عباسعلی ادیب

از دانشنامه‌ی اسلامی
نسخهٔ تاریخ ‏۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۱۲ توسط Mohammadi (بحث | مشارکت‌ها) (آرشیو عکس و تصویر)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو

آیت الله عباسعلی ادیب حبیب آبادی (۱۳۱۵ - ۱۴۱۲ ق) (۱۲۷۴ - ۱۳۷۱ ش)، عالم زاهد، فقیه جامع و ادیب شاعر شیعه معاصر و از مدرسین برجسته‌ حوزه‌ علمیه‌ اصفهان بود. او در علوم مختلفی نظیر فقه، اصول، فلسفه، حکمت، ریاضیات، نجوم و شعر و ادب سرآمد بود و خدمات ارزشمندی در شهر اصفهان انجام داد.

ادیب.jpg
نام کامل عباسعلی ادیب حبیب آبادی
زادروز ۱۳۱۵ قمری
زادگاه حبیب آباد، اصفهان
وفات ۱۴۱۲ قمری
مدفن اصفهان، در جوار مقبره صاحب بن عباد

Line.png

اساتید

سید محمدمهدی درچه ای، شیخ عبدالکریم گزی، محمدرضا مسجدشاهی، محمدحسین فشارکی،...

شاگردان

محمدباقر غفرانی، سیدعلی میرلوحی، سیدمحمدتقی مدنی، محمد فشارکی،...

آثار

احسن التقویم، ارث الشیعه، مناسک الشیعه، ملحقات قضاوتهای امیرالمؤمنین علیه السلام

ولادت

شیخ عباسعلی ادیب حبیب آبادی، فرزند حاج محمدجعفر، در روز جمعه ۱۳ جمادی الاول سال ۱۳۱۵ ه.ق (مطابق ۱۲۷۴ ش)، در قریه حبیب آباد برخوار اصفهان متولد گردید.[۱]

تحصیل و استادان

عباسعلی ادیب مقدمات علوم و ادبیات را در زادگاه خود نزد مرحوم معلم حبیب آبادی آموخت و سپس به شهر اصفهان رفت. در مدرسه الماسیه حجره گرفت و نزد اساتید این شهر تلمذ نمود. از جمله استادان او عبارتند از:

ادیب در رشته های مختلف همچون فقه، اصول، اخلاق، ریاضیات، هندسه، هیأت، نجوم و ... به سطوح عالی و مدارج بلند راه یافت[۳] و از برخی اساتید خود موفق به دریافت اجازه روایت و اجتهاد گردید.

وی همچنین تحصیلات عالی را تا سطح دکترا در رشته فارماکولوژی از شاخه های رشته های پزشکی به اتمام رسانید و به عنوان دانشیار دانشکده علوم پزشکی اصفهان دست یافت.[۴]

تدریس و شاگردان

آیت الله ادیب تدریس در حوزه علمیه اصفهان را از سال ۱۳۴۵ در مدرسه کاسب گران اصفهان شروع نمود و به تدریج گسترش یافت به نحوی که پس از مدتی جلسات درس خارج ایشان یکی از گسترده ترین جلسات بود. وی در مدارس ذوالفقار، نیم آورد، صدر، چهارباغ و... حدود هفتاد سال از سطح تا درس خارج منطق، حکمت و … را تدریس نمودند. برخی از شاگردان ایشان عبارتند از:

  • محمدباقر غفرانی[۵]
  • سید علی میرلوحی فلاورجانی[۶]
  • دکتر محمد فشارکی[۷]
  • حجة الاسلام سید محمدتقی مدنی.[۸]

آثار و تألیفات

از ویژگی های شیخ عباسعلی ادیب این بود که در هر موضوعی احساس نیاز می کرد که خلأیی وجود دارد، بلافاصله دست به قلم می شد، کتابی می نوشت که آن نیاز خلأ جبران شود. برخی آثار او عبارت است از:

  1. احسن التقویم،
  2. ارث الشیعه،
  3. مناسک الشیعه،
  4. ملحقات قضاوتهای امیرالمؤمنین علیه السلام،
  5. زیارت مدینه، که مشتمل بر تمام زیارات حضرت رسول صلی الله علیه و آله، حضرت زهرا سلام الله علیها، ائمه بقیع علیهم السلام، حضرت حمزهو سایر اعمال مدینه به طور مفصل،
  6. وظایف الشیعه (کتابی در شرح دعای ندبه
  7. هدیة العباد (شرح حال صاحب بن عباد).[۹]
هدیة العباد (شرح حال صاحب بن عباد) - یکی از آثار آیت الله ادیب

همچنین حاج شیخ عباسعلی ادیب، ادیبی شاعر بود که به فارسی و عربی شعر نیکو می سرایید.[۱۰] وی سابقا "نادم" تخلّص می نمود[۱۱] و پس از آن که نام خانوادگی خود را «ادیب» قرار داد، این کلمه را نیز تخلص خود گردانید.

