ادراک حسی از دیدگاه ابن سینا (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | [[پرونده:ادراک حسی.jpg|بندانگشتی|]] | |
| − | + | کتاب '''«ادراک حسی از دیدگاه ابن‌سینا»''' اثر محمدتقی فعالی است، که نظریه ادراک حسی [[ابن سینا|ابن‌سینا]] را تنظیم و تبیین نموده است. مؤلف در این اثر با مراجعه به متون دست اول فیلسوفان مسلمان به خصوص ابن‌سینا، [[شهاب الدین سهروردی|شیخ اشراق]] و [[ملاصدرا]]، دیدگاه‌های آنها را استنباط کرده و با سنجیدن آنها با مبانی فلسفه [[اسلام|اسلامی]] آنها را تبیین می‌کند. | |
| − | == معرفی اجمالی کتاب == | + | ==معرفی اجمالی کتاب== |
| − | + | معرفت‌شناسی در میان شاخه‌های بسیار متنوع [[فلسفه]] از جهاتی ممتاز است. شاید مهم‌ترین جهت این باشد که بسیاری از مباحث و مسائل دیگر شاخه‌های فلسفه، توانمندی عقل و ذهن را در درک و کشف واقعیت از پیش پذیرفته‌اند و وجود معرفت را مسلّم انگاشته‌اند. حال آن که خود این مسئله، مانند مسائل دیگر از قبیل تحلیل معرفت، ارزشمندی ادراکات، ملاک توجیه باور و ... تنها بخشی از مسائل معرفت‌شناسی است که باید به آن پرداخته شود. در این میان، مسئله ادراک حسی نقشی ممتاز دارد؛ زیرا مایه و اساس دیگر ادراکات تصوری و تصدیقی است. | |
| − | |||
| − | |||
| + | از دیرباز حکما بر اهمیت حواس در شناخت حقیقت انگشت نهاده و آنها را مجاری [[علم]] دانسته‌اند. لیکن اندک کسانی کوشیده‌اند به این مسئله به قدر اهمیت آن بپردازند، که نتیجه آن کاستن از ارج تجربه و حقیر انگاشتن نقش حس بوده است. اما در کنار این جریان غالب، فرزانگانی بوده‌اند که ضمن احترام به میراث گذشتگان، آن را مورد بازکاوی و نقد دانسته‌اند. [[ابن سینا|ابوعلی سینا]] از همین کسان بود، که تأمل جدّی در نقش حواس نمود. وی در نوشته‌های مفصل خود، به حقیقت، با نگاهی دقیق به بررسی حواس و نحوه کسب معرفت از این مجاری پرداخت و با دقت نظر و ژرفنگری خاصی مسایل مربوط به ادراک حسی را تبیین نمود. | ||
| − | + | این اثر در پی اثبات فرضیه خاصی در خصوص دیدگاه ابن‌سینا درباره ادراک حسی نیست بلکه سعی می‌کند نظریه ادراک حسی ابن‌سینا را تنظیم و تبیین کند. در این مسیر البته نظریات ابداعی ابن‌سینا در این‌باره و نیز آنچه او از مشائیان پیشین پذیرفته یا رد کرده معلوم و مشخص می‌شود. نکته دیگر آن است که در این اثر، خواننده با نظراتی از شیخ آشنا خواهد شد که خلاف نظریه‌ایست که مشهور به او نسبت داده‌اند؛ از قبیل نقش بیست‌گانه احساس، تعداد هشت‌گانه حواس ظاهری و غیره. | |
| − | + | ==محتوای کتاب== | |
| − | + | مطالب کتاب «ادراک حسی از دیدگاه ابن‌سینا» در پنج بخش صورت‌بندی شده است: | |
| + | * بخش اول، شامل مباحثی است در باب حقیقت «[[نفس]]»، جایگاه و ویژگی‌های آن. | ||
| + | * در بخش دوم، «قوای نفس» و ارتباط آنها با نفس، با یکدیگر و با بدن مورد بررسی واقع شده‌اند. | ||
| + | * در بخش سوم کتاب مبحث «ادراک»، ارزش ادراکات و مراحل ادراک ملاحظه خواهد شد. | ||
| + | * بخش چهارم احساس و نقش آن را بررسی می‌کند. | ||
| + | * و در بخش پنجم به «حواس پنجگانه» (بساوایی، چشائی، بویائی، شنوایی، بینایی) پرداخته شده است. | ||
| − | + | از نکات مهم کتاب این است که، به موضوعی بدیع که در آثار حکمای مسلمان به طور مستقل نیامده است، پرداخته و سعی می‌کند مسائلی را که در معرفت‌شناسی جدید در خصوص ادراک حسی به چشم می‌خورد، از سنّت [[فلسفه]] اسلامی استخراج و به بحث بگذارد. در جای جای مباحث، به مناسبت، دیدگاه‌های مختلف، به طور عام، و دیدگاه [[شهاب الدین سهروردی|شیخ اشراق]] و [[ملاصدرا|صدرالمتألهین]]، به خصوص آورده شده‌اند. ضمناً از آرای [[علامه طباطبایی]] و غیره، بعضاً استفاده شده است، به طوری که با رنگ تطبیق گرفتن، مباحث بهتر و جامع‌تر فهمیده می‌شود و ضمناً دیدگاه‌های این دو فیلسوف مهم جهان اسلام هم درباره ادراک حسی روشن می‌شود. | |
| − | از | + | ==منابع== |
| − | + | * [http://www.bou.ac.ir/portal/Home/ShowPage.aspx?Object=News&CategoryID=846d8ce3-361f-4637-bb63-3f8da35634a1&WebPartID=51e92fe0-7de8-4e86-b7e1-3b08a9ffad59&ID=caec24e2-131b-427f-8f0c-7364bf6f50d4 سایت پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی] (۱۸ مرداد ۱۳۹۱). | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == منابع == | ||
| − | |||
| − | [http://www.bou.ac.ir/portal/Home/ShowPage.aspx?Object=News&CategoryID=846d8ce3-361f-4637-bb63-3f8da35634a1&WebPartID=51e92fe0-7de8-4e86-b7e1-3b08a9ffad59&ID=caec24e2-131b-427f-8f0c-7364bf6f50d4 سایت پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی]( | ||
| − | |||
[[رده:کتاب‌های فلسفی]] | [[رده:کتاب‌های فلسفی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۸ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۳۲
کتاب «ادراک حسی از دیدگاه ابن‌سینا» اثر محمدتقی فعالی است، که نظریه ادراک حسی ابن‌سینا را تنظیم و تبیین نموده است. مؤلف در این اثر با مراجعه به متون دست اول فیلسوفان مسلمان به خصوص ابن‌سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا، دیدگاه‌های آنها را استنباط کرده و با سنجیدن آنها با مبانی فلسفه اسلامی آنها را تبیین می‌کند.
