محمدتقی مصباح یزدی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(فعالیت‌های علمی‌ و فرهنگی‌)
 
(۳۱ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
محمدتقی مصباح یزدی (متولد ۱۳۱۳ش) مجتهد، فیلسوف، مفسر قرآن و از اساتید حوزه علمیه قم است. او از شاگردان امام خمینی، علامه طباطبائی و آیت الله بهجت است<ref>سایت شخصی</ref> و ریاست مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، عضویت در مجلس خبرگان رهبری، عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت را در کارنامه خود دارد. کتاب‌های «آموزش فلسفه»، «اخلاق در قرآن» و «نظریه سیاسی اسلام» از جمله آثار اوست.<ref>ویکی شیعه</ref>
+
'''آیت‌ الله محمدتقی مصباح یزدی''' (۱۳۱۳ - ۱۳۹۹ ش)، [[فقیه]] و فیلسوف [[شیعه]] و از شاگردان [[امام خمینی]] و [[آیت الله محمدتقی بهجت|آیت الله بهجت]] بود. ایشان عضویت در مجلس خبرگان رهبری، عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت و ریاست مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی را در کارنامه خود دارد. کتاب‌های «[[آموزش فلسفه]]»، «اخلاق در قرآن» و «نظریه سیاسی اسلام» از جمله آثار اوست.
  
==تولد و دوران‌ كودكي‌==
+
{{شناسنامه عالم
 +
|نام کامل = محمدتقی‌ (گیوه چی) مصباح‌ یزدی‌
 +
||تصویر=[[پرونده:Mesbah.jpg|۲۲۰px|center]]
 +
|زادروز = ۱۳۱۳ شمسی
 +
|زادگاه = [[یزد|یزد]]
 +
|وفات =  ۱۳۹۹ شمسی
 +
|مدفن =  [[قم]]، [[حرم حضرت معصومه علیها السلام|حرم حضرت معصومه]]
 +
|اساتید =  [[آیت الله بروجردی]]، [[امام خمینی]]، [[علامه طباطبایى|علامه طباطبائی]]، [[آیت الله محمدتقی بهجت|آیت الله بهجت]]،...
 +
|شاگردان =  غلامرضا فیاضی‌، مرتضی‌ آقا تهرانی‌، محمود رجبی، محسن‌ غرویان،...
 +
|آثار = [[آموزش فلسفه]]، اخلاق در قرآن، نظریه سیاسی اسلام، آموزش‌ عقاید، قرآن‌شناسی،...
 +
}}
  
آيت‌ الله محمدتقي‌ مصباح‌ يزدي‌ در يازدهم‌ بهمن‌ ماه‌ سال‌ هزار و سيصد و سيزده‌، برابر با هفدهم‌ [[ربیع الاول]] هزار و سيصد و پنجاه‌ و سه‌ قمري‌ در خانواده‌اي‌ مذهبي‌ در شهر يزد به‌ جهان‌ چشم‌ گشود.
+
==ولادت==
  
زندگي‌ مادي‌ خانواده استاد مصباح‌، در سطح‌ پائيني‌ بود ولي‌ عشق‌ به‌ خاندان‌ پيامبر صلی الله علیه و آله در دل‌ و جان‌ اين‌ خانواده‌ موج‌ مي‌زد و در دوراني‌ كه‌ خفقان‌ رضاخاني‌ بر همه‌ جا سايه‌ گسترده‌ بود و برپايي‌ هر گونه‌ مراسم‌ عزاداري‌ جرم‌ به‌ شمار مي‌آمد، در شب‌هاي‌ محرم‌، در زيرزمين‌ منزل‌ ايشان‌، مجلس‌ سوگواري‌ براي‌ سالار شهيدان‌ برپا مي‌شد و نيز شب‌هاي‌ جمعه‌، در منزل‌ پدربزرگ‌ ايشان‌ حاج‌ علي‌‌اكبر گيوه‌چي‌ يزدي‌ [[دعای كمیل]]‌ خوانده‌ مي‌شد و هر صبح‌ جمعه‌ نيز [[دعای ندبه]]‌ برگزار مي‌گشت‌؛ به‌ گونه‌اي‌ كه‌ پدر استاد، دعاي‌ ندبه‌ را از حفظ‌ قرائت‌ مي‌كرد.
+
محمدتقی‌ مصباح‌ یزدی‌ در یازدهم‌ بهمن‌ ماه‌ سال‌ ۱۳۱۳ شمسی‌، (برابر با هفدهم‌ [[ربیع الاول]] ۱۳۵۳ ق)قمری‌ در خانواده‌ای‌ مذهبی‌ در شهر [[یزد|یزد]] به‌ جهان‌ چشم‌ گشود.
  
==دوران‌ تحصيل‌==
+
==تحصیلات و استادان‌==
 +
آیت الله مصباح یزدی پس از گذراندن تحصیلات دوران ابتدائی به مدرسه‌ شفیعیة‌ [[یزد]] رفت و مقدمات‌ و سطوح‌ متوسطه‌ را در مدت‌ چهار سال‌ فراگرفت. وی‌ نقش‌ مرحوم‌ «حاج‌ شیخ‌ محمدعلی‌ نحوی‌» در حوزه‌ یزد را که‌ وقت‌ بسیاری‌ برای‌ تدریس‌ خصوصی‌ به‌ ایشان‌ و سپس‌ مباحثه‌ با شاگرد خود صرف‌ می‌کرد، در پیشرفت‌ خود بسزا می‌داند.
  
