ناسخ و منسوخ: تفاوت بین نسخهها
جز (صفحهای جدید حاوی ''''منبع:''' قرآن در اسلام '''نویسنده:''' علامه طباطبائی رحمهالله در ميان آيات [[ا...' ایجاد کرد) |
|||
(۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشده) | |||
سطر ۱: | سطر ۱: | ||
− | + | {{خوب}} | |
+ | در ميان [[آیات الاحکام|آيات احكامی]] كه در [[قرآن]] موجود است، آياتى به چشم می خورد كه پس از نزول ، جاى حكم آياتى را كه قبلاً نازل شده و مورد عمل بودهاند، گرفته و به زمان اعتبار حكم قبلى ، خاتمه ميدهند، آيات قبلى منسوخ و آيات بعدى ، ناسخ ناميده ميشوند. | ||
− | + | ==اقوال در خصوص ناسخ و منسوخ== | |
− | در | + | در اینکه آیا اصولا ناسخ و منسوخی وجود دارد و اگر وجود دارد در چه زمینه هائی است؟ اختلاف نظر وجود دارد : |
− | + | برخی معتقدند: در قرآن هیچ ناسخ و منسوخی وجود ندارد. | |
− | + | عده ای دیگر معتقدند: نسخ در اخبار و امر و نهی تحقق می یابد. | |
− | + | برخی دیگر معتقدند : نسخ در اخبار زمانی ممکن است ، که خبر در بر دارنده حکمی باشد. | |
− | + | گروهی دیگر معتقدند که نسخ تنها در امر و نهی است . | |
− | + | جمعی دیگر معتقدند : نسخ تنها در تعبدیات است و خداوند آنها را گاهی نسخ می کند . زیرا خداوند در این دسته از اوامر و نواهی بندگانش را به صورت تعبدی امر به انجام و یا ترک می کند و خودش می تواند آنها را بر دارد. <ref>الناسخ و المنسوخ في القرآن ، نحوی ، احمد بن نحند بن اسماعیل ، ص 40</ref> | |
− | خداي متعال ميفرمايد: | + | ==نمونه ای از ناسخ و منسوخ== |
+ | |||
+ | چنان كه در اول [[مبعث حضرت محمد صلی الله علیه و آله|بعثت]]، مسلمانان وظیفه داشتند كه با [[اهل كتاب]] با مسالمت بسر برند: {{متن قرآن|«...فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا حَتَّىٰ يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ...»}}؛ پس عفو و صفح كنيد، ببخشيد و روى گردانيده ناديده بگيريد تا امر خدا بيايد. ([[سوره بقره]]، آيه 109) | ||
+ | |||
+ | و پس از چندى آيه قتال آمد و به حكم مسالمت خاتمه داد. چنان كه مىفرمايد: {{متن قرآن|«قَاتِلُوا الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَلَا يُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَلَا يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ ...»}}؛ جنگ و قتال كنيد با كسانى كه به خدا و [[قیامت|روز قيامت]] ايمان ندارند و آنچه را خدا و پيغمبر [[حرام]] مىكند، حرام نميكنند و دين حق را براى خود بر نمی گزینند كه همانا آنان اهل كتاب باشند. ([[سوره توبه]]، آيه 29) | ||
+ | |||
+ | ==فرق میان نسخ از سوی بندگان و نسخ از سوی خداوند== | ||
+ | |||
+ | البته حقيقت نسخى كه میان آدمیان مطرح است اين است كه نظر به مصلحتى حكمى وضع گردیده و مورد عمل قرار گرفته و پس از چندى به خطا و اشتباه خود پى برده و حكم اولى را الغاء و حكم ديگرى را جايگزين آن سازند . نسخ به اين معنى را كه ملازم جهل و خطا است به [[الله|خداي متعال]] كه جهل و خطا به ساحت پاكش راه ندارد، نمیشود نسبت داد و چنين حكمى در [[قرآن]] مجيد كه در ميان آياتش هيچ گونه اختلافى نيست وجود ندارد. | ||
