نرم افزار تراث

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

نرم افزار کتابخانه تراث، مجموعه ای بی بدیل از کتابهای مربوط به ادب، فرهنگ و علوم اسلامی می باشد که به همت محققان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با محتوایی ادبی، تاریخی، حدیثی، اخلاقی، حکمت و فکاهه تهیه و تنظیم شده است.

پایگاه اطلاع رسانی مرکز تحقیقات بر خود وظیفه می داند تا با معرفی کامل تولیدات منحصر به فرد خود جامعه فرهیخته ایران اسلامی و حتی مسلمانان سایر کشورها را با آنها آشنا سازد که در این گزارش به شرح تفصیلی نرم افزار جامع فرهنگ و ادب اسلامی پرداخته شده است.ن مجموعه کتاب چند ویژگی دارد که از جمله آنها می توان پراکنده بودن اخبار مندرج در آنها را یاد کرد به گونه ای که اطلاعات این کتب می تواند در علوم مختلف به کار آید .

ویژگی دیگر مندرجات این کتب، گزیده بودن مطالب آن و چینش اخبار موجود در آن از میان اطلاعات بسیار دیگر رشته ها و علوم است به گونه ای که نگارش این کتابها با مراجعه به کتب مختلف و گزینش اخبار با سبکی ویژه از میان آنها انجام یافته است.

ویژگی دیگر این کتب کوتاه و موجز بودن مطالب آن و ارائه گزارشها در قالب بیان ادبی و گاه در قالب حکایت و داستان است به گونه ای که برای خوانندگان کششی در مطالعه آن ایجاد کرده و موجب رفع ملالت و خستگی می شود.

نویسندگان این کتب نیز به همین منظور در بیان مطالب از شیوه و قالبی درخور پیروی کرده اند که همانا به کار گیری زبان ادبی در ابراز مقاصد و بیان نوادر و نکات ظریف در لابلای مطالب است.

آنچه در این کتابها به طور عموم پی گیری می شود اخبار فرهنگی و ادبی است که در کتابهای تاریخ عمومی و رسمی بدان عنایتی نیست. از این رو مطالب مربوط به زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم به وفور در این کتابها یافت می شود به گونه ای که برای تحقیق در فرهنگ عمومی و اطلاع از مظاهر آن چاره ای جز مراجعه به این دست کتب نیست.

ضمن آن که اخبار مربوط به اقشار و طبقات فرو دست نیز در این مجموعه ها آمده و به زوایایی از زندگانی اجتماعی ایشان توجه شده که در کتابهای رسمیِ تاریخ از آن خبری نیست . برای نمونه می توان اخبار مربوط به حیوانات و نحوه به کار گیری آن از سوی مردم و ارزش اقتصادی آن را بر شمرد که در این مجموعه چندین کتاب در این موضوع موجود است.

بنا بر این می توان این کتابها را "تاریخ فرهنگی" و کتبی "میان رشته ای" دانست که اطلاعات علوم مختلف به نحوی در آنها یافت می شود. هر چند بر این کتابها جنبه ادبی غلبه داشته است . موضوعات کلی این مجموعه را می توان به شرح زیر بر شمرد:

علوم ادبی: که شامل علوم و فنون ادبی است و ریز موضوعاتی مانند شعر ، کتابت ، مَثَل، معانی و بیان و ...را در بر دارد. از جمله کتابهای مربوط به این موضوعات یاد شده که در این مجموعه به کار گرفته شده است می توان از الاغانی، صبح الاعشی فی صناعه الانشا ، الامثال میدانی و الاعجاز و الایجاز نام برد.

اخبار و حکایات: در این مجموعه اخبار و گزارشها با بهره گیری از قالب روایت و داستان بیان شده و دسته بندی مطالب کتابها بیشتر موضوعی است مانند کتاب عقد الفرید و عیوان الاخبار.

علم و تمدن: در کتابهایی با این موضوع، علوم مختلف مسلمانان چون علم فلک و نجوم بررسی شده است مانند الاثار الباقیه بیرونی و الانواء ابن قتیبه.

آداب و اخلاق: در این دست کتابها عمدتا مسائل اخلاقی پی گیری شده و گزارشهایی که بار اخلاقی داشته و مربوط به فرهنگ عمومی بوده گرد آمده است. نویسندگان این دست کتب معمولا از آیات قرآنی و احادیث نبوی برای تثبیت مطلب مورد نظر بهره گرفته اند. کتابهایی مانند ادب الدنیا و الدین ماوردی از این قبیل می باشد.

امروزه با گسترش روز افزون علم دسترسی به همه منابع علمی به صورت یکجا و یک زمان غیرممکن شده است. در این میان رایانه و ابزارهای مربوط به آن می توانند محققان و پژوهشگران را در این راه مهم یاری کنند.

لوح های فشرده با حجم بالایی که دارند می توانند در داده پردازی اطلاعات گوناگون نقش بسزایی ایفا کرده و طیف وسیعی از علوم گوناگون را همراه با قابلیت های متنوع پژوهشی در خود جای دهند تا همگان به خصوص پژوهشگران بتوانند در کمترین زمان ممکن به منابع بسیاری دسترسی پیدا کنند.

به همین منظور مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بر آن شد تا با طراحی و تولید کتابخانه تراث به عنوان جامع منابع فرهنگ وادب این بستر را برای جامعه علمی فراهم کند.

نرم افزار تراث مجموعه ای است از کتاب های مربوط به ادب، فرهنگ و علوم مسلمانان که مطالب مندرج در آن شامل گزارش های ادبی، تاریخی، حدیثی، اخلاقی، حکمت و فکاهه است.