استاد مصباح‌ يزدي‌ كه‌ در دامان‌ چنين‌ خانواده‌اي‌ پرورده‌ شده‌ بود، با ورود به‌ دبستان‌ همه‌ ساله‌، شاگرد ممتاز مدرسه‌ شناخته‌ مي‌شد و اين‌ مسأله‌ باعث‌ شده‌ بود كه‌ مورد محبت‌ فراوان‌ معلمان‌ واقع‌ شود. در روزگاري‌ كه‌ استاد، دوره دبستان‌ را مي‌گذرانيد. جامعه‌، اقبالي‌ به‌ علوم‌ ديني‌ نشان‌ نمي‌داد. تبليغات‌ رضاخاني‌، مي‌كوشيد تا نسل‌ جوان‌ را نسبت‌ به‌ روحانيت‌ بدبين‌ كند. پرواضح‌ است‌ در چنين‌ فضايي‌، چنانچه‌ شاگرد ممتازي‌ چون‌ محمدتقي‌ مصباح‌ يزدي‌ بخواهد به‌ تحصيلات‌ حوزوي‌ روي‌ آورد، شگفتي‌ همشاگردي‌ها و استادان‌ و معلمان‌ را بر خواهد انگيخت‌! از سوي‌ ديگر، جذبه‌ معنوي‌ «مرحوم‌ حاج‌ شيخ‌ احمد آخوندي‌» كه‌ از خويشاوندان‌ مادري‌ استاد و مقيم‌ [[نجف‌]] بود و گه‌گاه‌ براي‌ سركشي‌ موقوفه‌اي‌ كه‌ متولي‌ آن‌ بود، به‌ يزد مي‌آمد و ميهمان‌ خانواده‌ استاد مي‌شد، شيفتگي‌ وي‌ به‌ تحصيل‌ علوم‌ ديني‌ را دوچندان‌ مي‌ساخت‌.
+
محمدتقی مصباح سپس به همراه اعضای‌ خانواده‌، در اواخر سال‌ ۱۳۳۰ رهسپار [[نجف|نجف‌]] شد. اما پس از شش‌ ماه‌ آنان‌ مجبور به‌ بازگشت‌ به‌ [[ایران|ایران‌]] شدند.  
  
رؤياي‌ ورود به‌ حوزه‌، در سال‌ تحصيلي‌ 26ـ1325 كه‌ دوره‌ ابتدايي‌ ايشان‌ پايان‌ يافته‌ بود، متحقق‌ شد؛ آن‌ هم‌ در تابستان‌! فصلي‌ كه‌ نوجوانان‌ را به‌ تفريح‌ و سرگرمي‌هاي‌ جذاب‌ فرامي‌خواند! اما شيفتگي‌ استاد، او را به‌ يكي‌ از حجره‌هاي‌ مدرسه‌ شفيعية‌ يزد كشاند. همت‌ و جديت‌ او باعث‌ شد كه‌ مقدمات‌ و سطوح‌ متوسطه‌ را در مدت‌ چهار سال‌ فراگيرد. در همين‌ سال‌ها بود كه‌ «حاج‌ شيخ‌ احمد آخوندي‌» ديگر بار به‌ يزد آمد و با مشاهده تلاش‌ شايان‌ طلبه‌ جوان‌، او را براي‌ هجرت‌ به‌ [[نجف‌]] اشرف‌ و ادامه‌ تحصيل‌ در آن‌ حوزه سترگ‌، تشويق‌ كرد. همچنين‌ خانواده‌ او را به‌ منظور حمايت‌ از او به‌ مهاجرت‌ به‌ نجف‌، ترغيب‌ نمود.
+
ایشان پس از آن راهی‌ [[قم‌]] شد و در [[مدرسه فیضیه|مدرسه فیضیه‌]]، حجره‌ گرفته در در دروس‌ «[[مکاسب|مکاسب‌]]»، «[[کفایة الاصول (کتاب)|کفایه‌]]» و «[[شرح منظومه سبزواری (کتاب)|منظومه‌]]» شرکت‌ کند. هنوز کفایه‌ و مکاسب‌ را به‌ پایان‌ نبرده‌ بود که‌ گه‌گاه‌ برای‌ کسب‌ آمادگی‌، در درس‌ «[[امام خمینی]]‌» حاضر می‌شد و شخصیت‌ امام‌ تأثیر شگرفی‌ در زندگی‌ ایشان‌ گذاشت‌.  
  
اين‌ گونه‌ بود كه‌ اعضاي‌ خانواده‌، همگي‌ در اواخر سال‌ 1330 رهسپار نجف‌ شدند. شش‌ ماه‌ گذشت‌ و وضع‌ مالي‌ خانواده‌ نابسامان‌ شد و تلاش‌هاي‌ پدر براي‌ كسب‌ درآمد كارگر نيفتاد و آنان‌ مجبور به‌ بازگشت‌ به‌ ايران‌ شدند. والدين‌ استاد به‌ دليل‌ دلبستگي‌ فراوان‌ به‌ وي‌، حاضر نشدند كه‌ او به‌ تنهايي‌ در نجف‌ بماند و به‌ ناچار، ايشان‌ نيز رهسپار ايران‌ شد. پس‌ از پا نهادن‌ به‌ ايران‌ به‌ تهران‌ آمد و تابستان‌ آن‌ سال‌ را همراه‌ با خانواده‌ در تهران‌ ماند.
+
در کنار درس‌ امام‌ در درس‌ [[فقه|فقه‌]] «[[آیت الله بروجردی|آیت ‌الله العظمی‌ بروجردی‌]]» نیز شرکت‌ می‌جست‌ و در همین‌ سال‌ها، با شخصیت‌ «[[علامه طباطبایی]]‌» انس‌ فراوانی‌ پیدا کرده‌ بود و در مجالس‌ درس‌ [[تفسیر قرآن|تفسیر]] و [[فلسفه]]<nowiki/> ایشان‌ حضور می‌یافت‌.
  