معرفی اجمالی کتاب
معرفت‌شناسی در میان شاخه‌های بسیار متنوع فلسفه از جهاتی ممتاز است. شاید مهم‌ترین جهت این باشد که بسیاری از مباحث و مسائل دیگر شاخه‌های فلسفه، توانمندی عقل و ذهن را در درک و کشف واقعیت از پیش پذیرفته‌اند و وجود معرفت را مسلّم انگاشته‌اند. حال آن که خود این مسئله، مانند مسائل دیگر از قبیل تحلیل معرفت، ارزشمندی ادراکات، ملاک توجیه باور و ... تنها بخشی از مسائل معرفت‌شناسی است که باید به آن پرداخته شود. در این میان، مسئله ادراک حسی نقشی ممتاز دارد؛ زیرا مایه و اساس دیگر ادراکات تصوری و تصدیقی است.
از دیرباز حکما بر اهمیت حواس در شناخت حقیقت انگشت نهاده و آنها را مجاری علم دانسته‌اند. لیکن اندک کسانی کوشیده‌اند به این مسئله به قدر اهمیت آن بپردازند، که نتیجه آن کاستن از ارج تجربه و حقیر انگاشتن نقش حس بوده است. اما در کنار این جریان غالب، فرزانگانی بوده‌اند که ضمن احترام به میراث گذشتگان، آن را مورد بازکاوی و نقد دانسته‌اند. ابوعلی سینا از همین کسان بود، که تأمل جدّی در نقش حواس نمود. وی در نوشته‌های مفصل خود، به حقیقت، با نگاهی دقیق به بررسی حواس و نحوه کسب معرفت از این مجاری پرداخت و با دقت نظر و ژرفنگری خاصی مسایل مربوط به ادراک حسی را تبیین نمود.
این اثر در پی اثبات فرضیه خاصی در خصوص دیدگاه ابن‌سینا درباره ادراک حسی نیست بلکه سعی می‌کند نظریه ادراک حسی ابن‌سینا را تنظیم و تبیین کند. در این مسیر البته نظریات ابداعی ابن‌سینا در این‌باره و نیز آنچه او از مشائیان پیشین پذیرفته یا رد کرده معلوم و مشخص می‌شود. نکته دیگر آن است که در این اثر، خواننده با نظراتی از شیخ آشنا خواهد شد که خلاف نظریه‌ایست که مشهور به او نسبت داده‌اند؛ از قبیل نقش بیست‌گانه احساس، تعداد هشت‌گانه حواس ظاهری و غیره.
محتوای کتاب
مطالب کتاب «ادراک حسی از دیدگاه ابن‌سینا» در پنج بخش صورت‌بندی شده است:
- بخش اول، شامل مباحثی است در باب حقیقت «نفس»، جایگاه و ویژگی‌های آن.
- در بخش دوم، «قوای نفس» و ارتباط آنها با نفس، با یکدیگر و با بدن مورد بررسی واقع شده‌اند.
- در بخش سوم کتاب مبحث «ادراک»، ارزش ادراکات و مراحل ادراک ملاحظه خواهد شد.
- بخش چهارم احساس و نقش آن را بررسی می‌کند.
- و در بخش پنجم به «حواس پنجگانه» (بساوایی، چشائی، بویائی، شنوایی، بینایی) پرداخته شده است.
از نکات مهم کتاب این است که، به موضوعی بدیع که در آثار حکمای مسلمان به طور مستقل نیامده است، پرداخته و سعی می‌کند مسائلی را که در معرفت‌شناسی جدید در خصوص ادراک حسی به چشم می‌خورد، از سنّت فلسفه اسلامی استخراج و به بحث بگذارد. در جای جای مباحث، به مناسبت، دیدگاه‌های مختلف، به طور عام، و دیدگاه شیخ اشراق و صدرالمتألهین، به خصوص آورده شده‌اند. ضمناً از آرای علامه طباطبایی و غیره، بعضاً استفاده شده است، به طوری که با رنگ تطبیق گرفتن، مباحث بهتر و جامع‌تر فهمیده می‌شود و ضمناً دیدگاه‌های این دو فیلسوف مهم جهان اسلام هم درباره ادراک حسی روشن می‌شود.
منابع
- سایت پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی (۱۸ مرداد ۱۳۹۱).