مطالب موجود در این کتابخانه رایانه ای بسیار متنوع و مختلف است و می تواند در علوم مختلف به کار آید.

امکانات برنامه

بخش های اصلی این برنامه عبارت اند از: نمایش، جستجو، قرآن و لغت نامه.

نمایش

در صفحه ی نمایش، منابع کهن در موضوعاتی چون: ادب، شعر، بلاغت، مثل، تاریخ، اخلاق، حکایات، اخبار، تراجم، نجوم، حیوان و لغت وجود دارد. در این قسمت متن کامل 66 عنوان کتاب فارسی و عربی در 309 جلد قابل مشاهده است.

از طریق دو فهرست گزینشی و درختی دسترسی به متون کتاب برای کاربر فراهم گردیده است. افزون بر آن امكان انتخاب عنوان كتاب و جلد و صفحه ي آن ازراه هاي مختلف در بخش نمایش وجود دارد. ضمن این که می توان از طریق این گزینه کتب و یا ابواب و سر فصل های آنها را محدود کرد. امكان تطبيق فهرست با متن كتب از دیگر قابلیت های گنجانده شده در صفحه ی نمایش است.

جستجو

در این بخش، امکان جستجوی موضوعی در 88000 عنوان باب به وسیله ی فهرست گزینشی برای محقق فراهم شده است. همچنین کاربر می تواند از طریق کلمه و عبارت، جستجوهای متنوع و پیشرفته ای در تمام متون انجام دهد. علاوه بر آن جستجوی سریع واژه ها و علائم ویرایشی در کتاب جاری ( find) امکان پذیر است.

انواع جستجو ی پیشرفته در فهرست و متن کتاب ها با عملگر های جستجو و نیز امکان فهرست سازی از فهرست و متن کتب با استفاده از حروف نا متعین (؟ و*) و انجام عملیات مختلف در فهرست های ایجاد شده در این قسمت وجود دارد.

قرآن

در صفحه ی قرآن، متن کامل قرآن کریم با رسم الخط نیری همراه با دو قابلیت نمایش و جستجو وجود دارد. در این قسمت، قابلیت پژوهش در الفاظ قرآن کریم به روش های گوناگون در قسمت جستجو نیز افزوده شده است. علاوه بر آن کاوش در آیات قرآن کریم به وسیله ی ریشه و مشتق کلمات برای محقق امکان پذیراست.

لغت نامه

در این بخش، متن كامل 7 دوره لغت نامه عربی و فارسی در 52 جلد با قابلیت جستجو از طریق ریشه و مشتق ارائه گردیده است. این کتاب ها عبارت اند از: كتاب العين، لسان العرب، مجمع البحرين، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، قاموس قرآن، المفردات في غريب القرآن و فرهنگ ابجدي ( عربي و فارسي).

امكانات پژوهشي

امکانات پژوهشی نظیر(حاشیه نویسی)، ( علامت گذاری)، ( رنگی کردن) و ( نمایه گذاری ) کاربر را در استفاده ی بهتر از برنامه یاری می رساند.

علامت گذاري درجاهاي مختلف متن جهت مراجعات بعدي با استفاده ازگزينه ي علامت گذاري برای کاربر امکان پذیر است. با استفاده از قابلیت نمایه زنی پژوهشگر می تواند با قرار دادن نمایه یا عنواني خاص برروي متن مطالعه در صورت نیاز دوباره به آن مراجعه کند.

همچنین گزینش قسمتی از متن، به کمک رنگی کردن و انتخاب عنوان مورد نظر برای آن فراهم است. افزون بر آن، گنجاندن قابلیت حاشیه نویسی موجب شده تا پژوهندگان، دیدگاه ها و نکته های مورد نظر خویش را در این قسمت وارد کرده تا در صورت نیاز بتوانند از آنها استفاده کنند.

سایر امکانات

«امکان چاپ» تمام متن کتاب و یا قسمتى از آن با اندازه‌هاى متفاوت در قسمت هاى مختلف این برنامه امکان‌پذیر است. کاربر با انتخاب گزینه «راهنما» در هر قسمت از برنامه که باشد، توضیحات مربوط به آن قسمت را مشاهده خواهد کرد. همچنین، مى‌تواند مطالبى را که به هنگام پژوهش انتخاب شده، به قسمت «یادداشت» انتقال داده و عملیات هاى متفاوتى را همچون ذخیره‌سازى، کپى و چاپ روى آن به انجام رساند.

در بخش «امکانات جانبى» به منظور سهولت استفاده از برنامه، هفت نوع صفحه کلید رایج همانند نور، زرنگار، ویندوز عربى و... گنجانده شده است. ضمن این که امکان انتخاب هر یک از هفت نوع قلم نمایش در این قسمت وجود دارد. پژوهشگر مى‌تواند براى تعیین مسیر و ثبت پژوهشهاى خود و نیز امکان حذف نمایه‌ها، حاشیه‌ها، رنگ متنها و علامتهاى موجود در همه کتب از گزینه «تحقیقات» استفاده کند.

قابلیت «تغییر زبان برنامه به سه زبان فارسى، عربى و انگلیسى» در این لوح فشرده وجود دارد که موجب تغییر زبان در همه قسمت ها به جز متن کتب برنامه مى‌شود.قسمت کتاب شناسی نیز برای آشنایی با متون موجود در برنامه و مؤلفان آنها در نظر گرفته شده است.