سکاکی خوارزمی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(یک نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است)
سطر ۱: سطر ۱:
{{مدخل دائرة المعارف|[[اثر آفرینان]]}}
+
'''«سراج‌ الدین ابویعقوب یوسف خوارزمى»''' مشهور به «سکاکى» (۶۲۶-۵۵۵ ق)، ادیب و نحوی معروف اهل خوارزم در قرن هفتم هجری است. کتاب «[[مفتاح العلوم (کتاب)|مفتاح العلوم]]» او، مشتمل بر دوازده علم از علوم عربی است که از شاهکارهای بزرگ علمی و ادبی به شمار می‌رود.
 
+
{{شناسنامه عالم
«سراج‌ الدین ابویعقوب یوسف خوارزمى» مشهور به «سکاکى» (۶۲۶-۵۵۵ ق)، ادیب و نحوی معروف اهل خوارزم در قرن هفتم هجری است. کتاب «مفتاح العلوم» او، مشتمل بر دوازده علم از علوم عربی است که از شاهکارهای بزرگ علمی و ادبی به شمار می رود.
+
|نام شخصیت =
 
+
|نام کامل = سراج‌الدین یوسف بن محمد سکاکى خوارزمى
== زندگی‌نامه ==
+
|تصویر=
سراج‌الدين ابويعقوب يوسف بن محمد بن على سكاكى خوارزمى، سال 554 یا ۵۵۵ قمری در خوارزم به دنیا آمد. سکاکی [[حنفی|حنفى]] [[معتزله|معتزلى]] بود و از ادباى بزرگ عهد سلطان محمد خوارزمشاه و معاصر ابن‌ حاجب به شمار می آمد. او در [[علم نحو|نحو]]، [[صرف]]، [[منطق]]، [[علم کلام|کلام]]، [[علم بیان|بیان]]، [[شعر]]، [[علم عروض|عروض]] و [[علم معانی|معانى]] توانا بود.  
+
|زادروز = ۵۵۵ قمری
 +
|زادگاه = خوارزم
 +
|وفات = ۶۲۶ قمری
 +
|مدفن = خوارزم
 +
|اساتید = سدیدالدین بن محمد خیاطى، محمود بن صالحة حارثى، محمد بن عبدالکریم ترکستانى،...
 +
|شاگردان = مختار بن محمود بن محمد زاهدى،...
 +
|آثار = [[مفتاح العلوم (کتاب)|مفتاح العلوم]]، شرح الجمل، التبیان، نفایس العلوم، رسالة فی علم المناظرة،...
 +
}}
 +
==زندگی‌نامه==
 +
سراج‌الدین ابویعقوب یوسف بن محمد بن على سکاکى خوارزمى، سال ۵۵۴ یا ۵۵۵ قمری در خوارزم به دنیا آمد. سکاکی [[حنفی|حنفى]] [[معتزله|معتزلى]] بود و از ادباى بزرگ عهد سلطان محمد خوارزمشاه و معاصر ابن‌ حاجب به شمار می آمد. او در [[علم نحو|نحو]]، [[صرف]]، [[منطق]]، [[علم کلام|کلام]]، [[علم بیان|بیان]]، [[شعر]]، [[علم عروض|عروض]] و [[علم معانی|معانى]] توانا بود.  
  
 
سکاکی در بدایت امر، شغل آهنگرى داشته و در سى سالگى به فراگیرى [[علم]] روى آورده و در علوم غریبه نیز دست داشته است. در ماجرای شگفت علم آموزی او گفته اند: روزی صندوقچه ای بسیار کوچک و ظریف از آهن ساخت که در ساختن آن رنج بسیار کشید. آن را به رسم تحفه برای سلطان وقت برد. سلطان و اطرافیان به دقت به صندوقچه تماشا کردند و او را تحسین نمودند. در آن وقت که منتظر نتیجه بود، مرد دانشمندی وارد شد و همه او را تعظیم کردند و دو زانو پیش روی وی نشستند. سکاکی تحت تأثیر قرار گرفت و گفت: او کیست؟ گفتند: او یکی از علما است. سکاکی از کار خود متأسف شد و پی تحصیل علم شتافت.   
 
سکاکی در بدایت امر، شغل آهنگرى داشته و در سى سالگى به فراگیرى [[علم]] روى آورده و در علوم غریبه نیز دست داشته است. در ماجرای شگفت علم آموزی او گفته اند: روزی صندوقچه ای بسیار کوچک و ظریف از آهن ساخت که در ساختن آن رنج بسیار کشید. آن را به رسم تحفه برای سلطان وقت برد. سلطان و اطرافیان به دقت به صندوقچه تماشا کردند و او را تحسین نمودند. در آن وقت که منتظر نتیجه بود، مرد دانشمندی وارد شد و همه او را تعظیم کردند و دو زانو پیش روی وی نشستند. سکاکی تحت تأثیر قرار گرفت و گفت: او کیست؟ گفتند: او یکی از علما است. سکاکی از کار خود متأسف شد و پی تحصیل علم شتافت.   
سطر ۱۲: سطر ۲۱:
 
