اصفهان

شهر اصفهان در جنوب شرقی تهران و حاشیه کویر لوت قرار دارد. طول جغرافیایی آن از رصدخانه گرینویچ ۵۱ درجه و ۳۵ دقیقه شرقی و عرض جغرافیای آن از استوا ۳۲ درجه و ۴۰ دقیقه شمالی است. از دوران قدیم به سبب حاصلخیزی اراضی خود که از آب فراوان زاینده رود سیراب می گردید، نقطه مهمی بوده است. در قرون وسطی محلات مسکونی شهر فقط در ساحل شمالی یعنی قسمت چپ زاینده رود واقع بود. در این قسمت دو شهر کنار هم قرار داشتند: «جی» و «الیهودیه» وجه تسمیه الیهودیه آن بود که در زمان بخت نصر، یهودیان را از بابل کوچ داده و در این مکان ساکن کرده بودند. نام قدیمی اصفهان اسپادانا بوده سپس به سپاهان نامیده شد.

نمایی از میدان امام اصفهان

تاریخچه اصفهان بعد از اسلام

بعد از ورود اسلام، نام شهر معرب شده به نام اصفهان خوانده شد پیش از حمله اسکندر مرکز یکی از ایالات ایرانی بود. در سال ۲۱ هجریو در دوران خلافت عمر فتح شد.

ناحیه اصفهان‌ در سده‌های‌ آغازین‌ اسلامى‌ از لحاظ اداره امور و نیز وسعت‌، پیوسته‌ در حال‌ دگرگونى‌ بوده‌ است‌. در زمان‌ هشام‌ اموی‌ با ری‌ و قومس‌ یکى‌ بود. در زمان‌ معتضد، خلیفه عباسى‌، اصفهان‌ و نهاوند در دست‌ حاکم‌ کرج‌ ابودلف‌ بود. در جریان مغول، اصفهان مورد حمله تیمور قرار گرفت و مردمانش قتل عام شدند.

در زمان صفویان شاه اسماعیل اول پایتخت صفویه را از قزوین به این شهر منتقل نمود.(قرن ۱۷ میلادی) و در دوران شاه عباس اول، اصفهان به اوج عظمت خود رسید. دوره صفویه یکی از پررونق ترین دوره های حوزه علمیه اصفهان نیز هست در این دوره حوزه علمیه اصفهان بیشترین مهاجرت علمی علما و دانشمندان اسلامی را به خود پذیرفته و از حوزه های علمیه شیعه بسان «جبل عامل لبنان»، «احساء» و «بحرین» بهره ها برده و دانش ها اندوخت.

در سال ۱۷۲۲ میلادی بر اثر تهاجم افغانها صفویان سقوط نمودند و با سقوط آنها از رونق اصفهان کاسته شد و سپس در دوران قاجاریه، پایتخت ایران به تهران منتقل شد.

در سال 1384 شمسی اصفهان به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال 2006 میلادی اعلام شد.

عالمان نامی اصفهان

برخی از رجال نامی اصفهان عبارتند از:

1. میر محمدباقر داماد (۹۶۹ - ۱۰۴۱ق)
2. شیخ بهایی (۱۰۳۰ق)
3. ملا محمدتقی مجلسی (۱۰۰۳ - ۱۰۷۰ق)
4. علامه محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷ - ۱۱۱۱ق)
5. سید نعمت الله جزایری (۱۰۵۰ - ۱۱۱۲ ق)
6. آیت الله شهید سید حسن مدرس (۱۲۸۷ - ۱۳۵۷ق)
7. آیت الله میرزا محمدجواد اصفهانی (۱۲۴۰ - ۱۳۱۲ق)
8. آیت الله میزرا احمد بیدآبادی (۱۲۷۹ - ۱۳۵۷ق)
9. آیت الله میرزا محمدعلی شاه آبادی (۱۲۹ - ۱۳۶۹ق)
10. آیت الله حاج آقا حسین خادمی (۱۳۱۹ - ۱۴۰۵ق)

منابع

• شهر اصفهان، دانشنامه رشد.
• دائره المعارف بزرگ اسلامی، مدخل "اصفهان" از آذرتاش‌ آذرنوش‌.
• گروه اصفهان شناسی زنده رود.