نمونه ای از اشعار فارسی او چنین است:

خم ابروی خمینی، خم خم خانه شکست * پی پیمانه، جرعه و پیمانه شکست

خاک ایران همه چون صفحه شطرنجی بود * مات شدن شاه و همه تخته شاهانه شکست[۱۲]

فعالیت‌های فرهنگی-اجتماعی

آیت الله ادیب در زمانی که از قدرت جسمی بر خوردار بود، به عنوان روحانی حج مشرف می شد و حدود ۱۷ سفر جهت ارشاد زائرین به مکه داشت. ایشان همانند یک بعثه و پایگاه عظیمی چه در مکه و چه در مدینه، مورد مراجعات روحانیون کاروان ها بود. هر کدام از روحانیون به مسأله و مشکلی بر می خوردند، می آمدند در محضر وی و مشکل خود را حل می کردند.[۱۳]

مرحوم آیت الله ادیب با وجود این که خود شخصیت منحصر به فردی در بعضی از علوم تخصصی بود، لکن در برخورد با مرحوم امام خمینی خود را شاگرد و فرمانبری مخلص می‌دانست. آیت الله ادیب محب حقیقی حضرت امام با یک حالت خاصی فرموده بودند که: «مردم عوام که سهل است، علما هم نشناختند که امام چه شخصیتی بود». و همواره می‌فرمود: «هرکس در مورد حضرت امام کوچکترین شبهه‌ای دارد، بیاید تا بحث کنیم». یا می‌فرمود: «آقا خدماتی کرد برای اسلام، استثنایی».

برخی از خدمات و فعالیت‌های آیت الله ادیب به شرح زیر است:

  • تعمیر و بازسازى مقبره صاحب بن عباد
  • احیاء و تجدید ساختمان مسجد مقابل مقبره صاحب بن عباد (در محله طوقچی اصفهان)، و اقامه نماز جماعت و موعظه، ارشاد در هدایت مومنین در این مسجد که به نام «مسجد صاحب بن عباد» شهرت دارد،[۱۴]
  • دارالشفای حضرت زهرای مرضیه سلام الله علیها که اکنون یکی از بهترین درمانگاهها و بیمارستان های شهر اصفهان به شمار می آید،
  • حسینیه امام خمینی (ره)،
  • کتابخانه ای که به نام آیت الله ادیب در دست احداث است،[۱۵]
  • اقامه نماز عید فطر در اصفهان (قبل از انقلاب)، که از سنت‌های متروکه در اصفهان بود،
  • تشکیل هیئت رضویه اصفهان.

خصوصیات اخلاقی

  • زهد: آیت الله ادیب زاهد به معنای واقعی کلمه بود. یک سر سوزنی در فکر عنوان، ریاست، شهرت و این قبیل کارها نبود، بلکه یک زندگی بسیار ساده و بی آلایش داشت.
  • تواضع: وی با آن همه بار علمی، مجتهدی مسلم در فقه و اصول، کارشناسی بسیار بالا در هیأت، ریاضی، نجوم، و فیلسوفی عارف و کامل در فلسفه، اما آنقدر متواضع بود که اجازه نمی داد یک طلبه ای پشت سرش راه برود.
  • تکریم طلاب: آیت الله ادیب نسبت به طلاب و اهل علم فوق العاده تجلیل می کرد، به خصوص در منظر عوام از یک طلبه سوالی نمی کرد که مبادا از جواب عاجز بماند و باعث تحقیر او بشود.
  • نظم: از خصوصیات وی نظم و دقت در عمل بود. در ساعات تدریس در مسجد و اقامه جماعت در کلیه برنامه ها بسیار منظم و منبسط عمل می کرد.
  • وعظ و خطابه: علاوه بر اینکه در سنگر تدریس فقه، اصول، حکمت و غیره سخت مشغول بود، در مسجد هم منبر می رفت و موعظه و ارشاد کرده، و حتی ذکر مصیبت هایی در حد بسیار عالی ایراد می فرمود.

وفات

مرحوم آیت الله ادیب سرانجام در روز پنج شنبه دوم ذی الحجه سال ۱۴۱۲ ه.ق (برابر با چهاردهم خرداد ۱۳۷۱ ش) وفات یافت و در جوار مقبره صاحب بن عباد در محله ی طوقچی اصفهان مدفون گردید.[۱۶]

پانویس

  1. هادوی – مصطفی، تذکرة شعرای استان اصفهان، اصفهان، پویان مهر، ۱۳۸۳، مرکزی، ص ۴۹.
  2. مهدوی – سید مصلح الدین، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج ۲، انتشارات گلدسته چاپ اول، ۱۳۸۴، ص ۱۰۶۹، مرکزی.
  3. ریاحی – محمدحسین، چلونگر – محمدعلی، ادیب ماندگار، یادنامه ی آیت الله شیخ عباسعلی ادیب اصفهانی، اصفهان، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، بهار ۱۳۸۵، اصفهان شناسی، ص ۱۹۱.
  4. همان، ص ۲۷۱.
  5. ریاحی، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر، ص ۲۴۸.
  6. همان، ص ۲۷۵.
  7. همان، ص ۲۱۳.
  8. همان، ۳۲۷.
  9. کتابی – محمدباقر، رجال اصفهان (در علم، عرفان، ادب و هنر...)، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، پائیز ۱۳۷۵، ص ۲۵۰، مرکزی.
  10. مهدوی – سید مصلح الدین، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن آخر، ج ۲؛ نشر الهدایة، چاپ خیام، قم، چاپ اول، تابستان ۱۳۶۷، ص ۳۲۲، مرکزی.
  11. هادوی، همان، ص ۴۹.
  12. ریاحی، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دوقرن اخیر، ج ۲، ص ۲۷۹.
  13. همان، ص ۳۲۰-۳۱۹.
  14. مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج۲، ص ۱۰۶۹.
  15. ریاحی، همان، ص ۳۲۰.
  16. مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج ۲، ص ۱۰۶۹.

آرشیو عکس و تصویر