سکاکی خوارزمی: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{مدخل دائرة المعارف|[[اثر آفرینان]]}} | {{مدخل دائرة المعارف|[[اثر آفرینان]]}} | ||
| − | + | «سراج الدین ابویعقوب یوسف خوارزمى» مشهور به «سکاکى» (۶۲۶-۵۵۵ ق)، ادیب و نحوی معروف اهل خوارزم در قرن هفتم هجری است. کتاب «مفتاح العلوم» او، مشتمل بر دوازده علم از علوم عربی است که از شاهکارهای بزرگ علمی و ادبی به شمار می رود. | |
| − | + | == زندگی‌نامه == | |
| + | سراج‌الدين ابويعقوب يوسف بن محمد بن على سكاكى خوارزمى، سال 554 یا ۵۵۵ قمری در خوارزم به دنیا آمد. سکاکی [[حنفی|حنفى]] [[معتزله|معتزلى]] بود و از ادباى بزرگ عهد سلطان محمد خوارزمشاه و معاصر ابن حاجب به شمار می آمد. او در [[علم نحو|نحو]]، [[صرف]]، [[منطق]]، [[علم کلام|کلام]]، [[علم بیان|بیان]]، [[شعر]]، [[علم عروض|عروض]] و [[علم معانی|معانى]] توانا بود. | ||
| − | + | سکاکی در بدایت امر، شغل آهنگرى داشته و در سى سالگى به فراگیرى [[علم]] روى آورده و در علوم غریبه نیز دست داشته است. در ماجرای شگفت علم آموزی او گفته اند: روزی صندوقچه ای بسیار کوچک و ظریف از آهن ساخت که در ساختن آن رنج بسیار کشید. آن را به رسم تحفه برای سلطان وقت برد. سلطان و اطرافیان به دقت به صندوقچه تماشا کردند و او را تحسین نمودند. در آن وقت که منتظر نتیجه بود، مرد دانشمندی وارد شد و همه او را تعظیم کردند و دو زانو پیش روی وی نشستند. سکاکی تحت تأثیر قرار گرفت و گفت: او کیست؟ گفتند: او یکی از علما است. سکاکی از کار خود متأسف شد و پی تحصیل علم شتافت. | |
| − | سکاکی | + | سکاکی سی سال از عمرش گذشته بود، که به مدرسه رفت و به مدرس گفت: می خواهم تحصیل علم کنم. مدرس گفت: با این سن و سال فکر نمی کنم به جایی برسی، بیهوده عمرت را تلف مکن. ولی او با اصرار مشغول تحصیل شد. اما به قدری حافظه و استعدادش ضعیف بود که استاد به او گفت: این مساله فقهی را حفظ کن: «پوست سگ با دباغی پاک می شود». وی بارها آن را خواند و فردا در نزد استاد چنین گفت: «سگ گفت: پوست استاد با دباغی پاک می شود». استاد و شاگردان همه خندیدند و او را به مسخره گرفتند. |
| − | از | + | اما تا ده سال تحصیل علم نتیجه ای برایش نداشت و دلتنگ شد و رو به کوه و صحرا نهاد. در جایی دید که قطره های آب از بلندی بروی تخته سنگی می چکید و بر اثر ریزش مداوم خود، سوراخی در دل سنگ پدید آورده بود. مدتی با دقت نگاه کرد، سپس با خود گفت: دل تو از این سنگ، سخت تر نیست، اگر استقامت داشته باشی سرانجام موفق خواهی شد. این بگفت و به مدرسه بازگشت و از چهل سالگی با جدیت و حوصله و صبر مشغول تحصیل شد، تا به جایی رسید که دانشمندان عصر وی در علوم عربی و فنون ادبی با دیده اعجاب به او می نگریستند. |
| − | + | سراج‌الدين سکاکى خوارزمی سرانجام در سال ۶۲۶ قمری در خوارزم درگذشت. قبر او در کنار آب تیکه مى باشد. | |
| − | + | ||
| + | == استادان و شاگردان == | ||
| + | برخی اساتيد سکاکی عبارتند از: سديدالدين بن محمد خياطى؛ محمود بن صالحة بن محمود حارثى و برهان‌الائمه محمد بن عبدالكريم تركستانى. | ||
| + | |||
| + | همچنین از مختار بن محمود بن محمد زاهدى، به عنوان شاگرد وى ذكر شده است. | ||
| + | |||
| + | == آثار و تألیفات == | ||
| + | |||
| + | # مفتاح العلوم؛ که دوازده علم از علوم عرب را در آن آورده است و شروح بسیارى بر آن نوشته شده است؛ | ||
| + | # شرح الجمل (شرح كتاب عبدالقاهر جرجانى)؛ | ||
| + | # التبيان؛ | ||
| + | # مصحف الزهره | ||
| + | # نفایس العلوم، در طلسمات به زبان فارسى؛ | ||
| + | # رسالة في علم المناظرة. | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*[[انجمن مفاخر فرهنگی]]، [[اثرآفرینان]]، ج۳، ص۲۲۹. | *[[انجمن مفاخر فرهنگی]]، [[اثرآفرینان]]، ج۳، ص۲۲۹. | ||
| + | *"سكاكى، ابويعقوب يوسف بن محمد بن على سكاكى"، «مفتاح العلوم»، بيروت، دارالكتب العلمية، 1420ق. | ||
| + | *"سکاکی و صخره سنگ"، [https://hawzah.net/fa/goharenab/View/85/%D8%B3%DA%A9%D8%A7%DA%A9%DB%8C-%D9%88-%D8%B5%D8%AE%D8%B1%D9%87-%D8%B3%D9%86%DA%AF پایگاه اطلاع رسانی حوزه]. | ||
[[رده:ادیبان]] | [[رده:ادیبان]] | ||
[[رده:نحویون]] | [[رده:نحویون]] | ||
نسخهٔ ۱۹ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۲۳
«سراج الدین ابویعقوب یوسف خوارزمى» مشهور به «سکاکى» (۶۲۶-۵۵۵ ق)، ادیب و نحوی معروف اهل خوارزم در قرن هفتم هجری است. کتاب «مفتاح العلوم» او، مشتمل بر دوازده علم از علوم عربی است که از شاهکارهای بزرگ علمی و ادبی به شمار می رود.
