگر رذايل اخلاقي انسان را به پستي و انحطاط مي‌كشاند، لذا بايد براي نجات يافتن از عواقب شوم آن به درمان اين رذيله پرداخت، براي علاج حص دو راه وجود دارد: |
| − | # '''علاج علمی:''' در اين مورد انسان بايد خوبي و شرافت و عزت نفس و فضيلت و آزادگي را كه در قانع بودن نهفته است به ياد آورد و بدي و پستي و تحمل خواري و ذلت و پيروي از هواي نفس را نيز داشته باشد و ببيند كه مال اندوزي چه آفات دنيوي و اخروي دارد و اين كه هر چه جمع كند، روزي گذارده و مي‌رود. | + | #'''علاج علمی:''' در اين مورد انسان بايد خوبي و شرافت و عزت نفس و فضيلت و آزادگي را كه در قانع بودن نهفته است به ياد آورد و بدي و پستي و تحمل خواري و ذلت و پيروي از هواي نفس را نيز داشته باشد و ببيند كه مال اندوزي چه آفات دنيوي و اخروي دارد و اين كه هر چه جمع كند، روزي گذارده و مي‌رود. |
| − | # '''علاج عملی:''' در زندگي ميانه روي كند و درهاي مخارج را تا هر جا كه ممكن است ببندد و به اندازه ضرورت اكتفا كند و اهل و خانواده خود را نيز به اين روش عادت دهد تا اين كه بتواند قانع زندگي كند و صفت پست حرص را در وجودش ريشه كن كند.<ref>علم اخلاق اسلامي، (ترجمه جامع السعادات)، ص 143 و 144.</ref> | + | #'''علاج عملی:''' در زندگي ميانه روي كند و درهاي مخارج را تا هر جا كه ممكن است ببندد و به اندازه ضرورت اكتفا كند و اهل و خانواده خود را نيز به اين روش عادت دهد تا اين كه بتواند قانع زندگي كند و صفت پست حرص را در وجودش ريشه كن كند.<ref>علم اخلاق اسلامي، (ترجمه جامع السعادات)، ص 143 و 144.</ref> |
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
==منابع== | ==منابع== | ||
[http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=33972 حرص، محبوبه محجوب، سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام (بخش فرهنگ علوم انسانی و اسلامی)] تاریخ بازیابی: 29/7/1391. | [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=33972 حرص، محبوبه محجوب، سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام (بخش فرهنگ علوم انسانی و اسلامی)] تاریخ بازیابی: 29/7/1391. | ||
| + | |||
*اخلاق در قرآن، آیت الله مکارم شیرازی | *اخلاق در قرآن، آیت الله مکارم شیرازی | ||
| − | |||
[[رده:صفات ناپسند]] | [[رده:صفات ناپسند]] | ||
[[رده:اخلاق فردی]] | [[رده:اخلاق فردی]] | ||
نسخهٔ ۳ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۰۷:۲۳
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
محتویات
معنای حرص
حرص در لغت به معناي علاقه شديد[۱] و زياده روي در آزمندي و ميل و اراده است.[۲] و در اصطلاح در واقع حالت و صفتي نفساني است كه انسان را به جمع آوري آنچه نياز ندارد برمي‌انگيزد، بدون آن كه به حدّ و مقدار معيني اكتفا كند، چون حريص هرگز به حدي كه در آنجا توقف كند، منتهي نمي‌شود.[۳]
حقیقت حرص
