رعایت سطح مخاطب عام متوسط است
جامعیت مقاله متوسط
شناسه ناقص است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

ابن جحام

از دانشنامه‌ی اسلامی
نسخهٔ تاریخ ‏۲۴ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۰۶:۵۰ توسط مهدی موسوی (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
Ibn-jaham.jpg
نام کامل محمد بن‌ عباس‌ ابن جحام
وفات قرن چهارم هجری

Line.png

اساتید

ابن‌ عُقده‌، محمد بن‌ جعفر رزّاز، احمد بن‌ ادریس‌ قمى‌، محمد بن‌ هُمام‌ اسکافى‌، محمد بن‌ جریر طبری‌،...

شاگردان

هارون‌ بن‌ موسى‌ تلعکبری‌،...

آثار

تأویل‌ ما نزّل‌ فى‌ النبى‌ وآله‌، المقنع‌ فی الفقه، کتاب الاصول‌، کتاب الاوائل‌، التفسیر الکبیر، الناسخ‌ و المنسوخ‌،...

«محمد بن‌ عباس‌» مشهور به‌ «ابن جُحام»، مفسر، محدث و فقیه‌ امامى‌‌ در قرن چهارم هجری است. ابن جحام، کثیر الحدیث بود و در شمار معدود محدّثانى شناخته مى‌شود که نجاشى دو بار او را توثیق کرده است. وی آثار متعددی در فقه و حدیث و تفسیر تألیف نموده است.

زندگی‌نامه

ابوعبدالله‌ محمد بن‌ عباس‌ بن‌ على‌ بن‌ مروان‌ بن‌ ماهیار، ملقب‌ به‌ «بزّاز» و مشهور به‌ «ابن جُحام» است. شیخ‌ طوسى‌ از وی‌ به‌ صورت‌ «ابن‌ حجام‌» نام‌ برده‌، لیکن‌ با توجه‌ به‌ اینکه‌ نجاشى‌ نام‌ وی‌ را «ابن‌ جحام‌» ذکر کرده‌ و علامه حلى بر این‌ ضبط تأکید نموده‌ است‌، احتمالاً در متن‌ رجال‌ و فهرست شیخ طوسی، تصحیفى‌ رخ‌ داده‌ است‌.

از زندگى‌ ابن‌ جحام‌ چیزی‌ دانسته‌ نیست‌ و حتى‌ تاریخ‌ ولادت‌ و درگذشت‌ و همچنین‌ خاستگاه‌ وی‌ نیز نامعلوم‌ است‌. از آنجا که‌ در مآخذ از میان‌ شاگردان‌ ابن‌ جحام‌ تنها به‌ هارون‌ بن‌ موسى‌ تلعکبری‌ اشاره‌ شده‌ است‌ و او در ۳۲۸ قمری از ابن‌ جحام‌ سماع‌ حدیث‌ کرده‌ و به‌ دریافت‌ اجازه‌ نائل‌ شده‌ است‌، مى‌توان‌ دریافت‌ که‌ درگذشت‌ ابن‌ جحام‌ پس‌ از این‌ تاریخ‌ بوده‌ است‌.

ابن جحام، اهل باب الطاق بغداد بود و به قرینه مشایخ قمى و بغدادى وى، او به قم نیز رفته است.

استادان و شاگردان

وی‌ نزد کسانى‌ چون‌ ابن‌ عُقده‌، محمد بن‌ جعفر رزّاز، حسن‌ بن‌ محمد بن‌ جمهور عمّى‌، احمد بن‌ ادریس‌ قمى‌، على‌ بن‌ سلیمان‌ زُراری‌، محمد بن‌ هُمام‌ اسکافى‌، محمد بن‌ جریر طبری‌، محمد بن‌ عثمان‌ بن‌ ابى‌ شیبه‌ و محمد بن‌ قاسم‌ بن‌ سلام‌ و دیگر بزرگان‌ آن‌ عصر تحصیل‌ و استماع‌ حدیث‌ کرده‌ است‌.

از میان‌ شاگردان‌ ابن‌ جحام‌ تنها به‌ هارون‌ بن‌ موسى‌ تلعکبری‌ اشاره‌ شده‌ است‌ که او در ۳۲۸ ق‌. موفق به سماع‌ حدیث‌ و دریافت‌ اجازه‌ از ابن‌ جحام‌ شده‌ است‌.

آثار و تألیفات

ابن جحام در فقه، حدیث، تفسیر و قرائت‌، دارای‌ آثاری‌ بوده‌ که‌ مى‌توان‌ از بین‌ آنها به‌ موارد زیر اشاره‌ کرد:

  • تأویل‌ ما نزّل‌ فى‌ النبى‌ و آله‌؛ که‌ نجاشى‌ از آن‌ به‌ نام‌ «ما نزّل‌ من‌ القرآن‌ فى‌ اهل‌ البیت‌» یاد نموده‌ و به‌ نقل‌ از دیگران‌، حجم‌ کتاب‌ را هزار برگ‌ ذکر کرده‌ است‌. بنابر گفته سید بن‌ طاووس‌ (م، ۶۶۴ ق) که‌ خود نسخه‌ای‌ از آن‌ کتاب‌ را در اختیار داشته‌، این‌ کتاب‌ در دو مجلد بزرگ‌ و شامل‌ ۱۰ جزء بوده‌ است‌. ابن‌ طاووس‌ و نیز حسن بن سلیمان حلى که‌ نسخه ابن‌ طاووس‌ بدست‌ وی‌ رسیده‌ در آثار خود، از این‌ کتاب‌ نقل‌ مى‌کنند. همچنین‌ نسخه ناقصى‌ از آن‌ نزد سید شرف‌الدین استرآبادى بوده‌ که‌ وی‌ بیشتر آن‌ را در تأویل‌ الایات‌ آورده‌ است‌.
  • المقنع‌ فی فقه‌،
  • کتاب‌ الاصول‌،
  • کتاب‌ الاوائل‌،
  • التفسیر الکبیر،
  • کتاب‌ قرائة امیرالمؤمنین‌،
  • کتاب‌ قرائة اهل‌ البیت‌،
  • کتاب‌ الناسخ‌ و المنسوخ‌.

منابع