ابوبشر عمی
«ابوبِشْر احمد بن ابراهیم عَمّى» (م، ۳۵۰ ق)، مورخ، متکلم، محدث و فقیه موثق شیعه در قرن چهارم هجری است. ابوبشر عمّی تألیفاتی در تاریخ و حدیث داشته، از جمله «التاریخ الکبیر» و «مناقب امیرالمؤمنین علیه‌السلام».
| نام کامل | ابوبِشر احمد بن ابراهیم عمّی |
| زادگاه | بصره |
| وفات | ۳۵۰ قمری |
|
| |
| اساتید |
عبدالعزیز بن یحیی جلودی، محمد بن زکریا غلابی، زکریا بن یحیی ساجی،... |
| شاگردان |
ابوالفرج اصفهانی، محمد بن وهبان دبیلی، حسین بن حُصَین عمی،... |
| آثار |
مناقب امیرالمؤمنین، التاریخ الکبیر، اخبار صاحب الزنج، کتاب الفرق، اخبار السید اسماعیل الحمیری، عجائب العالم، مثالب القبائل،... |
زندگی‌نامه
ابوبِشر عَمّی، احمد بن ابراهیم بن مُعلّی بن اسد، از مردم بصره بود. از زندگی او اطلاع اندکی در دست است. ابن ندیم می گوید که نزدیک به روزگار او زندگى مى کرده است؛ و چون به گفته ابن ندیم، احمد بن ابراهیم بعد از پنجاه سال درگذشت، از این روى تاریخ تولد وى احتمالاً آغاز سده چهارم هجرى بوده است.
نسبت او (عَمّی)، به «عمّ» که لقب نیای بزرگش مُرّة بن مالک از موالی قبیلۀ بنی تمیم بود، باز می‌گردد. مرة بن مالک به همراه طایفۀ خود به فارس کوچ کرده بود، ولی ابوبشر، پدر و عمویش در بصره اقامت داشتند.[۱] جدش معلی بن اسد و عمش اسد بن معلی از یاران نزدیک صاحب الزنج (م، ۲۷۰ ق) بوده و ابوبشر اخبار صاحب الزنج را به حکایت آنان روایت کرده است.
جایگاه علمی
ابن ندیم ابوبِشر عَمّى را در شمار متکلمان و فقهاى شیعه مى داند. رجال‌نویسان امامی نیز او را فقیهى ثقه شمرده و تصریح کرده‌اند که وی از محدثان اهل سنت بسار روایت داشته است.[۲] نجاشى به دو واسطه از او روایت مى کند. شیخ طوسى او را از کسانى مى داند که از ائمه علیهم السلام روایت نکرده اند.
مؤلفان، عبدالعزیز بن یحیی جلودی را استاد برجستۀ او دانسته و افزوده‌اند که ابوبشر مستملی او بوده و تألیفات وی را روایت کرده است.[۳] از مشایخ دیگر او می‌توان محمد بن زکریا غلابی (م، ۲۹۸ ق) و زکریا بن یحیی ساجی را نام برد.
از میان راویان او نیز باید از ابوالفرج اصفهانی، محمد بن وهبان دبیلی و حسین بن حُصَین عمی یاد کرد.[۴]
آثار و تألیفات
ابوبشر عمی تألیفاتی در تاریخ و حدیث داشته که نسخه‌های آنها در دست نیست و نجاشی فهرستی از آنها را به دست داده است:
- التاریخ الکبیر؛
- التاریخ الصغیر؛
- مناقب امیرالمؤمنین (علیه السلام)؛
- اخبار صاحب الزنج بالبصرة؛
- کتاب الفرق، که نجاشی آن را ستوده است؛
- اخبار السید اسماعیل الحمیری؛
- شعر السید الحمیرى؛
- عجائب العالم؛
- مثالب القبائل، که آن را بی‌نظیر خوانده‌اند.
- محن الانبیاء و الاوصیاء، که ابن ندیم به او نسبت داده است.
- الابواب الدامغة، که سید بن طاووس این کتاب را به وی نسبت داده است.
پانویس
منابع
- "ابو بشر عمی"، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- فرهنگ معارف و معاریف، سيد مصطفى حسينى دشتى.