حرص مانند سایر صفات انسانی یک سرمایه الهی است در وجود انسان قرار داده شده است تا در مسیر کمال یاری اش کند. حرص از فروع حب ذات است که برای حق طلبی و کسب نهایت خیر و دفع همه شرور به انسان انگیزه می دهد. در واقع صفت حرص وقتی در مسیر صحیح هدایت شده باشد باعث می شود انسان از کار خیر سیر نشود و برای کسب هر چه بیشتر رضای الهی و درجات بهشت نهایت تلاش خودش را به کار گیرد و همه موانع راه کمالش را برطرف نماید. امیرالمؤمنین علی (ع) در این باره می فرمایند: «لَا حِرْصَ كَالْمُنَافَسَةِ فِي الدَّرَجَات» ھیچ حرصی [در شايستگى] ھمانند رقابت براى رسیدن به درجات عالیه نیست! [۴]
از سوی دیگر همین صفت وقتی از مسیر سازنده اش خارج شود و رنگ شیطانی بگیرد به یکی از رذایل اخلاقی مهلک تبدیل می شود. و این در صورتی است که انسان خیر خود را در منفعت دنیا می بیند و برای کسب دنیا خودش را هلاک می کند. چنین انسانی آنقدر در طلب دنیا اشتیاق نشان می دهد که از هر راهی هر چند خلاف رضای خداوند باشد به جمع مال می پردازد و سیری ناپذیری او باعث می شود تمام عمرش را در این راه صرف کند. این حرص همان حرصی است که در آیات و روایات اسلامی مذموم و ریشه بسیاری از بداخلاقی ها شمرده شده است. چنانکه امام علی علیه السلام فرمودند: «اَلحِرصُ موقِعٌ فى كَثيرِ العُيوبِ»؛ حرص انسان را به عيب هاى زيادى مبتلا مى كند.[۵]
ریشه های حرص
زمینه هایی که موجب پیدا شدن حرص در وجود انسان می شود عبارتند از:
حب دنیا
امام علی (ع) می فرماید: « مَن لَهِجَ قَلبُهُ بِحُبِّ الدُّنیا التاطَ مِنها بِثَلاثٍ، هَمٌّ لا یغُبُّهُ وَ حِرصٌ لایترِکهُ وَ أَمَلٌ لا یدرِکه » [۶]؛ هرکس حب دنیا داشته باشد به سه درد مبتلا می شود: 1- اندوهی که رهایش نمی کند. 2- حرصی که از او دست بر نمی دارد. 3- آرزویی که بدان نمی رسد.
سوءظن و بدبینی به خدا
کسی که به تأمین روزی الهی اطمینان ندارد و به رزاق بودن خداوند شک دارد، همیشه نگران فقر در آینده است و به همین جهت در جمع آوری مال حرص می ورزد. امام علی (ع) در نامه ای به مالک اشتر می نویسد: « انَّ البُخلَ وَ الجُبنَ وَ الحِرصَ غَرائِزٌ شَتّی یجمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِاللّهِ»[۷]؛ بخل و ترس و حرص، غرایز مختلفی هستند که یک ریشه دارند و آن بدگمانی به خداست.
جهل و نادانی
امام علی (ع) می فرماید: « الحِرصُ وَ الشَّرَةُ وَ البُخلُ نَتیجَةُ الجَهلِ»[۸]؛ حرص و ولع و بخل، نتیجه جهل و نادانی است.
ضعف ایمان
امام علی (ع) می فرماید: « شِدَّةُ الحِرصِ مِن قُوَّةِ الشَّرة وَ ضَعفِ الدّینِ »[۹] حرص زیاد، از قدرت هوس و ضعف دینداری است.
آثار حرص
وجود حرص در قلب انسان آثار و پیامدهای مهلکی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
احساس دائم فقر
سیری ناپذیری انسان حریص باعث می شود هر اندازه از مال دنیا بهره مند باشد باز هم به خاطر نداشته هایش احساس فقر کند. امام علی (ع) می فرماید: « الحریص فَقیر ولو مَلک الدنیا بِحَذافیرها» [۱۰] [5] آدم حریص، فقیر است هرچند تمام دنیا را مالک شود.
در واقع تا زمانی که خواسته های انسان محدود نشود احساس غنا و بی نیازی نخواهد داشت. امام علی (ع) می فرمایند: «اغنَی الغنا مَن لَم یکن لِلحرص اسیر» [۱۱] از همه بی نیازتر، کسی است که اسیر حرص نشود.