بيست‌ روز مانده‌ به‌ آغاز درس‌ها، در حالي‌ كه‌ توانسته‌ بود رضايت‌ خانواده‌ را جلب‌ كند، راهي‌ [[قم‌]] شد و پس‌ از مدتي‌، با سختي‌ فراوان‌ توانست‌ در [[مدرسه فيضيه‌]]، حجره‌ بگيرد و در دروس‌ «مكاسب‌»، «كفايه‌» و «منظومه‌» شركت‌ كند. در اين‌ دوره‌ چنان‌ مطالعه‌ و مباحثه‌ وقت‌ او را پر كرده‌ بود كه‌ به‌ گفته‌ خود؛ در شبانه‌‌روز، پنج‌ يا شش‌ ساعت‌ براي‌ خواب‌ باقي‌ مانده‌ بود.
+
از دیگر کسانی‌ که‌ ایشان‌ سال‌های‌ متمادی‌ را به‌ تحصیل‌ نزد او گذراند، «[[آیت الله محمدتقی بهجت|آیت الله العظمی‌ بهجت‌]]» بود که در طول‌ ۱۵ سال از‌‌ درس‌ فقه‌ و [[اخلاق|اخلاق‌]] ایشان‌ نیز بهره‌ برد. وی‌ در طول‌ این‌ سال‌ها، بنا به‌ گفته‌ هم‌ دوره‌ای‌ها، با دقت‌ فراوان‌ و با جهد و تلاش‌ شایان‌ به‌ تحصیل‌ علوم‌ می‌پرداخت‌ و همزمان‌ به‌ [[تهذیب نفس|تهذیب‌ نفس‌]] و ایجاد سجایای‌ اخلاقی‌ اهتمام‌ ویژه‌ نشان‌ می‌داد.
  
هنوز كفايه‌ و مكاسب‌ را به‌ پايان‌ نبرده‌ بود كه‌ گه‌گاه‌ براي‌ كسب‌ آمادگي‌، در درس‌ «[[امام خمینی]]‌» حاضر مي‌شد و شخصيت‌ امام‌ تأثير شگرفي‌ در زندگي‌ ايشان‌ گذاشت‌. در كنار درس‌ امام‌ در درس‌ فقه‌ «آيت ‌الله العظمي‌ بروجردي‌» نيز شركت‌ مي‌جست‌ و در همين‌ سال‌ها، با شخصيت‌ «[[علامه طباطبایی]]‌» انس‌ فراواني‌ پيدا كرده‌ بود و در مجالس‌ درس‌ عمومي‌ و خصوصي‌ ايشان‌ حضور مي‌يافت‌. از ديگر كساني‌ كه‌ ايشان‌ سال‌هاي‌ متمادي‌ را به‌ تحصيل‌ نزد او گذراند، «آيت الله العظمي‌ بهجت‌» بود. وي‌ در طول‌ اين‌ سال‌ها، بنا به‌ گفته‌ هم‌ دوره‌اي‌ها، با دقت‌ فراوان‌ و با جهد و تلاش‌ شايان‌ به‌ تحصيل‌ علوم‌ مي‌پرداخت‌ و همزمان‌ به‌ [[تهذيب‌ نفس‌]] و ايجاد سجاياي‌ اخلاقي‌ اهتمام‌ ويژه‌ نشان‌ مي‌داد.
+
استاد مصباح‌، علوم‌ گوناگون‌ اسلامی‌ را در محضر استادان‌ بزرگ حوزه‌ آموختند و در [[فقه‌]] و [[اصول‌]]، در سن‌ بیست‌ و هفت‌ سالگی‌ به‌ درجه [[اجتهاد]] رسیدند.  
  
==استادان‌==
+
==فعالیت‌های علمی‌ و فرهنگی‌==
  
ايشان‌ پيشرفت‌هاي‌ خود را مرهون‌ عنايات‌ و زحمات‌ استادان‌ خود مي‌داند و نقش‌ مرحوم‌ «حاج‌ شيخ‌ محمدعلي‌ نحوي‌» در حوزه‌ يزد را كه‌ وقت‌ بسياري‌ براي‌ تدريس‌ خصوصي‌ به‌ ايشان‌ و سپس‌ مباحثه‌ با شاگرد خود صرف‌ مي‌كرد، در پيشرفت‌ خود بسزا مي‌داند.
+
'''<I>الف‌. تخصص و آموخته‌ها:</I>'''
  
استاد، ادبيات‌ عرب‌ و بخش‌ چشم‌گيري‌ از سطوح‌ را نزد مرحوم‌ نحوي‌ آموخت‌ و «شرح‌ نظام‌» را نزد «شيخ‌ عبدالحسين‌ عجمين‌» فراگرفت‌. مقداري‌ از «شرح‌ لمعه‌» و «رسائل‌» را از مرحوم‌ حاج‌ سيد عليرضا مدرسي‌ فراگرفت‌. همچنين‌ استاد، بخشي‌ از «قوانين‌ الاصول‌» را نزد «حاج‌ ميرزا محمد انواري‌» آموخت‌.
+
آیت الله مصباح در علم‌ [[تفسیر قرآن|تفسیر]] نیز با بهره‌ از دیدگاه‌ها و سفارش‌های‌ خصوصی‌ [[علامه طباطبایى|علامه‌ طباطبایی]]<nowiki/>، توانستند روش‌ صحیح‌ تعمق‌ و تفکر در [[قرآن‌]] را بیاموزند تا آنجا که‌ علامه‌ کار بازخوانی‌ «[[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]]<nowiki/>» پیش‌ از چاپ‌ را به‌ او سپردند.
  
