سربداران
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
منبع: فرهنگ جامع تاريخ ايران، انتشارات آرون ، تهران 1387، جلد 1، صفحه 456
نویسنده: عباس قدیانی
سربداران
سلسله اى از امراى محلى سبزوار كه تقريباً از آغاز استيلاى مغول پديد آمدند. سربداران با اتكاى به مذهب شيعه اثنى عشرى توانستند به مدت 50 سال بر خراسان و نواحى آن حكومت كنند.
آغازگر قيام، شيخ خليفه و از مريدان وى شيخ حسن جورى بود كه اعتقاد به تشيع اثنى عشرى با تأكيد بر مسئله ولايت و جهان بينى مهدويت، جدايى ناپذيرى دين و دولت از يكديگر و مبارزه با ظلم و ستم داشتند و از اين رو آنان را سربدار خواندند كه گفتند: «اگر خداوند ما را توفيق دهد رفع ظلم و دفع ظالمان مى كنيم والا سر خود را بر دار اختيار داريم و تحمل جور و ستم نداريم».
رؤساى سربداران 12 نفر بودند و جمعاً سى و پنج سال حكومت كردند. مؤسس اين سلسله امين‌الدين عبدالرزاق يكى از بزرگان قريه باشتين از توابع سبزوار بود. امراى اين سلسله شهر سبزوار را كه از روزگار قديم مردم آن به تشيع اشتهار داشتند، مركز خود ساختند و با درويشان و مردانى كه به دوستى آل على مشهور بودند، رابطه برقرار كردند.
پس از شهرت سربداران در خراسان، طغاتيمور مغول كه فرمانرواى خراسان بود با برادرش اميرعلى از جرجان به سبزوار حمله كرد. سربداران اميرعلى برادر طغاتيمورخان را كشتند و اين فتح بيش از پيش ايشان را در خراسان مشهور كرد و بر شمار پيروان ايشان بيفزود و سپس طغاتيمور را نيز شكست داده و خراسان را از دست او خارج كردند.
پس از تسخير خراسان امير وجيه‌الدين مسعود و امراى او از جمله خواجه على مؤيد (766-788 ه) يكى پس از ديگرى به امارت رسيدند كه سرانجام خواجه على به امير تيمور پناه جست تا در سال 788 در خرم آباد لرستان در ركاب امير تيمور در ضمن جنگى تير خورده درگذشت و سلسله سربداران با كشته شدن او پايان يافت.
امراى معروف سربداران:
- 1. امين‌الدوله؛
- 2. وجيه‌الدين مسعود؛
- 3. محمد آتيمور؛
- 4. كلو اسفنديار؛
- 5. فضل‌الله سربدارى؛
- 6. شمس‌الدين على چشمى؛
- 7. يحيى؛
- 8. ظهيرالدين؛
- 9. حيدر قصاب؛
- 10. لطف‌الله؛
- 11. پهلوان حسن؛
- 12. على مؤيد سرابى.