زحمت ابدی
اشتیاق بی اندازه انسان حریص باعث می شود تمام عمر خودش را برای کسب منافع بیشتر مادی به زحمت بیندازد و حتی هیچ زمانی فرصت استفاده از آن را نیابد. امام علی (ع) می فرماید: « الحِرصُ مِفتاحُ التَّعَبِ » [۱۲]؛ حرص كليد رنج است .
ذلیل شدن
حرص، شخصیت انسان را درهم می شکند و ارزش او را در انظار مردم پایین می آورد. امام علی (ع) فرمود: « الْحِرْصُ ینْقُصُ قَدْرَ الرَّجُلِ وَ لَا یزِیدُ فِی رِزْقِه» [۱۳] حرص، ارزش آدمی را پایین می آورد بدون آن که چیزی بر روزی او بیفزاید.
سرچشمه گناهان
حرص، از اموری است که سرچشمه بسیاری از گناهان می شود. از جمله دروغ، عدم مراعات حلال و حرام، پایمال کردن حقوق مردم و آلوده شدن به انواع ظلم و ستم ها. امام علی (ع) می فرماید: « الحِرصُ و الكِبرُ و الحَسَدُ دَواعٍ إلَى التَّقحُّمِ في الذُّنوبِ » [۱۴] آزمندى و تكبّر و حسادت، انگيزه هاى فرو رفتن در گناهانند. و نیز می فرمایند امام علی (ع) می فرماید: « لا حَیاءَ لِحَریص» [۱۵] انسان حریص، شرم و حیا ندارد.
علاج حرص
حرص نيز مانند ديگر رذايل اخلاقي انسان را به پستي و انحطاط مي‌كشاند، لذا بايد براي نجات يافتن از عواقب شوم آن به درمان اين رذيله پرداخت، براي علاج حص دو راه وجود دارد:
- علاج علمی: در اين مورد انسان بايد خوبي و شرافت و عزت نفس و فضيلت و آزادگي را كه در قانع بودن نهفته است به ياد آورد و بدي و پستي و تحمل خواري و ذلت و پيروي از هواي نفس را نيز داشته باشد و ببيند كه مال اندوزي چه آفات دنيوي و اخروي دارد و اين كه هر چه جمع كند، روزي گذارده و مي‌رود.
- علاج عملی: در زندگي ميانه روي كند و درهاي مخارج را تا هر جا كه ممكن است ببندد و به اندازه ضرورت اكتفا كند و اهل و خانواده خود را نيز به اين روش عادت دهد تا اين كه بتواند قانع زندگي كند و صفت پست حرص را در وجودش ريشه كن كند.[۱۶]
پانویس
- ↑ قرشي، سيد علي اكبر؛ قاموس قرآن، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 78، چاپ هشتم، ج 1 و 2، ص 119.
- ↑ راغب اصفهاني، حسین بن محمد؛ ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، مترجم غلامرضا خسروي حسيني، تهران، مرتضوي، 62، ج 1، ص 427.
- ↑ مجتبوي، سيد جلال الدين؛ علم اخلاق اسلامي (ترجمه حاج السعادات)، نشر حكمت، 66، چاپ دوم، ج 2، ص 137.
- ↑ تحف العقول ص 286 - بحار الانوار(ط-بیروت) ج 75 ، ص 165
- ↑ تصنیف غررالحکم و درر الکلم ص 295 ، ح 6639
- ↑ بحارالانوار، ج 70، ص 130
- ↑ نهج البلاغه، نامه 53.
- ↑ غررالحكم، ح 1671
- ↑ غررالحكم، ح 5772.
- ↑ غرر الحكم : ح 1753 .
- ↑ الكافي : 2/316/7.
- ↑ تحف العقول : 90 ، الكافي : 8 / 19 / 4
- ↑ غرر الحكم : 1550
- ↑ نهج البلاغة : الحكمة 371
- ↑ غرر الحكم : 10499 .
- ↑ علم اخلاق اسلامي، (ترجمه جامع السعادات)، ص 143 و 144.
منابع
حرص، محبوبه محجوب، سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام (بخش فرهنگ علوم انسانی و اسلامی) تاریخ بازیابی: 29/7/1391.
- اخلاق در قرآن، آیت الله مکارم شیرازی