زندگی‌نامه
سراج‌الدين ابويعقوب يوسف بن محمد بن على سكاكى خوارزمى، سال 554 یا ۵۵۵ قمری در خوارزم به دنیا آمد. سکاکی حنفى معتزلى بود و از ادباى بزرگ عهد سلطان محمد خوارزمشاه و معاصر ابن حاجب به شمار می آمد. او در نحو، صرف، منطق، کلام، بیان، شعر، عروض و معانى توانا بود.
سکاکی در بدایت امر، شغل آهنگرى داشته و در سى سالگى به فراگیرى علم روى آورده و در علوم غریبه نیز دست داشته است. در ماجرای شگفت علم آموزی او گفته اند: روزی صندوقچه ای بسیار کوچک و ظریف از آهن ساخت که در ساختن آن رنج بسیار کشید. آن را به رسم تحفه برای سلطان وقت برد. سلطان و اطرافیان به دقت به صندوقچه تماشا کردند و او را تحسین نمودند. در آن وقت که منتظر نتیجه بود، مرد دانشمندی وارد شد و همه او را تعظیم کردند و دو زانو پیش روی وی نشستند. سکاکی تحت تأثیر قرار گرفت و گفت: او کیست؟ گفتند: او یکی از علما است. سکاکی از کار خود متأسف شد و پی تحصیل علم شتافت.
سکاکی سی سال از عمرش گذشته بود، که به مدرسه رفت و به مدرس گفت: می خواهم تحصیل علم کنم. مدرس گفت: با این سن و سال فکر نمی کنم به جایی برسی، بیهوده عمرت را تلف مکن. ولی او با اصرار مشغول تحصیل شد. اما به قدری حافظه و استعدادش ضعیف بود که استاد به او گفت: این مساله فقهی را حفظ کن: «پوست سگ با دباغی پاک می شود». وی بارها آن را خواند و فردا در نزد استاد چنین گفت: «سگ گفت: پوست استاد با دباغی پاک می شود». استاد و شاگردان همه خندیدند و او را به مسخره گرفتند.
اما تا ده سال تحصیل علم نتیجه ای برایش نداشت و دلتنگ شد و رو به کوه و صحرا نهاد. در جایی دید که قطره های آب از بلندی بروی تخته سنگی می چکید و بر اثر ریزش مداوم خود، سوراخی در دل سنگ پدید آورده بود. مدتی با دقت نگاه کرد، سپس با خود گفت: دل تو از این سنگ، سخت تر نیست، اگر استقامت داشته باشی سرانجام موفق خواهی شد. این بگفت و به مدرسه بازگشت و از چهل سالگی با جدیت و حوصله و صبر مشغول تحصیل شد، تا به جایی رسید که دانشمندان عصر وی در علوم عربی و فنون ادبی با دیده اعجاب به او می نگریستند.
سراج‌الدين سکاکى خوارزمی سرانجام در سال ۶۲۶ قمری در خوارزم درگذشت. قبر او در کنار آب تیکه مى باشد.
استادان و شاگردان
برخی اساتيد سکاکی عبارتند از: سديدالدين بن محمد خياطى؛ محمود بن صالحة بن محمود حارثى و برهان‌الائمه محمد بن عبدالكريم تركستانى.
همچنین از مختار بن محمود بن محمد زاهدى، به عنوان شاگرد وى ذكر شده است.
آثار و تألیفات
- مفتاح العلوم؛ که دوازده علم از علوم عرب را در آن آورده است و شروح بسیارى بر آن نوشته شده است؛
- شرح الجمل (شرح كتاب عبدالقاهر جرجانى)؛
- التبيان؛
- مصحف الزهره
- نفایس العلوم، در طلسمات به زبان فارسى؛
- رسالة في علم المناظرة.
منابع
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج۳، ص۲۲۹.
- "سكاكى، ابويعقوب يوسف بن محمد بن على سكاكى"، «مفتاح العلوم»، بيروت، دارالكتب العلمية، 1420ق.
- "سکاکی و صخره سنگ"، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
