مستنصر: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۲ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 
{{منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}}
 
{{منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}}
  
 +
ابوجعفر منصور بن [[ظاهر(خلیفه عباسی)|ظاهر]]، ملقب به مستنصر بالله، سی و ششمین خلیفه [[حکومت بنی عباس|عباسی]] از میان ۳۷ خلیفه طول دوران [[خلافت]] عباسی است.<ref>به نقل از کتاب دولت عباسیان، سهیل طقوش (ویرایش قدم) ترجمه حجت‌الله جودکی، پژوهشکده حوزه و دانشگاه چاپ دوم، ۱۳۸۳.</ref> پس از آنکه خلیفه «علی الظاهر» در روز جمعه ۱۳ [[رجب]] سال ۶۲۳ ه‍ـ.ق چشم از جهان فروبست، مستنصر بالله در همان روز بر تخت خلافت عباسی تکیه زد.
  
ابوجعفر منصور بن ظاهر محمدبن اضاصر احمد، ملقب به مستنصر بالله، سي و ششمين خليفه عباسي از ميان 37 خليفه طول دوران خلافت عباسي است.<ref>به نقل از كتاب دولت عباسيان، سهيل طقوش (ويرايش قدم) ترجمه حجت‌الله جودكي، پژوهشكده حوزه و دانشگاه چاپ دوم، 1383.</ref>
+
== شخصیت مستنصر بالله ==
 +
«[[ظاهر(خلیفه عباسی)|ظاهر]]» پدر مستنصر بالله در جود و حسن سیره و احسان بر رعیت شهره بود. مستنصر نیز پس از رسیدن به خلافت سیره پدر را ادامه داد.<ref>«البدایه والنهایه»، ابن کثیر، ج۱۳، ص۱۱۲. بیروت–دارالفکر، ۱۴۰۷–۱۹۸۶.</ref> او دارای رفتاری مناسب با رعیت و بخشیدگی بسیار نسبت به زیردستان بود.<ref>همان، ج۱۳، ص۱۱۴.</ref> پس از آنکه مستنصر به خلافت می‌رسد، مردم را بر [[عدالت]] وعده می‌دهد و در واقع خود را حاکمی عادل برای مردم تلقی می‌کند. او توانست در ۱۷ سال حکومت خود رفتاری مناسب با رعیت و مردم و توجه به پیشرفت و تمدن را برای مردم به اجرا بگذارد.
  
پس از آنكه خليفه «علی الظاهر» در روز جمعه 13 [[رجب]] سال 623 ه‍ـ.ق چشم از جهان فروبست، مستنصر بالله در همان روز بر تخت خلافت عباسي تكيه زد.
+
==توجه به مباحث فرهنگی و اجتماعی==
  
پدرش در جود و حسن سيره و احسان بر رعيت شهره بود. او نيز پس از رسيدن به خلافت سيره پدر را ادامه داد.<ref>«البدايه والنهايه»، ابن كثير، ج13، ص112. بيروت–دارالفكر، 1407–1986.</ref>
+
مستنصر بالله دارای ویژگی خاصی بود و آن توجه ویژه او به مباحث علمی و فرهنگی بود. توجه به مسایل علمی و به خصوص به علمایی مانند [[سید بن طاووس]]، [[سید رضی]] و [[سید مرتضی]] از عالمان [[شیعه|شیعی]] و هم‌چنین تأسیس مدرسه بسیار مهم در [[بغداد]] بنام مدرسه مستنصریه کاملاً بر این امر گواه است که او در راه شکوفایی مباحث علمی توجه ویژه داشت.
  
او داراي رفتاري مناسب با رعيت و بخشيدگي بسيار نسبت به زيردستان بود.<ref>همان، ج13، ص114.</ref> پس از آنكه مستنصر به خلافت مي‌رسد؛ مردم را بر [[عدالت]] وعده مي‌دهد و در واقع خود را حاكمي عادل براي مردم تلقي مي‌كند، او توانست در 17 سال حكومت خود رفتاري مناسب با رعيت و مردم و توجه به پيشرفت و تمدن را براي مردم به اجرا بگذارد.
+
مدرسه مستنصریه که توسط وی بنا شد دارای ویژگی مهم و البته برتر نسبت به نظامیه بود؛ هر چند اصل بنای در این مدرسه را می‌توان نوعی الگوپذیری نسبت به نظامیه دانست. در نظامیه‌ها فقط مذهب شافعی مورد توجه قرار می‌گرفت ولی در این مدرسه بنا به قول ابن کثیر در البدایه والنهایه ۴ فرقه [[اهل سنت|اهل تسنن]] اجازه تحصیل و تدریس و آموزش داشتند. عمر این مدرسه هر چند کوتاه بود و حدود ۲۵ سال دوام یافت اما در همین زمان محدود توانست در کنار نظامیه‌ها رقیب جدی آن باشد.
  