پس‌ از حضور در [[قم‌]] نيز به‌ درس‌ «مكاسب‌» مرحوم‌ حاج‌ آقا مرتضي‌ حائري‌ رفت‌ همچنين‌ جلد دوم‌ كفايه‌ را نيز نزد ايشان‌ خواند جلد اول‌ «كفاية‌ الاصول‌» را نزد «شيخ‌ عبدالجواد جبل‌ عاملي‌» آموخت‌. براي‌ فراگيري‌ درس‌ خارج‌ اصول‌، به‌ درس‌ امام‌ خميني‌ مي‌رفت‌ و در درس‌ خارج‌ فقه‌ آيت‌ الله بروجردي‌ حاضر مي‌شد. ايشان‌ ويژگي‌ علمي‌ بارز امام‌  را دقت‌ نظر و آزادي‌ انديشه‌ مي‌دانست‌ كه‌ در درس‌هاي‌ استادان‌ ديگر، كمتر يافت‌ مي‌شد.
+
استاد خود نیز ضمن‌ برگزاری‌ دروس‌ [[تفسیر موضوعی|تفسیر موضوعی‌]] قرآن‌، کتاب‌هایی‌ در این‌ زمینه‌ نگاشته‌اند که‌ بدان‌ اشاره‌ خواهد شد. آیت‌ الله مصباح‌ یزدی‌ در [[فلسفه|فلسفه‌]]، «[[اسفار اربعه|اسفار]]» و «[[شفا (کتاب)|شفا]]» را نزد علامه‌ فراگرفتند و خود، سال‌ها به‌ تدریس‌ فلسفه‌ اسلامی‌ و غرب‌ در حوزه‌های‌ علمیه‌ پرداختند؛ به‌ گونه‌ای‌ که‌ یکی‌ از برجسته‌ترین‌ استادان‌ فلسفه‌ به‌ شمار می‌رفتند و کتاب‌ «[[آموزش فلسفه|آموزش‌ فلسفه‌]]» ایشان‌، در مراکز مختلف‌ فرهنگی‌ تدریس‌ می‌شود.
  
آشنايي‌ با «علامه‌ سيد محمدحسين‌ طباطبايي‌» بارقه‌اي‌ آسماني‌ بود كه‌ جان‌ استاد را شعله‌ور ساخت‌. در درس‌ تفسير و فلسفه ايشان‌ با جديت‌ تمام‌ شركت‌ مي‌جست‌ و پرسش‌هاي‌ خود را در پايان‌ درس‌، در راهي‌ كه‌ به‌ منزل‌ علامه‌ ختم‌ مي‌شد، مي‌پرسيد تا اين كه‌ سرانجام‌ پرسش‌هاي‌ موشكافانه او، توجه‌ صاحب‌ تفسير«الميزان‌» را به‌ خود جلب‌ كرد و او را انيس‌ خلوت‌ و جلوت‌ علامه‌ ساخت‌.
+
ایشان‌ در بسیاری‌ از مسائل‌ فلسفه‌ ـ به‌ گفته‌ اهل‌ فن‌ ـ نوآوری‌هایی‌ نیز انجام‌ داده‌اند و شاگردان‌ بسیاری‌ را تربیت‌ نموده‌اند. استاد ضمن‌ تحصیل‌ دروس‌ حوزه‌ در کلاس‌های‌ فیزیک‌، شیمی‌ و... شرکت‌ نموده‌، زبان‌های‌ خارجی‌ فرانسه‌ و انگلیسی‌ را نیز تا حدی‌ آموخته‌ بودند.
  
ديگر استاد ايشان‌، حضرت‌ «آيت الله بهجت‌» بود كه‌ در آن‌ زمان‌ عالمي‌ ناشناخته‌ بود و كمتر كسي‌ را به‌ حضور مي‌پذيرفت‌. درخواست‌ استاد و جمعي‌ ديگر از طلاب‌ از آيت الله بهجت‌، باعث‌ شد ايشان‌ درس‌ فقه‌ را آغاز كنند و اين‌ فرصتي‌ بود تا استاد و ديگر طلاب‌، از ويژگي‌هاي‌ اخلاقي‌ ايشان‌ نيز بهره‌ برند و اين‌ بهره‌ بردن‌ براي‌ استاد 15 سال‌ به‌ طول‌ انجاميد.
+
'''<I>ب‌. تدریس‌ و شاگردان:</I>'''
  
==دوستان‌==
+
ایشان‌ تدریس‌ منظم‌ خود را در مدرسه‌ علمیه‌ حقانی‌ آغاز کرد. در آغاز به‌ تدریس‌ مباحث‌ قرآنی‌، تفسیر و مباحث‌ اخلاقی‌ و تربیتی‌ پرداخت‌ از جمله‌، کتاب‌ «فلسفتنا» نوشته‌ «شهید [[شهید سید محمدباقر صدر|سید محمدباقر صدر]]» را برای‌ اولین‌ بار در حوزه‌ تدریس‌ کرد. در مؤسسه‌ «در راه‌ حق‌» نیز به‌ تدریس‌ «فلسفتنا»، «اقتصادنا» نوشته‌ شهید صدر و «[[نهایة الحکمه|نهایة‌ الحکمه‌]]»، نوشته‌ علامه‌ طباطبایی‌ مشغول‌ بود. درس‌ «[[اسفار اربعه (کتاب)|اسفار اربعه]]<nowiki/>» و «[[شفا (کتاب)|شفا]]» نیز از دروسی‌ بود که‌ استاد، به‌ علاقه‌مندان‌ به‌ فلسفه‌ می‌آموخت‌.
  
