مقبره حضرت رقيه عليها السلام

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

يكي از زيارتگاه هايي كه پس از مقبره حضرت زينب كبري سلام الله علیها مورد توجه مذاهب اسلامي و به ويژه شيعه مي باشد، مقبره و حرم «رقيّه سلام الله»، دختر معصوم و كودك خردسال امام حسين علیه السلام است.

بر اساس گزارشات منابع، آن حضرت شش پسر و سه دختر داشته اند. دختران ايشان عبارت بودند از:

1. «سكينه» دختر رباب بنت امرءالقيس و خواهر علي اكبر
2. «فاطمه» دختر ام اسحاق بنت طلحة بن عبدالله
3. «زينب» كه او نيز خواهر فاطمه و هر دو از يك مادر بوده اند.

در بيشتر منابع به نام اين سه دختر اشاره شده و كمتر از رقيه نامي ديده مي شود

احتمال مي رود رقيّه نام ديگر زينب بوده باشد و اين كه از زينب، برخلاف فاطمه و سكينه نقش مؤثر و فعالي در كربلا گزارش نشده، به نظر مي رسد. وي كودكي بيش نبوده كه بايد در سال 57 هجري در مدينه بدنيا آمده باشد.

در هر حال او همراه ساير اهل بيت امام حسين علیه السلام و زينب كبري سلام الله به اسارت درآمده و در مكاني كنار «باب الفراديس» ـ كه در آن زمان خرابه اي بود ـ استقرار يافت. رقيه در اين زمان چهار ساله بود كه بهانه پدر مي كرد و يزيد لعنة الله دستور داد سر مبارك پدر را نزد او ببرند. چون رقيه آن سر خونين را ديد از غم و اندوه فراوان پس از چند روز وفات يافت.

آن معصومه را كنار آن مكان كه مقبره اي عمومي به نام «مقبره باب الفراديس» بود بخاك سپردند. اين مقبره در شمال غربي محله قديمي دمشق و كنار باب الفراديس قرار داشت. در ابتدا سلاطين ايوبي بر قبر او مقبره اي كوچك ولي زيبا ساختند؛ سنگ قبري كه بر وي نهاده شد از سنگ موزائيك تزئين شده به وسيله عاج و مرمر بود كه اطراف آن را ضريح زيبايي احاطه كرده بود و بر فراز آن نيز گنبد و عمارتي بنا شد. مكان ياد شده كه از همان ابتدا به صورت مسجد و مقبره بود، در سال 1125 هجري مورد بازسازي قرار گرفت و در سال 1323 هجري نيز به وسيله ميرزا علي اصغرخان امين السلطان صدراعظم ناصرالدين شاه دوباره ترميم شد. در آن زمان سه كتيبه سنگي در داخل حرم در سمت محراب شبستان آن ديده مي شد. در كتيبه اول چند حديث در فضايل اهل بيت و نام ميرزا بابا مستوفي گيلاني به عنوان تعميركننده بقعه مقام رقيه به تاريخ 1125 هجري ديده مي شد. در كتيبه دوم به مكان دفن ملك كامل ناصرالدين محمد كه در سال 880 هجري در اين مكان مدفون شده بود اشاره و بر كتيبه سوم نيز چند بيت شعر نوشته شده بود.

چون فضاي اين مكان گنجايش زوار را نداشت مرحوم شيخ نصرالله خلخالي درصدد توسعه مقبره و حرم برآمد؛ لذا خانه هاي اطراف را با كمك مردم خَيّرِ محل خريداري كرد ولي عده اي راضي نشدند و به همين منوال باقي بود تا در سال 1363 هجري شمسي به گفته جناب حجت الاسلام فهري زنجاني نماينده مقام معظم رهبري در سوريه، با خريد آن خانه ها و پرداخت چندين برابر قيمت آنها، امر پي ريزي بناي جديد حرم از سوي جمهوري اسلامي و با حضور مقامات سوريه آغاز شد.

مساحت ساختمان، حرم بيش از چهارهزار مترمربع است كه ششصد مترمربع از آن صحن و فضاي باز است و بقيه را حرم و شبستان آن و مسجد ديگري كه در مجاورت ضريح ساخته شد، تشكيل مي دهند.

نوع معماري كه اكنون در بناي حرم بكار رفته معماري ايراني اسلامي است. صحن مسجد كه گرداگرد آن به صورت ايواني به اندازه يك و نيم متر مسقف است با ستون هاي بسيار زيباي سنگي سفيد و به صورت كنگره اي ساخته شده اند. گنبد آن به كلي تعويض و بر اساس معماري ايراني ساخته شده و دوازده ستون مرمرين در داخل حرم آن را نگه داشته اند. گرداگرد سقف و ديواره ها نيز كاشي كاري است.

ضريح حرم كه از دوران «امين السلطان» صدراعظم ناصرالدين شاه مانده بود در سال 1372 شمسي با ضريح ديگري كه به وسيله چهل تن از هنرمندان برجسته اصفهاني به صورتي بسيار زيبا و تحسين برانگيز ساخته شده تعويض گرديد. البته ضريح قبلي برداشته نشد بلكه در داخل ضريح جديد قرار گرفت. نگارنده خود در مراسم تعويض آن حضور داشته و تلاش هاي شبانه روزي سازندگان و عشق آنان به اهل بيت علیهم السلام را شاهد بوده است. هر چند كه اين ضريح تقريباً 5/1 برابر ضريح قبلي است و به علت بزرگي زياد با سن حضرت رقيه و كودكي وي تناسبي ندارد ليكن از شاهكارهاي هنر اسلامي بوده و قابل تقدير و ستايش است.

كنار حرم مطهر بازاري است كه در طول تاريخ اسلامي به «سوق العماره» معروف بوده است و باب الفراديس مذكور نيز در داخل اين بازار و حدود بيست متري مقام حضرت رقيه قرار دارد. شايان گفتن است كه از سمت شمال حرم به جامع اموي نيز راه است.

منابع

اصغر قائدان، اماكن سياحتي و زيارتي دمشق، بازیابی: 19 دی ماه 1391.