==توجه مستنصر به مباحث فرهنگی و اجتماعی==
+
توجه به مسایل اجتماعی و تمدنی از جمله دیگر ویژگی‌های مستنصر در طول حکومت خود بود. تجدید بنا، تعمیرات و ساخت و سازهای متعدد در حوزه فعالیت‌ تمدنی او نقش بسزایی ایفا می‌کند. از جمله فعالیت‌های او در راستای محکم پایه‌های اجتماعی توجه به [[عدالت]] اجتماعی بود. او پس از رسیدن به حکومت، فرمانی را صادر کرد مبنی بر آنکه: همه مردم از عدالت برخوردار خواهند بود. هر کس نیازی دارد یا ستمی به او رسیده گزارش دهد تا نیازش برآورده شود و یا از او رفع ستم گردد.<ref>الکامل ابن اثیر، ج۱۲، ص۴۵۸.</ref>
  
مستنصر بالله داراي ويژگي خاصي بود و آن توجه ويژه او به مباحث علمي و فرهنگي بود. توجه به مسايل علمي و به خصوص به علمايي مانند [[سيد بن طاووس]] – [[سيد رضی]] و [[سيد مرتضی]] از عالمان شيعي و هم‌چنين تأسيس مدرسه بسيار مهم در [[بغداد]] بنام مدرسه مستنصریه كاملاً بر اين امر گواه است. كه او در راه شكوفايي مباحث علمي توجه ويژه داشت.
+
==اوضاع سیاسی عصر مستنصر بالله==
  
مدرسه مستنصريه كه توسط وي بنا شد داراي ويژگي مهم و البته برتر نسبت به نظاميه بود؛ هر چند اصل بناي در اين مدرسه را مي‌توان نوعي الگوپذيري نسبت به نظاميه دانست. در نظاميه‌ها فقط مذهب شافعي مورد توجه قرار مي‌گرفت ولي در اين مدرسه بنا به قول ابن كثير در البدايه والنهايه 4 فرقه اهل تسنن اجازه تحصيل و تدريس و آموزش داشتند. عمر اين مدرسه هر چند كوتاه بود و حدود 25 سال دوام يافت اما در همين زمان محدود توانست در كنار نظاميه‌ها رقيب جدي آن باشد.
+
حکومت عباسی نزدیک به ۵۲۴ سال (از سال ۱۳۲–۶۵۶) ادامه یافت. حکومت ایشان با [[ابوالعباس سفاح|ابوالعباس سفّاح]] آغاز شد و با مرگ [[مستعصم]] به پایان رسید. این فاصله زمانی به لحاظ نیروی حکومتی یکسان نبود. مورخان حکومت عباسی را بر اساس نیروهای خلافت و تحول اوضاع سیاسی و شکوفایی فرهنگی و فکری به ۴ عصر تقسیم کرده‌اند.<ref>دولت عباسیان، سهیل صقوش، همان، ص۲۷.</ref>
  
توجه به مسايل اجتماعي و تمدني از جمله ديگر ويژگي‌هاي مستنصر در طول حكومت خود بود. تجديدبنا، تعميرات و ساخت و سازهاي متعدد در حوزه فعاليت‌ تمدني او نقش بسزايي ايفا مي‌كند، از جمله فعاليت‌هاي او در راستاي محكم پايه‌هاي اجتماعي توجه به [[عدالت]] اجتماعي بود. او پس از رسيدن به حكومت، فرماني را صادر كرد مبني بر آنكه: همه مردم از عدالت برخوردار خواهند بود. هر كس نيازي دارد يا ستمي به او رسيده گزارش دهد تا نيازش برآورده شود و يا از او رفع ستم گردد.<ref>الكامل ابن اثير، ج12، ص458.</ref>
+
*عصر اول: دوران نیرومندی و گسترش و شکوفایی ۱۳۲-۲۳۲ق
 +
*عصر دوم: دوران نفوذ عنصر ترک ۲۳۲-۳۳۴ق
 +
*عصر سوم: دوران نفوذ عنصر ایرانی [[آل بویه|آل بویه]] ۳۳۴–۴۴۷ق
 +
*عصر چهارم: دوران نفوذ عنصر سلجوقیان ترک ۴۴۷–۶۵۶
  
