ابوالحسن اشعری
اَشْعَری، ابوالحسن على بن اسماعیل بن اسحاق (260-324ق/ 874 -936م)، متكلم نامدار و بنیان‌گذار مكتبى در عقاید اسلامى كه پیروانش اشاعره خوانده شده‌اند.
محتویات
ولادت و نسب
ابوالحسن اشعری از دودمان ابوموسى اشعری صحابى معروف پیامبر(ص) بود. او در بصره متولد شد و سالهای نخست زندگی را نیز در بصره گذراند.
مذهب کلامی ابوالحسن اشعری
پدرش از اصحاب حدیث بود. ابوالحسن نیز در آغاز بر مذهب اهل حدیث بود ولی به دلایلی گرایش به مکتب معتزلیان پیدا کرد. او سالها از عقاید معتزله حمایت می کرد و با ابوعلى جبایى که از معتزلیان سرشناس بود رابطه نزدیک داشت اما تحولی در اندیشه او پیدا شد و از مکتب معتزله رویگردان شد و مکتب اشعری را پایه گذاری نمود.
درباره رویگردانی او از معتزله گفته اند: وقوع چند مناظره میان او و استادش ابوعلى جبایى كه همه این مناظره‌ها با غلبة اشعری پایان رسید، دلیل اصلی این رویگردانی بوده است. او پس از رویگرانی از عقاید معتزله با آگاهى كافى از روش و مبانى معتزله و مهارتى كه در فن مناظره داشت، به رد ایشان كمر بست.
جایگاه اشعری در میان اهل سنت
قیام اشعری به دفاع از عقاید اهل سنت و جماعت اعجاب و ارادت آنان را به او برانگیخت، تا جایى كه برخى در ذكر مناقب او به نقل روایاتى از این دست پرداختند كه پیامبر اكرم (ص) فضایل بسیاری برای خاندان ابوموسى اشعری برشمرده، و این مایه تكریم در حق این خاندان را به پیش‌گویى پیامبر(ص) و بشارت او به ظهور ابوالحسن اشعری تأویل کرده اند. در اغلب این ستایشها چهره‌ای از اشعری به عنوان مصلح دین و «ناصر السنة» ترسیم شده است، چنانكه بر پایة حدیثى مشهور كه خبر از احیای شریعت در رأس هر قرن مى‌دهد، اشعری مصداق بارز تجدید شریعت در آغاز سدة 4 قمری دانسته شده است.
آثار
آنچه از نوشته‌های اشعری بر جای مانده است، بخش اندكى از آثار پرشمار اوست. از آن جمله است:
1. الابانة عن اصول الدیانة: كتابى مختصر به سیاق عقیده‌نامه‌ها كه شهرت فراوان دارد.
2. اللمع فى الرد على اهل الزَیغ و البدع: اثر عمده‌ای است كه در زمینة آراء و براهین كلامى او بر جای مانده است.
3. مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین: بزرگ‌ترین اثر بازماندة اشعری، و كتابى مهم در موضوع فرقه‌های اسلامى و آراء مختلف كلامى است. این اثر را باید كهن‌ترین و معتبرترین منبع موجود در زمینة تاریخ عقاید اسلامى محسوب كرد.
4. رسالة فى استحسان الخوض فى علم الكلام: در دفاع از جایز بودن علم كلام و بحث و نظر عقلى در دین. البته برخى محققان نیز به دلایلى انتساب آن را به وی مسلم نشمرده‌اند.
5. رسالة كتب بها الى اهل الثغر، یا رسالة الثغر: كه آن را در پاسخ به نامة مردم ثغر در باب الابواب (دربند، شهری در ناحیة شرق قفقاز) دربارة عقاید اهل سنت و جماعت در موضوعات مختلف نوشته است.
6. رسالة الایمان: نوشتهای كوتاه كه اشبیتا آن را در كتاب خود «دربارة تاریخ اشعری» به چاپ رسانده است.
وفات
اشعری در بغداد درگذشت. در بیشتر منابع تاریخ وفات او در فاصله سالهای 320 و 330 قمری ذكر شده است. مدفن او در بغداد، میان كرخ و باب بصره واقع است. ابن‌عساكر كه خود به آنجا رفته، مى‌گوید بارها مقبرة او مورد تعرض حنابلة افراطى قرار گرفته است.
منابع
برگرفته از مقاله ابوالحسن اشعری دائرة المعارف بزرگ اسلامی
پیوند