شيخ‌ محمدتقي‌ مصباح‌ يزدي‌ به‌ دوستي‌هاي‌ سالم‌ و تعالي‌‌بخش‌، اهتمام‌ ويژه‌اي‌ داشت‌. از دوستان‌ قديمي‌ ايشان‌، «شيخ‌ محمدحسين‌ بهجتي‌ اردكاني‌» و برادر ايشان‌، مرحوم‌ «شيخ‌ علي‌ بهجتي‌»، «شيخ‌ علي‌ پهلواني‌»، «ميرزا حسن‌ نوري‌» و «شيخ‌ علي‌‌اكبر مسعودي‌ خميني‌» ـ توليت‌ فعلي‌ آستانه مقدسه‌ [[حضرت‌ معصومه‌]] سلام الله علیها ـ را مي‌توان‌ نام‌ برد.
+
از شاگردان‌ معروف‌ درس‌ ایشان‌ می‌توان‌ «استاد غلامرضا فیاضی‌»، «استاد محمود رجبی‌»، «دکتر مرتضی‌ آقا تهرانی‌»، «دکتر عباسعلی‌ شاملی‌»، «دکتر احمد رهنمایی‌» و «استاد محسن‌ غرویان‌» و بسیاری‌ دیگر را نام‌ برد.
  
رفت‌ و آمدهاي‌ ايشان‌ به‌ مدرسه‌ حجتيه‌ باعث‌ شد كه‌ با «دكتر باهنر»، «آقاي‌ هاشمي‌ رفسنجاني‌» و «آيت الله خامنه‌اي‌» نيز دوستي‌ دامنه‌‌داري‌ پيدا كند كه‌ زمينه‌‌ساز مبارزات‌ ايشان‌ بر ضد رژيم‌ طاغوت‌ شد. همچنين‌ از دوستان‌ قديمي‌ ايشان‌، بايد از «آيت الله دكتر بهشتي‌» نام‌ برد كه‌ استاد مصباح‌، ساليان‌ متمادي‌ با ايشان‌ به‌ مبارزه‌ بر ضد رژيم‌، تشكيل‌ گروه‌ تحقيق‌ پيرامون‌ مباحث‌ حكومت‌ اسلامي‌ و همكاري‌ در مدرسه‌ علميه‌ حقاني‌ پرداخته‌اند.
+
'''<I>ج‌. تألیفات‌ و آثار:</I>'''
  
==فعالیت‌های علمي‌ و فرهنگي‌==
+
استاد مصباح‌ یزدی‌، کتب‌ فراوانی‌ در زمینه‌های‌ گوناگون‌ اسلامی‌، نگاشته‌ است‌ که‌ بخشی‌ از آن‌ها مربوط‌ به‌ پیش‌ از انقلاب‌ و برخی‌ مربوط‌ به‌ بعد از انقلاب‌ می‌باشد. نظر به‌ گستردگی‌ و فراوانی‌ کتاب‌های‌ ایشان‌ به‌ چند کتاب‌ مهم ایشان‌ اشاره‌ می‌کنیم‌:
 +
[[پرونده:F.A.jpg|thumb|left|فلسفه اخلاق - یکی از آثار آیت الله مصباح یزدی]]
  
'''<I>الف‌. آموخته‌ها:</I>'''
+
*خداشناسی‌؛
  
استاد مصباح‌، علوم‌ گوناگون‌ اسلامي‌ را در محضر استادان‌ حوزه‌ آموخته‌اند و به‌ مطالعه‌ و تدبر فراوان‌ در آن‌ پرداخته‌اند. ايشان‌ در [[فقه‌]] و [[اصول‌]] با بهره‌‌بردن‌ از محضر استاداني‌ چون‌ آيات‌ عظام‌ بروجردي‌، اراكي‌، امام‌ خميني‌ و بهجت‌ در سن‌ بيست‌ و هفت‌ سالگي‌ به‌ درجه اجتهاد رسيدند. در علم‌ تفسير نيز با بهره‌ از ديدگاه‌ها و سفارش‌هاي‌ خصوصي‌ علامه‌ طباطبايي‌، توانستند روش‌ صحيح‌ تعمق‌ و تفكر در [[قرآن‌]] را بياموزند تا آنجا كه‌ علامه‌ كار بازخواني‌ «تفسير الميزان‌» پيش‌ از چاپ‌ را به‌ او سپردند.
+
*کیهان‌شناسی‌؛
  
استاد خود نيز ضمن‌ برگزاري‌ دروس‌ تفسير موضوعي‌ قرآن‌، كتاب‌هايي‌ در اين‌ زمينه‌ نگاشته‌اند كه‌ بدان‌ اشاره‌ خواهد شد. آيت‌ الله مصباح‌ يزدي‌ در فلسفه‌، «اسفار» و «شفا» را نزد علامه‌ فراگرفتند و خود، سال‌ها به‌ تدريس‌ فلسفه‌ اسلامي‌ و غرب‌ در حوزه‌هاي‌ علميه‌ پرداختند؛ به‌ گونه‌اي‌ كه‌ امروزه‌ يكي‌ از برجسته‌ترين‌ استادان‌ فلسفه‌ به‌ شمار مي‌آيند و كتاب‌ «آموزش‌ فلسفه‌» ايشان‌، در مراكز مختلف‌ فرهنگي‌ تدريس‌ مي‌شود.
+
*انسان‌شناسی‌؛
  
ايشان‌ در بسياري‌ از مسائل‌ فلسفه‌ ـ به‌ گفته‌ اهل‌ فن‌ ـ نوآوري‌هايي‌ نيز انجام‌ داده‌اند و شاگردان‌ بسياري‌ را تربيت‌ نموده‌اند. استاد ضمن‌ تحصيل‌ دروس‌ حوزه‌ در كلاس‌هاي‌ فيزيك‌، شيمي‌ و... شركت‌ نموده‌، زبان‌هاي‌ خارجي‌ فرانسه‌ و انگليسي‌ را نيز تا حدي‌ آموخته‌اند.
+
*راه‌ و راهنماشناسی‌؛
  