==اوضاع سياسي عصر مستنصربالله==
+
مستنصر عباسی در زمانی به قدرت رسید که از لحاظ تقسیم بندی فوق دوران چهارم خلافت عباسی محسوب می‌شود. این دوران از زمان خلافت [[قائم(خلیفه عباسی)|قائم]] آغاز و با مرگ مسعتصم به پایان می‌رسد. این دوره دارای ویژگی‌ خاص است. در حین دوران قدرت بدست سلاجقه ترک می‌افتد.
  
حكومت عباسي نزديك به 524 از سال 132–656 ادامه يافت. حكومت ايشان با ابوالعباس سفّاح آغاز شد و با مرگ متعصم به پايان رسيد. اين فاصله زماني به لحاظ نيروي حكومتي يكسان نبود. مورخان حكومت عباسی را بر اساس نيروهاي خلافت و تحول اوضاع سياسي و شكوفايي فرهنگي و فكري به 4 عصر تقسيم كرده‌اند.<ref>دولت عباسيان، سهيل صقوش، همان، ص27.</ref>
+
توانایی خلفا هر چند در این دوران رو به ضعف و سستی گرایید اما در بخشی از این دوران یعنی از زمان «[[مسترشد]]» مقداری از نفوذ واقعی خلیفه بازپس گرفته می‌شود؛ و از دوران «[[مکتفی(خلیفه عباسی)|مکتفی]]» استقلال در حکومت [[بغداد]] و شهرهای تابعه ایجاد می‌شود و از زمان [[ناصر(خلیفه عباسی)|ناصر]] تقریباً خلیفه قدرت واقعی خود را بدست آورده و به مدت ۶۶ سال، تسلیم هیچ قدرتی نگردید؛ تا آن که مغول حرکت خود را آغاز نمود و به سمت غرب حرکت کرد و سرزمین‌ها و شهرها را اشغال نمود و نابود کرد و سرانجام به بغداد رسید و خلافت عباسی را سرنگون کرد. حکومت مستنصر بالله نیز نتوانست در مقابل نفوذ عنصر ترک دوام آورد.
  
* عصر اول: دوران نيرومندي و گسترش و شكوفايي 132-232ق
+
==مرگ مستنصر بالله==
* عصر دوم: دوران نفوذ عنصر ترك 232-334ق
 
* عصر سوم: دوران نفوذ عنصر ايراني آل بويه 334–447ق
 
* عصر چهارم: دوران نفوذ عنصر سلجوقيان ترك 447–656
 
  
مستصر عباسي در زماني به قدرت رسيد كه از لحاظ تقسيم بندي فوق دوران چهارم خلافت عباسي محسوب مي‌شود. اين دوران از زمان خلافت قائم آغاز و با [[مرگ]] معتصم به پايان مي‌رسد. اين دوره داراي ويژگي‌ خاص است. در حين دوران قدرت بدست سلاجقه ترك مي‌افتد.
+
و سرانجام عمر مستنصر و خلافت وی نیز به پایان رسید. و او در روز جمعه ۱۰ [[جمادی الثانی]] سال ۶۴۰ ق در سن ۵۱ سال و ۴ ماه و ۷ روز چشم از جهان فروبست. او توانست مدت ۱۶ سال و ۱۰ ماه و ۲۷ روز خلافت عباسی را بدست گیرد.<ref>ابن کثیر، همان، جلد۱۳، ف ص۱۲۹. </ref>
  
توانايي خلفا هر چند در اين دوران رو به ضعف و سستي گرايد اما در بخشي از اين دوران يعني از زمان «مسترشد» مقداري از نفوذ واقعي خليفه بازپس گرفته مي‌شود؛ و از دوران «مكتفي» استقلال در حكومت [[بغداد]] و شهرهاي تابعه ايجاد مي‌شود و از زمان ناصر تقريباً خليفه قدرت واقعي خود را بدست آورده و به مدت 66 سال، تسليم هيچ قدرتي نگرديد؛ تا آن كه مغول حركت خود را آغاز نمود و به سمت غرب حركت كرد و سرزمين‌ها و شهرها را اشغال نمود و نابود كرد و سرانجام به بغداد رسيد و خلافت عباسي را سرنگون كرد. حكومت مستنصر بالله نيز نتوانست در مقابل نفوذ عنصر ترك دوام آورد.
+
==پانویس==
 +
{{پانویس}}
  