+ | |||
+ | بلكه [[نسخ]] در قرآن مجيد بيان انتهاء زمان اعتبار حكم منسوخ است . به اين معنى كه مصلحت جعل و وضع حكم اولى مصلحتى محدود و موقت بوده و طبعاً اثرش نيز كه حكم است، محدود و موقت درميآيد و پس از چندى حكم دومى پيدا شده و خاتمه يافتن مدت اعتبار حكم اولى را اعلام كند و نظر به این که قرآن مجيد در مدت بيست و سه سال تدريجاً نازل شده اشتمالش به چنین احكامى كاملاً قابل تصور است. | ||
+ | |||
+ | البته وضع حكم موقت در جائى است كه هنوز مقتضى حكم ثابت ، تمام نيست و پس از تماميت مقتضى تبديل نمودن آن به حكم ثابت اشكالى نخواهد داشت، چنان كه از قرآن مجيد نيز در حكمت نسخ همان معنى استفاده ميشود. | ||
+ | |||
+ | خداي متعال ميفرمايد: {{متن قرآن|«وَإِذَا بَدَّلْنَا آيَةً مَكَانَ آيَةٍ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُنَزِّلُ قَالُوا إِنَّمَا أَنْتَ مُفْتَرٍ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ*قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُوا وَهُدًى وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِينَ»}}؛ و وقتي كه آيهاى را به جاى آيهاى گذاشته و تبديل كرديم در حالي كه خدا به آنچه نازل مىكند، داناتر است. ميگويند افترا بستهاى . بلكه بيشترشان نمىفهمند. بگو آن را روحالقدس به حق از خداى تو نازل كرده است . براى اين كه كسانى را كه ايمان آوردهاند ثابت تر گرداند و هدايت و بشارت باشد براى آنان كه تسليم امر خدا هستند. ([[سوره نحل]]، آيه101-102) | ||
+ | ==پانویس== | ||
+ | <references /> | ||
+ | ==منبع== | ||
+ | *[[علامه طباطبائی]] (رحمه الله) ، [[قرآن در اسلام]]. | ||
+ | *نحوی ، احمد بن نحند بن اسماعیل ، الناسخ و المنسوخ في القرآن ، ص 40 | ||
+ | |||
+ | {{سنجش کیفی | ||
+ | |سنجش=نشده | ||
+ | |شناسه= خوب | ||
+ | |عنوان بندی مناسب= | ||
+ | |کفایت منابع و پی نوشت ها= | ||
+ | |رعایت سطح مخاطب عام= | ||
+ | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= | ||
+ | |جامعیت= | ||
+ | |رعایت اختصار= | ||
+ | |سیر منطقی= | ||
+ | }} | ||
+ | |||
+ | [[Category:علوم قرآنی]] | ||
+ | [[رده:اصطلاحات اصول فقه]] |
نسخهٔ کنونی تا ۹ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۳:۱۰
در ميان آيات احكامی كه در قرآن موجود است، آياتى به چشم می خورد كه پس از نزول ، جاى حكم آياتى را كه قبلاً نازل شده و مورد عمل بودهاند، گرفته و به زمان اعتبار حكم قبلى ، خاتمه ميدهند، آيات قبلى منسوخ و آيات بعدى ، ناسخ ناميده ميشوند.
محتویات
اقوال در خصوص ناسخ و منسوخ
در اینکه آیا اصولا ناسخ و منسوخی وجود دارد و اگر وجود دارد در چه زمینه هائی است؟ اختلاف نظر وجود دارد :
برخی معتقدند: در قرآن هیچ ناسخ و منسوخی وجود ندارد.
عده ای دیگر معتقدند: نسخ در اخبار و امر و نهی تحقق می یابد.
برخی دیگر معتقدند : نسخ در اخبار زمانی ممکن است ، که خبر در بر دارنده حکمی باشد.
گروهی دیگر معتقدند که نسخ تنها در امر و نهی است .