'''<I>ب‌. تدريس‌:</I>'''
+
*قرآن‌شناسی‌؛
  
ايشان‌ تدريس‌ منظم‌ خود را در مدرسه‌ علميه‌ حقاني‌ آغاز كرد. در آغاز به‌ تدريس‌ مباحث‌ قرآني‌، تفسير و مباحث‌ اخلاقي‌ و تربيتي‌ پرداخت‌ از جمله‌، كتاب‌ «فلسفتنا» نوشته‌ «شهيد سيد محمدباقر صدر» را براي‌ اولين‌ بار در حوزه‌ تدريس‌ كرد. در مؤسسه‌ «در راه‌ حق‌» نيز به‌ تدريس‌ «فلسفتنا»، «اقتصادنا» نوشته‌ شهيد صدر و «نهاية‌ الحكمه‌»، نوشته‌ علامه‌ طباطبايي‌ مشغول‌ بود. درس‌ «اسفار اربعه‌» و «شفا» نيز از دروسي‌ بود كه‌ استاد، به‌ علاقه‌مندان‌ به‌ فلسفه‌ مي‌آموخت‌. هم‌‌اكنون‌ نيز ايشان‌ به‌ تدريس‌ و تربيت‌ طلاب‌ فرهيخته‌ مي‌پردازد.
+
*اخلاق‌ در قرآن‌؛
  
از شاگردان‌ معروف‌ درس‌ ايشان‌ مي‌توان‌ «استاد غلامرضا فياضي‌»، «استاد محمود رجبي‌»، «دكتر مرتضي‌ آقا تهراني‌»، «دكتر عباسعلي‌ شاملي‌»، «دكتر احمد رهنمايي‌» و «استاد محسن‌ غرويان‌» و بسياري‌ ديگر را نام‌ برد.
+
*جامعه‌ و تاریخ‌ از دیدگاه‌ قرآن‌؛
  
'''<I>ج‌. تأليفات‌ و آثار:</I>'''
+
*حقوق‌ و سیاست‌ در قرآن‌؛
  
استاد مصباح‌ يزدي‌، تاكنون‌ كتب‌ فراواني‌ در زمينه‌هاي‌ گوناگون‌ اسلامي‌، نگاشته‌ است‌ كه‌ بخشي‌ از آن‌ها مربوط‌ به‌ پيش‌ از انقلاب‌ و برخي‌ مربوط‌ به‌ بعد از انقلاب‌ مي‌باشد. نظر به‌ گستردگي‌ و فراواني‌ كتاب‌هاي‌ ايشان‌ به‌ چند كتاب‌ مهم ايشان‌ اشاره‌ مي‌كنيم‌:
+
*[[آموزش فلسفه (کتاب)|آموزش‌ فلسفه]]<nowiki/>؛
  
* خداشناسي‌؛
+
*شرح‌ [[نهایة الحکمه (کتاب)|نهایة‌ الحکمه‌]]؛
  
* كيهان‌شناسي‌؛
+
*شرح‌ جلد اول‌ [[اسفار اربعه (کتاب)|اسفار الاربعه]]<nowiki/>؛
  
* انسان‌شناسي‌؛
+
*شرح‌ جلد هشتم‌ اسفار الاربعه‌؛
  
* راه‌ و راهنماشناسي‌؛
+
*دروس‌ فلسفه‌ اخلاق‌؛
  
* قرآن‌شناسي‌؛
+
*خودشناسی‌ برای‌ خودسازی‌؛
  
* اخلاق‌ در قرآن‌؛
+
*بر درگاه‌ دوست‌؛
  
* جامعه‌ و تاريخ‌ از ديدگاه‌ قرآن‌؛
+
*نقدی‌ فشرده‌ بر اصول‌ مارکسیسم‌؛
  
* حقوق‌ و سياست‌ در قرآن‌؛
+
*آموزش‌ عقاید؛
  
* آموزش‌ فلسفه‌؛
+
*قرآن‌ در آیینه [[نهج البلاغة|نهج‌ البلاغه‌]]؛
  
* شرح‌ نهاية‌ الحكمه‌؛
+
*[[پندهای امام صادق(ع) به ره جویان صادق]]؛
  
* شرح‌ جلد اول‌ اسفار الاربعه‌؛
+
*نگاهی‌ گذرا به‌ نظریه ولایت‌ فقیه؛
 +
*نظریه سیاسی اسلام.
  
* شرح‌ جلد هشتم‌ اسفار الاربعه‌؛
+
هم‌‌اکنون برخی‌ کتاب‌ها و آثار استاد در مراکز مختلف‌ فرهنگی‌ تدریس‌ می‌شود و بخشی‌ از آثار ایشان‌ نیز در حال‌ تدوین‌ و چاپ‌ است‌. ویژگی‌ بارز آثار ایشان‌، عمق‌، سادگی‌ و روانی‌، جذابیت‌ و به‌ روز بودن‌ آن‌ است‌ که‌ تحسین‌ بسیاری‌ از مردم‌ و استادان‌ را در پی‌ داشته‌ است‌.
  
* دروس‌ فلسفه‌ اخلاق‌؛
+
'''<I>د. خدمات فرهنگی‌:</I>'''
  
* خودشناسي‌ براي‌ خودسازي‌؛
+
آیت‌ الله مصباح‌، در زمینه‌ علمی‌ و فرهنگی‌ از دیرباز، خدمات‌ شایانی‌ را ارزانی‌ داشته‌اند و هر دوره‌ ـ بنا به‌ مقتضیات‌ آن‌ دوره‌ ـ حرکت‌ فرهنگی‌ متناسبی‌ را آغاز نموده‌اند. جدیت‌ ایشان‌ و نیز نظم‌ و واقع‌بینی‌ ممتاز ایشان‌، باعث‌ می‌شد که‌ اغلب‌ حرکت‌های‌ فرهنگی‌ ایشان‌، نتایج‌ مثبتی‌ را به‌ همراه‌ آورد.
  