==مرگ مستنصربالله==
+
==منبع==
  
و سرانجام عمر مستنصر و خلافت وي نيز به پايان رسيد. و او در روز جمعه 10 [[جمادی الثانی]] سال 640 ق در سن 51 سال و 4 ماه و 7 روز چشم از جهان فروبست. او توانست مدت 16 سال و 10 ماه و 27 روز خلافت عباسي را بدست گيرد.<ref>ابن كثير، همان، جلد13، ف ص129. </ref>
+
*سید محمد حسینی، مستنصر بالله، [http://www.pajoohe.ir  دانشنامه پژوهه]، بازیابی: 25 اسفند 1392.
 
 
==پانویس==
 
{{پانویس}}
 
  
==منابع==
+
<br />{{خلفای بنی عباس}}
* [http://www.pajoohe.com/25513/index.php?Page=definition&UID=28745 مستنصر بالله، سید محمد حسینی، سایت پژوهه]، بازیابی: 25 اسفند 1392.
 
{{خلفای بنی عباس}}
 
 
[[رده:خلفای عباسی]]
 
[[رده:خلفای عباسی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۶:۲۴

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

Icon-computer.png
محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)


ابوجعفر منصور بن ظاهر، ملقب به مستنصر بالله، سی و ششمین خلیفه عباسی از میان ۳۷ خلیفه طول دوران خلافت عباسی است.[۱] پس از آنکه خلیفه «علی الظاهر» در روز جمعه ۱۳ رجب سال ۶۲۳ ه‍ـ.ق چشم از جهان فروبست، مستنصر بالله در همان روز بر تخت خلافت عباسی تکیه زد.

شخصیت مستنصر بالله

«ظاهر» پدر مستنصر بالله در جود و حسن سیره و احسان بر رعیت شهره بود. مستنصر نیز پس از رسیدن به خلافت سیره پدر را ادامه داد.[۲] او دارای رفتاری مناسب با رعیت و بخشیدگی بسیار نسبت به زیردستان بود.[۳] پس از آنکه مستنصر به خلافت می‌رسد، مردم را بر عدالت وعده می‌دهد و در واقع خود را حاکمی عادل برای مردم تلقی می‌کند. او توانست در ۱۷ سال حکومت خود رفتاری مناسب با رعیت و مردم و توجه به پیشرفت و تمدن را برای مردم به اجرا بگذارد.

توجه به مباحث فرهنگی و اجتماعی

مستنصر بالله دارای ویژگی خاصی بود و آن توجه ویژه او به مباحث علمی و فرهنگی بود. توجه به مسایل علمی و به خصوص به علمایی مانند سید بن طاووس، سید رضی و سید مرتضی از عالمان شیعی و هم‌چنین تأسیس مدرسه بسیار مهم در بغداد بنام مدرسه مستنصریه کاملاً بر این امر گواه است که او در راه شکوفایی مباحث علمی توجه ویژه داشت.

مدرسه مستنصریه که توسط وی بنا شد دارای ویژگی مهم و البته برتر نسبت به نظامیه بود؛ هر چند اصل بنای در این مدرسه را می‌توان نوعی الگوپذیری نسبت به نظامیه دانست. در نظامیه‌ها فقط مذهب شافعی مورد توجه قرار می‌گرفت ولی در این مدرسه بنا به قول ابن کثیر در البدایه والنهایه ۴ فرقه اهل تسنن اجازه تحصیل و تدریس و آموزش داشتند. عمر این مدرسه هر چند کوتاه بود و حدود ۲۵ سال دوام یافت اما در همین زمان محدود توانست در کنار نظامیه‌ها رقیب جدی آن باشد.

توجه به مسایل اجتماعی و تمدنی از جمله دیگر ویژگی‌های مستنصر در طول حکومت خود بود. تجدید بنا، تعمیرات و ساخت و سازهای متعدد در حوزه فعالیت‌ تمدنی او نقش بسزایی ایفا می‌کند. از جمله فعالیت‌های او در راستای محکم پایه‌های اجتماعی توجه به عدالت اجتماعی بود. او پس از رسیدن به حکومت، فرمانی را صادر کرد مبنی بر آنکه: همه مردم از عدالت برخوردار خواهند بود. هر کس نیازی دارد یا ستمی به او رسیده گزارش دهد تا نیازش برآورده شود و یا از او رفع ستم گردد.[۴]

