بنی سلیم
«بنى سُليم»، فرزندان «سليم بن منصور» از قبايل عدنانى ساكن در حجاز بودند.[۱] بنی سلیم عمدتاً در مناطق بالای نجد، نزدیک مدینه و سپس خیبر در همسایگی غطفان (در شمال نجد) و هوازن (در جنوب نجد) و در میان حرّه‌هایی (زمینهای سنگی) با آبهای فراوان و معادن متعدد و زمینهای حاصلخیز زندگی می‌کردند، از این رو مردمانی ثروتمند و در ارتباط کامل با یهودیان مدینه و بزرگان مکه بودند، به ویژه آنکه منازل سُلمیها در مسیر عبور کاروانهای تجاری عرب بود.
در تاریخ صدر اسلام، «غزوه کدر» در دفع فتنه این قبیله انجام شد. به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله خبر داده شد که گروهی از قبیله "غطفان" و "بنی سُلیم" در مکانی به نام "قرارة الکدر" گرد آمده و آماده نبرد با مسلمانان گردیدند. آن حضرت برای خاموش کردن شعله‌های فتنه و فساد، مسلمانان را بسیج و خود فرماندهی آنان را بر عهده گرفت و به سوی قرارة الکدر حرکت کرد. در این غزوه، پیامبر اکرم و مسلمانان، بدون هیچ گونه درگیری با دشمنان به همراه غنایم جنگی به مدینه مراجعت کردند.[۲]
سُلمیها همچون بسیاری از قبایل شبه جزیره عربستان، بت پرست بودند. در برخی منابع[۳] از بت سُواع به عنوان بت بنی سلیم یاد شده است. بنی سلیم همچنین معتقد بودند که فرشتگان دختران خداوند هستند که از ازدواج خدا با جنيان متولد شده‌اند. بنا به نقل ابن عباس، آيه 158 سوره صافات «وَجَعَلُوا بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْجِنَّةِ نَسَبًا وَلَقَدْ عَلِمَتِ الْجِنَّةُ إِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ» درباره پندار باطل قبايلى چون بنى‌سليم نازل شده كه بين خداوند و جنیان پيوند خويشاوندى قائل بودند.[۴]
از دیگر بدعتهای اینان، به تأخیر انداختن ماههای حرام بود. چون ترک جنگ در سه ماه متوالی حرام یعنی ذی القعده، ذی الحجه و محرّم بر آنان سخت بود، سلیم در کنار غطفان و هوازن گاه با جابجایی دو ماه محرم و صفر، ایام پس از ذی الحجه را ماه صفر اعلام می‌کردند و بدین شکل حرمت جنگ را در ماه پس از ذی الحجه (محرم) برمی داشتند و این امر را یک سال در میان انجام می‌دادند. خداوند با نزول آیه ۳۷ سوره توبه: «اِنَّمَا النَّسِیءُ زیادَةٌ فِی الکُفرِ یُضَلُّ بِهِ الَّذینَ کَفَروا یُحِلّونَهُ عامـًا ویُحَرِّمونَهُ عامـًا لِیواطِئوا عِدَّةَ ما حَرَّمَ اللّهُ فَیُحِلّوا ما حَرَّمَ اللّهُ زُیِّنَ لَهُم سوءُ اَعمالِهِم واللّهُ لا یَهدِی القَومَ الکافِرین»، چنین بدعتی را کفری افزون بر دیگر کفرهای آنان دانسته است.[۵]
بر اساس روايتى، مقصود از مرتدان در آيه 54 سوره مائده «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ...» قبايلى چند، از جمله بنى‌سليم دانسته شده است.[۶]
برخى مفسران، نزول آيه 25 سوره توبه «لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِي مَوَاطِنَ كَثِيرَةٍ وَ يَوْمَ حُنَيْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْكُمْ شَيْئًا وَضَاقَتْ عَلَيْكُمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّيْتُمْ مُدْبِرِينَ» را درباره بنى‌سليم و ديگر قبايلى دانستند كه در غزوه حنين پس از هجوم دشمن از ميدان نبرد فرار كردند.[۷]
پانویس
- ↑ كتاب النسب، ص253؛ جمهرة انساب‌العرب، ص261.
- ↑ المغازی (واقدی)، ج ۱، ص ۱۸۲؛ تاریخ ابن خلدون، ج ۱، ص ۴۱۴؛ فروغ ابدیت (جعفر سبحانی)، ج ۱، ص ۵۳۳.
- ↑ اسدالغابه، ج۲، ص۱۴۹.
- ↑ الدرالمنثور، ج7، ص133.
- ↑ جامع البیان، مج ۶، ج۱۰، ص۱۶۹.
- ↑ غررالتبيان، ص248؛ تفسير مبهمات القرآن، ج1، ص404.
- ↑ مجمع‌البيان، ج5-6، ص29.
منابع
- فرهنگ قرآن، جلد 6.
- "بنی سلیم"، دائرةالمعارف قرآن کریم.
- تاریخ پیامبر اسلام، محمدابراهیم آیتی.