* بر درگاه‌ دوست‌؛
+
استاد مصباح‌، از ابتدای‌ ورود خود به‌ [[حوزه علمیه قم|حوزه علمیه‌ قم]]<nowiki/>، متوجه‌ کاستی‌های‌ موجود در این‌ حوزه‌ شده‌ بودند و آن‌ گونه‌ که‌ خود نقل‌ می‌کنند، در انتظار فرصتی‌ بودند تا بتوانند برای‌ آن‌، راه‌ حلی‌ مناسب‌ پیدا کنند. ایشان‌ نارسایی‌های‌ موجود را در سه‌ حوزه نظام‌ آموزشی‌، مسائل‌ اخلاقی‌ و روند تبلیغی‌ بازشناخته‌ و آن‌ها را در نامه‌ای‌ تنظیم‌ کرده‌ بودند. این‌ نامه‌ که‌ آیت‌ الله مشکینی‌ آن‌ را با خطی‌ خوش‌ باز نوشته‌ بود، امضای‌ دویست‌ تن‌ از بزرگان‌ حوزه‌، از جمله‌ «آیت‌ الله حاج‌ آقا مرتضی‌ حائری‌» و «مرحوم‌ آیت‌ الله فکور» را به‌ همراه‌ داشت‌. ایشان‌ این‌ نامه‌ را به‌ محضر حضرت‌ آیت‌ الله العظمی‌ بروجردی‌ تقدیم‌ داشتند و آیت‌ الله بروجردی‌ نیز نامه‌ را مورد عنایت‌ قرار داده‌، محتوای‌ آن‌ را تأیید نمودند و در جمع‌ علمای‌ تراز اول‌ حوزه‌ که‌ به‌ مناسبت‌ عید نوروز خدمت‌ ایشان‌ شرفیاب‌ شده‌ بودند، مطرح‌ کردند و درخواست‌ کردند نسبت‌ به‌ تشکیل‌ درس‌ [[اخلاق|اخلاق‌]] در حوزه‌ و جبران‌ کاستی‌های‌ حوزه‌ تدابیری‌ اندیشیده‌ شود.
  
* نقدي‌ فشرده‌ بر اصول‌ ماركسيسم‌؛
+
آرمان‌های‌ اصلاحی‌ حوزه‌، مدرسه‌ای‌ جدید را می‌طلبید که‌ با یک‌ برنامه‌‌ریزی‌ ویژه‌ بتواند طلاب‌ کوشا و بااستعداد را در مدتی‌ کوتاهتر و با کیفیتی‌ بهتر به‌ جامعه‌ ارزانی‌ دارد. این‌ مهم‌، با همت‌ شهید [[شهید بهشتی|آیت‌ الله‌ بهشتی]]<nowiki/> و مرحوم‌ آیت الله‌ ربانی‌ شیرازی‌ میسر شد و مدرسه‌ای‌ با نام‌ «حقانی‌» تأسیس‌ شد. مرحوم‌ [[آیت الله علی قدوسی|آیت الله‌ قدوسی]]<nowiki/> نیز به‌ ریاست‌ این‌ مدرسه‌ منصوب‌ گردید. شهید قدوسی‌ نیز از استاد مصباح‌ برای‌ تدریس‌ دعوت‌ به‌ عمل‌ آورد و استاد نیز به‌ تدریس‌ فلسفه‌، تفسیر و اخلاق‌ پرداخت‌. پس‌ از چهار سال‌ به‌ درخواست‌ شهید قدوسی‌ مبنی‌ بر شورایی‌ شدن‌ اداره مدرسه‌، استاد به‌ عضویت‌ هیأت‌ مدیره آن‌ مدرسه‌ درمی‌آیند. ثمره‌ این‌ تلاش‌ جمعی‌، تربیت‌ طلابی‌ فرهیخته‌ بود که‌ هم‌ اکنون‌ در نهادهای‌ گوناگون‌ نظام‌ جمهوری‌ اسلامی‌ به‌ فعالیت‌ می‌پردازند.
  
* آموزش‌ عقايد؛
+
پذیرفتن‌ بخش‌ آموزش‌ مؤسسه‌ "در راه‌ حق‌" نیز از فعالیت‌های مثبت‌ و از خدمات‌ شایان‌ استاد مصباح‌ یزدی‌ بود. ایشان‌ به‌ سبب‌ نفوذ عقاید ماتریالیستی‌ و مارکسیستی‌ [[فرهنگ|فرهنگ‌]] غرب‌ در ذهن‌ جوانان‌ و با التفات‌ به‌ خلاء موجود در حوزه‌ در زمینه این‌ مباحث‌، تصمیم‌ به‌ ساماندهی‌ بخش‌ آموزش‌ مؤسسه‌ در راه‌ حق‌ که‌ آیت الله خرازی مؤسس‌ آن‌ بود گرفتند. بخش‌ آموزش‌ این‌ مؤسسه‌، طلاب‌ را بدین‌ شرط‌ می‌پذیرفت‌ که‌ دست‌ کم‌ دو سال‌ درس‌ خارج‌ را گذرانده‌ باشند و پس‌ از گذراندن‌ مصاحبه علمی‌ که‌ آقایان‌ مظاهری‌، یزدی‌ و استاد مصباح‌ انجام‌ می‌دادند، آن‌ها را می‌پذیرفت‌.
  