اما تا ده سال تحصیل علم نتیجه ای برایش نداشت و دلتنگ شد و رو به کوه و صحرا نهاد. در جایی دید که قطره های آب از بلندی بروی تخته سنگی می چکید و بر اثر ریزش مداوم خود، سوراخی در دل سنگ پدید آورده بود. مدتی با دقت نگاه کرد، سپس با خود گفت: دل تو از این سنگ، سخت تر نیست، اگر استقامت داشته باشی سرانجام موفق خواهی شد. این بگفت و به مدرسه بازگشت و از چهل سالگی با جدیت و حوصله و صبر مشغول تحصیل شد، تا به جایی رسید که دانشمندان عصر وی در علوم عربی و فنون ادبی با دیده اعجاب به او می نگریستند.
 
اما تا ده سال تحصیل علم نتیجه ای برایش نداشت و دلتنگ شد و رو به کوه و صحرا نهاد. در جایی دید که قطره های آب از بلندی بروی تخته سنگی می چکید و بر اثر ریزش مداوم خود، سوراخی در دل سنگ پدید آورده بود. مدتی با دقت نگاه کرد، سپس با خود گفت: دل تو از این سنگ، سخت تر نیست، اگر استقامت داشته باشی سرانجام موفق خواهی شد. این بگفت و به مدرسه بازگشت و از چهل سالگی با جدیت و حوصله و صبر مشغول تحصیل شد، تا به جایی رسید که دانشمندان عصر وی در علوم عربی و فنون ادبی با دیده اعجاب به او می نگریستند.
  
سراج‌الدين سکاکى خوارزمی سرانجام در سال ۶۲۶ قمری در خوارزم درگذشت. قبر او در کنار آب تیکه مى‌ باشد.  
+
سراج‌الدین سکاکى خوارزمی سرانجام در سال ۶۲۶ قمری در خوارزم درگذشت. قبر او در کنار آب تیکه مى‌ باشد.  
  
== استادان و شاگردان ==
+
==استادان و شاگردان==
برخی اساتيد سکاکی عبارتند از: سديدالدين بن محمد خياطى؛ محمود بن صالحة بن محمود حارثى و برهان‌الائمه محمد بن عبدالكريم تركستانى.   
+
برخی اساتید سکاکی عبارتند از: سدیدالدین بن محمد خیاطى؛ محمود بن صالحة بن محمود حارثى و برهان‌الائمه محمد بن عبدالکریم ترکستانى.   
  
همچنین از مختار بن محمود بن محمد زاهدى، به عنوان شاگرد وى ذكر شده است.  
+
همچنین از مختار بن محمود بن محمد زاهدى، به عنوان شاگرد وى ذکر شده است.  
  
== آثار و تألیفات ==
+
==آثار و تألیفات==
  
# مفتاح العلوم؛ که دوازده علم از علوم عرب را در آن آورده است و شروح بسیارى بر آن نوشته شده است؛
+
#[[مفتاح العلوم (کتاب)|مفتاح العلوم]]؛ که دوازده علم از علوم عرب را در آن آورده است و شروح بسیارى بر آن نوشته شده است؛
# شرح الجمل (شرح كتاب عبدالقاهر جرجانى)؛
+
#شرح الجمل (شرح کتاب عبدالقاهر جرجانى)؛
# التبيان؛
+
#التبیان؛
# مصحف الزهره
+
#مصحف الزهره
# نفایس العلوم، در طلسمات به زبان فارسى؛
+
#نفایس العلوم، در طلسمات به زبان فارسى؛
# رسالة في علم المناظرة.
+
#رسالة فی علم المناظرة.
  
 
==منابع==
 
==منابع==
  
 
*[[انجمن مفاخر فرهنگی]]، [[اثرآفرینان]]، ج۳، ص۲۲۹.
 
*[[انجمن مفاخر فرهنگی]]، [[اثرآفرینان]]، ج۳، ص۲۲۹.
*"سكاكى، ابويعقوب يوسف بن محمد بن على سكاكى«مفتاح العلوم»، بيروت، دارالكتب العلمية، 1420ق.
+
*"مفتاح العلومسکاکى، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.
 
*"سکاکی و صخره سنگ"، [https://hawzah.net/fa/goharenab/View/85/%D8%B3%DA%A9%D8%A7%DA%A9%DB%8C-%D9%88-%D8%B5%D8%AE%D8%B1%D9%87-%D8%B3%D9%86%DA%AF پایگاه اطلاع رسانی حوزه].
 
*"سکاکی و صخره سنگ"، [https://hawzah.net/fa/goharenab/View/85/%D8%B3%DA%A9%D8%A7%DA%A9%DB%8C-%D9%88-%D8%B5%D8%AE%D8%B1%D9%87-%D8%B3%D9%86%DA%AF پایگاه اطلاع رسانی حوزه].
  
