تحف العقول (کتاب)
 | |
| نویسنده | ابن شعبه حرانی |
| موضوع | احادیث اخلاقی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| مصحح | علی اکبر غفاری |
|
| |
مجموعه ای است از سخنان و نصایح پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام تالیف ابومحمد حسن بن علی بن حسین بن شعبه حرانی حلبی (م 381 ق).
محتویات
مولف
ابن شعبه حرانی از شخصیت های برجسته عالمان شیعه در قرن چهارم و از معاصران شیخ صدوق (م 38 ق) است و از مشایخ شیخ مفید (م 413 ق) نیز بشمار می آید. نوشته‌هاى او از همان زمان نگارش مورد توجه علما و بزرگان قرار گرفت. روايات او نيز در مجموعههاى بزرگ روايى شيعه مانند وسائل الشيعة و بحار الأنوار آمده است.
شیخ حر عاملی در کتاب امل الآمل درباره ایشان می نویسد: «ابومحمد حسن بن علی بن شعبه دانشمندی با فضل و محدثی بزرگ است. علامه مجلسی درباره وی می فرماید: «کتاب ایشان، تحف العقول، خود بهترین شاهد بر فضل و دانش و عظمت ایشان می باشد».
انگيزه تاليف
مؤلف انگيزه خود از تاليف كتاب چنين مى‌گويد:«پس از آن که دیدم علمای شیعه درباره فقه و حلال و حرام کتاب های فراوانی نگاشته اند، بر آن شدم تا مجموعه ای پدید آورم که در آن سخنان حکمت آموز و موعظه های پیامبر اکرم و اهل بیت آن حضرت جمع شده باشد؛ تا گنجینه ای برای مراجعه خودم و برای علاقه مندان به خاندان رسالت باشد».
محتوا
این کتاب مجموعه ای ارزشمند از سخنان و نصایح حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت آن حضرت علیهم السلام می باشد. تحف العقول از زمان نگارش تاکنون، در طول هزار سال، پیوسته مورد توجه علما و فقهای شیعه بوده و در مجموعه های روایی خود از آن روایت نقل کرده و به آن استناد نموده اند.
این کتاب شامل بخش های متنوعی است؛ از جمله:
- وصیت های پیامبر اسلام به حضرت امام علی علیه السلام؛
- سخنرانی آن حضرت در حجة الوداع؛
- نامه ها و وصایای حضرت علی علیه السلام به امام حسن علیه السلام؛
- وصیت آن حضرت به امام حسین علیه السلام؛
- سخنرانی ها و خطبه های آن حضرت؛
- عهدنامه مالک اشتر؛
- رساله حقوق امام زین العابدین علیه السلام؛
- احتجاج امام صادق علیه السلام با سفیان ثوری؛
- رساله امام هادی علیه السلام درباره جبر و تفویض؛
- نامه امام حسن عسکری علیه السلام به اسحاق بن اسماعیل و روایات، و موضوعات مفید و سودمند دیگر از ائمه اطهار علیهم السلام.
در این کتاب احادیث و سخنان امام زمان علیه السلام یا به دلیل آن که به آن ها دسترسی نداشته و یا به دلیل تقیه نیامده است.
جايگاه كتاب تحف العقول
كتاب از زمان نگارش تا كنون در طول هزار سال پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه واقع شده است و در مجموعههاى بزرگ روايى خود از آن روايت نقل كرده و بر آن استناد نموده‌اند.
علامه مجلسى درباره اين كتاب مى‌گوید:« كتاب تحف العقول كتابى قديمى است و نظم اين كتاب خود دليل بر والا بودن شأن مؤلف آن است. بيشتر اين كتاب از موعظه و اصول معلوم تشكيل شده است كه احتياجى به سند هم ندارد.»
علامه خوانسارى نیز در كتاب روضات الجنات درباره اين كتاب مى‌گوید:« كتاب تحف العقول عن آل الرسول كتابى گسترده و داراى فوايد فراوان است و مورد اعتماد اصحاب و علماى شيعه مى‌باشد.
وضعیت نشر
این کتاب به همت آیت الله جنتی ترجمه و همراه با متن عربی در 2 جلد چاپ شده است و نیز یکی از بهترین ترجمه های آن، ترجمه استاد پرویز اتابکی به نام ره آورد خرد است که چاپ و منتشر شده است. همچنین کتاب یاد شده در یک جلد به زبان عربی و به همراه ترجمه فارسی توسط مؤسسه انتشارات اسلامی، در سال 1404 ق، به قطع وزیری چاپ و منتشر شده است.
منابع
- محمدرضا ضميري، کتاب شناسي تفصيلي مذاهب اسلامي، صفحه 360.
- مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع الحادیث 3 [لوح فشرده]، بخش کتابشناسی.
متن کتاب تحف العقول