اوضاع سیاسی عصر مستنصر بالله

حکومت عباسی نزدیک به ۵۲۴ سال (از سال ۱۳۲–۶۵۶) ادامه یافت. حکومت ایشان با ابوالعباس سفّاح آغاز شد و با مرگ مستعصم به پایان رسید. این فاصله زمانی به لحاظ نیروی حکومتی یکسان نبود. مورخان حکومت عباسی را بر اساس نیروهای خلافت و تحول اوضاع سیاسی و شکوفایی فرهنگی و فکری به ۴ عصر تقسیم کرده‌اند.[۵]

  • عصر اول: دوران نیرومندی و گسترش و شکوفایی ۱۳۲-۲۳۲ق
  • عصر دوم: دوران نفوذ عنصر ترک ۲۳۲-۳۳۴ق
  • عصر سوم: دوران نفوذ عنصر ایرانی آل بویه ۳۳۴–۴۴۷ق
  • عصر چهارم: دوران نفوذ عنصر سلجوقیان ترک ۴۴۷–۶۵۶

مستنصر عباسی در زمانی به قدرت رسید که از لحاظ تقسیم بندی فوق دوران چهارم خلافت عباسی محسوب می‌شود. این دوران از زمان خلافت قائم آغاز و با مرگ مسعتصم به پایان می‌رسد. این دوره دارای ویژگی‌ خاص است. در حین دوران قدرت بدست سلاجقه ترک می‌افتد.

توانایی خلفا هر چند در این دوران رو به ضعف و سستی گرایید اما در بخشی از این دوران یعنی از زمان «مسترشد» مقداری از نفوذ واقعی خلیفه بازپس گرفته می‌شود؛ و از دوران «مکتفی» استقلال در حکومت بغداد و شهرهای تابعه ایجاد می‌شود و از زمان ناصر تقریباً خلیفه قدرت واقعی خود را بدست آورده و به مدت ۶۶ سال، تسلیم هیچ قدرتی نگردید؛ تا آن که مغول حرکت خود را آغاز نمود و به سمت غرب حرکت کرد و سرزمین‌ها و شهرها را اشغال نمود و نابود کرد و سرانجام به بغداد رسید و خلافت عباسی را سرنگون کرد. حکومت مستنصر بالله نیز نتوانست در مقابل نفوذ عنصر ترک دوام آورد.

مرگ مستنصر بالله

و سرانجام عمر مستنصر و خلافت وی نیز به پایان رسید. و او در روز جمعه ۱۰ جمادی الثانی سال ۶۴۰ ق در سن ۵۱ سال و ۴ ماه و ۷ روز چشم از جهان فروبست. او توانست مدت ۱۶ سال و ۱۰ ماه و ۲۷ روز خلافت عباسی را بدست گیرد.[۶]

پانویس

  1. به نقل از کتاب دولت عباسیان، سهیل طقوش (ویرایش قدم) ترجمه حجت‌الله جودکی، پژوهشکده حوزه و دانشگاه چاپ دوم، ۱۳۸۳.
  2. «البدایه والنهایه»، ابن کثیر، ج۱۳، ص۱۱۲. بیروت–دارالفکر، ۱۴۰۷–۱۹۸۶.
  3. همان، ج۱۳، ص۱۱۴.
  4. الکامل ابن اثیر، ج۱۲، ص۴۵۸.
  5. دولت عباسیان، سهیل صقوش، همان، ص۲۷.
  6. ابن کثیر، همان، جلد۱۳، ف ص۱۲۹.


منبع


خلفای بنی عباس
سفاح (132-136) • منصور (136-158) • مهدى (158-169) • هادى (169-170) • هارون الرشید (170-193) • امین (193-198) • مأمون (198-218) • معتصم (218-227) • واثق (227-232) • متوکل (232-247) • منتصر (247-248) • مستعین (248-251) • معتز (251-255) • مهتدى (255-256) • معتمد (256-279) • معتضد (279-289) • مكتفى (289-295) • مقتدر (295-320) • قاهر (320-322) • راضی (322-329) • متقی (329-333) • مستكفى (333-334) • مطیع (334-363) • طایع (363-381) • قادر (381-422) • قائم (422-467) • مقتدی (467-487) • مستظهر (487-512) • مسترشد (512-529) • راشد (529-530) • مقتفى (530-555) • مستنجد (555-566) • مستضىء (566-575) • ناصر (575-622) • ظاهر (622-623) • مستنصر (623-640) • مستعصم (640-656)