 
[[رده:ادیبان]]
 
[[رده:ادیبان]]
 
[[رده:نحویون]]
 
[[رده:نحویون]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۰۳

«سراج‌ الدین ابویعقوب یوسف خوارزمى» مشهور به «سکاکى» (۶۲۶-۵۵۵ ق)، ادیب و نحوی معروف اهل خوارزم در قرن هفتم هجری است. کتاب «مفتاح العلوم» او، مشتمل بر دوازده علم از علوم عربی است که از شاهکارهای بزرگ علمی و ادبی به شمار می‌رود.

نام کامل سراج‌الدین یوسف بن محمد سکاکى خوارزمى
زادروز ۵۵۵ قمری
زادگاه خوارزم
وفات ۶۲۶ قمری
مدفن خوارزم

Line.png

اساتید

سدیدالدین بن محمد خیاطى، محمود بن صالحة حارثى، محمد بن عبدالکریم ترکستانى،...

شاگردان

مختار بن محمود بن محمد زاهدى،...

آثار

مفتاح العلوم، شرح الجمل، التبیان، نفایس العلوم، رسالة فی علم المناظرة،...

زندگی‌نامه

سراج‌الدین ابویعقوب یوسف بن محمد بن على سکاکى خوارزمى، سال ۵۵۴ یا ۵۵۵ قمری در خوارزم به دنیا آمد. سکاکی حنفى معتزلى بود و از ادباى بزرگ عهد سلطان محمد خوارزمشاه و معاصر ابن‌ حاجب به شمار می آمد. او در نحو، صرف، منطق، کلام، بیان، شعر، عروض و معانى توانا بود.

سکاکی در بدایت امر، شغل آهنگرى داشته و در سى سالگى به فراگیرى علم روى آورده و در علوم غریبه نیز دست داشته است. در ماجرای شگفت علم آموزی او گفته اند: روزی صندوقچه ای بسیار کوچک و ظریف از آهن ساخت که در ساختن آن رنج بسیار کشید. آن را به رسم تحفه برای سلطان وقت برد. سلطان و اطرافیان به دقت به صندوقچه تماشا کردند و او را تحسین نمودند. در آن وقت که منتظر نتیجه بود، مرد دانشمندی وارد شد و همه او را تعظیم کردند و دو زانو پیش روی وی نشستند. سکاکی تحت تأثیر قرار گرفت و گفت: او کیست؟ گفتند: او یکی از علما است. سکاکی از کار خود متأسف شد و پی تحصیل علم شتافت.

سکاکی سی سال از عمرش گذشته بود، که به مدرسه رفت و به مدرس گفت: می خواهم تحصیل علم کنم. مدرس گفت: با این سن و سال فکر نمی کنم به جایی برسی، بیهوده عمرت را تلف مکن. ولی او با اصرار مشغول تحصیل شد. اما به قدری حافظه و استعدادش ‍ضعیف بود که استاد به او گفت: این مساله فقهی را حفظ کن: «پوست سگ با دباغی پاک می شود». وی بارها آن را خواند و فردا در نزد استاد چنین گفت: «سگ گفت: پوست استاد با دباغی پاک می شود». استاد و شاگردان همه خندیدند و او را به مسخره گرفتند.

اما تا ده سال تحصیل علم نتیجه ای برایش نداشت و دلتنگ شد و رو به کوه و صحرا نهاد. در جایی دید که قطره های آب از بلندی بروی تخته سنگی می چکید و بر اثر ریزش مداوم خود، سوراخی در دل سنگ پدید آورده بود. مدتی با دقت نگاه کرد، سپس با خود گفت: دل تو از این سنگ، سخت تر نیست، اگر استقامت داشته باشی سرانجام موفق خواهی شد. این بگفت و به مدرسه بازگشت و از چهل سالگی با جدیت و حوصله و صبر مشغول تحصیل شد، تا به جایی رسید که دانشمندان عصر وی در علوم عربی و فنون ادبی با دیده اعجاب به او می نگریستند.

سراج‌الدین سکاکى خوارزمی سرانجام در سال ۶۲۶ قمری در خوارزم درگذشت. قبر او در کنار آب تیکه مى‌ باشد.

استادان و شاگردان

برخی اساتید سکاکی عبارتند از: سدیدالدین بن محمد خیاطى؛ محمود بن صالحة بن محمود حارثى و برهان‌الائمه محمد بن عبدالکریم ترکستانى.

همچنین از مختار بن محمود بن محمد زاهدى، به عنوان شاگرد وى ذکر شده است.

آثار و تألیفات

  1. مفتاح العلوم؛ که دوازده علم از علوم عرب را در آن آورده است و شروح بسیارى بر آن نوشته شده است؛
  2. شرح الجمل (شرح کتاب عبدالقاهر جرجانى)؛
  3. التبیان؛
  4. مصحف الزهره
  5. نفایس العلوم، در طلسمات به زبان فارسى؛
  6. رسالة فی علم المناظرة.

منابع