جمعی دیگر معتقدند : نسخ تنها در تعبدیات است و خداوند آنها را گاهی نسخ می کند . زیرا خداوند در این دسته از اوامر و نواهی بندگانش را به صورت تعبدی امر به انجام و یا ترک می کند و خودش می تواند آنها را بر دارد. [۱]
نمونه ای از ناسخ و منسوخ
چنان كه در اول بعثت، مسلمانان وظیفه داشتند كه با اهل كتاب با مسالمت بسر برند: «...فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا حَتَّىٰ يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ...»؛ پس عفو و صفح كنيد، ببخشيد و روى گردانيده ناديده بگيريد تا امر خدا بيايد. (سوره بقره، آيه 109)
و پس از چندى آيه قتال آمد و به حكم مسالمت خاتمه داد. چنان كه مىفرمايد: «قَاتِلُوا الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَلَا يُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَلَا يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ ...»؛ جنگ و قتال كنيد با كسانى كه به خدا و روز قيامت ايمان ندارند و آنچه را خدا و پيغمبر حرام مىكند، حرام نميكنند و دين حق را براى خود بر نمی گزینند كه همانا آنان اهل كتاب باشند. (سوره توبه، آيه 29)
فرق میان نسخ از سوی بندگان و نسخ از سوی خداوند
البته حقيقت نسخى كه میان آدمیان مطرح است اين است كه نظر به مصلحتى حكمى وضع گردیده و مورد عمل قرار گرفته و پس از چندى به خطا و اشتباه خود پى برده و حكم اولى را الغاء و حكم ديگرى را جايگزين آن سازند . نسخ به اين معنى را كه ملازم جهل و خطا است به خداي متعال كه جهل و خطا به ساحت پاكش راه ندارد، نمیشود نسبت داد و چنين حكمى در قرآن مجيد كه در ميان آياتش هيچ گونه اختلافى نيست وجود ندارد.
بلكه نسخ در قرآن مجيد بيان انتهاء زمان اعتبار حكم منسوخ است . به اين معنى كه مصلحت جعل و وضع حكم اولى مصلحتى محدود و موقت بوده و طبعاً اثرش نيز كه حكم است، محدود و موقت درميآيد و پس از چندى حكم دومى پيدا شده و خاتمه يافتن مدت اعتبار حكم اولى را اعلام كند و نظر به این که قرآن مجيد در مدت بيست و سه سال تدريجاً نازل شده اشتمالش به چنین احكامى كاملاً قابل تصور است.
البته وضع حكم موقت در جائى است كه هنوز مقتضى حكم ثابت ، تمام نيست و پس از تماميت مقتضى تبديل نمودن آن به حكم ثابت اشكالى نخواهد داشت، چنان كه از قرآن مجيد نيز در حكمت نسخ همان معنى استفاده ميشود.
خداي متعال ميفرمايد: «وَإِذَا بَدَّلْنَا آيَةً مَكَانَ آيَةٍ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُنَزِّلُ قَالُوا إِنَّمَا أَنْتَ مُفْتَرٍ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ*قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُوا وَهُدًى وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِينَ»؛ و وقتي كه آيهاى را به جاى آيهاى گذاشته و تبديل كرديم در حالي كه خدا به آنچه نازل مىكند، داناتر است. ميگويند افترا بستهاى . بلكه بيشترشان نمىفهمند. بگو آن را روحالقدس به حق از خداى تو نازل كرده است . براى اين كه كسانى را كه ايمان آوردهاند ثابت تر گرداند و هدايت و بشارت باشد براى آنان كه تسليم امر خدا هستند. (سوره نحل، آيه101-102)
پانویس
- ↑ الناسخ و المنسوخ في القرآن ، نحوی ، احمد بن نحند بن اسماعیل ، ص 40
منبع
- علامه طباطبائی (رحمه الله) ، قرآن در اسلام.
- نحوی ، احمد بن نحند بن اسماعیل ، الناسخ و المنسوخ في القرآن ، ص 40