* قرآن‌ در آيينه نهج‌ البلاغه‌؛
+
استاد مصباح‌، با مشاهده توطئه‌های‌ اعتقادی‌ دشمنان‌ در آغاز انقلاب‌، بر آن‌ شدند که‌ برای‌ حفظ‌ و نگهداری‌ از نهال‌ نوپای‌ انقلاب‌، گروهی‌ از طلاب‌ را به‌ اقصی‌ نقاط‌ کشور گسیل‌ دارند و خود نیز درس‌ رسمی‌ حوزه‌ را تعطیل‌ کردند تا برای‌ پاسداری‌ از دستاوردهای‌ انقلاب‌، بتواند در مراکز گوناگون‌ به‌ سخنرانی‌ و پاسخ‌ به‌ شبهات‌ بپردازند. همچنین‌ نظر به‌ ضرورت‌ امور دانشگاه‌ها در آن‌ سال‌های‌ حساس‌، استاد مصباح‌ در طرحی‌، تأسیس‌ مرکزی‌ به‌ نام‌ «دفتر همکاری‌ حوزه‌ و دانشگاه‌» را پیش‌ نهادند که‌ به‌ تصویب‌ ستاد انقلاب‌ فرهنگی‌ رسید و ثمرات‌ آن‌ تا هم‌‌اکنون‌، در میان‌ دانشگاه‌ها آشکار است‌.
  
* نگاهي‌ گذرا به‌ نظريه ولايت‌ فقيه‌ و ده‌هاي‌ كتاب‌ ديگر.  
+
دیگر از خدمات‌ آیت‌ الله مصباح‌ یزدی‌، تأسیس‌ «بنیاد فرهنگی‌ باقرالعلوم‌» بود که‌ فارغ‌ التحصیلان‌ مؤسسه‌ "در راه‌ حق‌" را برای‌ گذراندن‌ دوره‌های‌ تخصصی‌ علوم‌ انسانی‌ به‌ خود فرامی‌خواند. این‌ مرکز در یازده‌ رشته‌ به‌ خدمات‌ می‌پرداخت‌ که‌ عبارت‌ بودند از: علوم‌ قرآنی‌، اقتصاد، تاریخ‌، کلام‌ و دین‌‌شناسی‌، روان‌شناسی‌، علوم‌ تربیتی‌، مدیریت‌، علوم‌ سیاسی‌، فلسفه‌، حقوق‌ و جامعه‌شناسی‌.
  
هم‌‌اكنون‌ كتاب‌ها و آثار استاد در مراكز مختلف‌ فرهنگي‌ تدريس‌ مي‌شود و بخشي‌ از آثار ايشان‌ نيز در حال‌ تدوين‌ و چاپ‌ است‌. ويژگي‌ بارز آثار ايشان‌، عمق‌، سادگي‌ و رواني‌، جذابيت‌ و به‌ روز بودن‌ آن‌ است‌ كه‌ تحسين‌ بسياري‌ از مردم‌ و استادان‌ را در پي‌ داشته‌ است‌.
+
با توسعه مؤسسه‌ "در راه‌ حق"‌ و بنیاد "باقرالعلوم‌" و نیز گسترش‌ روزافزون‌ طلاب‌، نیاز به‌ فضایی‌ گسترده‌تر با امکانات‌ بیشتر محسوس‌ بود، تا این که‌ با تدبیر استاد مصباح‌ و عنایت‌ ویژه‌ حضرت‌ [[امام خمینی]] و [[سید علی حسینی خامنه ای|آیت‌ الله‌ خامنه‌ای]]<nowiki/>، «مؤسسه‌ آموزشی‌ و پژوهشی‌ امام‌ خمینی‌» بنا شد. این‌ مؤسسه‌ هم‌‌اکنون‌ نزدیک‌ به‌ هزار نفر از طلاب‌ فاضل‌ را تحت‌ پوشش‌ خود قرار داده‌ است‌ و آنان‌ را با علوم‌ روز آشنا می‌سازد.
  
'''<I>د. خدمات‌:</I>'''
+
==فعالیت‌های سیاسی‌ و اجتماعی==
  
آيت‌ الله مصباح‌، در زمينه‌ علمي‌ و فرهنگي‌ از ديرباز، خدمات‌ شاياني‌ را ارزاني‌ داشته‌اند و هر دوره‌ ـ بنا به‌ مقتضيات‌ آن‌ دوره‌ ـ حركت‌ فرهنگي‌ متناسبي‌ را آغاز نموده‌اند. جديت‌ ايشان‌ و نيز نظم‌ و واقع‌بيني‌ ممتاز ايشان‌، باعث‌ مي‌شد كه‌ اغلب‌ حركت‌هاي‌ فرهنگي‌ ايشان‌، نتايج‌ مثبتي‌ را به‌ همراه‌ آورد.
+
'''<I>الف‌) مبارزه‌ با استبداد:</I>'''
  
استاد مصباح‌، از ابتداي‌ ورود خود به‌ حوزه علميه‌ قم‌، متوجه‌ كاستي‌هاي‌ موجود در اين‌ حوزه‌ شده‌ بودند و آن‌ گونه‌ كه‌ خود نقل‌ مي‌كنند، در انتظار فرصتي‌ بودند تا بتوانند براي‌ آن‌، راه‌ حلي‌ مناسب‌ پيدا كنند. ايشان‌ نارسايي‌هاي‌ موجود را در سه‌ حوزه نظام‌ آموزشي‌، مسائل‌ اخلاقي‌ و روند تبليغي‌ بازشناخته‌ بودند و آن‌ها را در نامه‌اي‌ تنظيم‌ كرده‌ بودند.
+
استاد مصباح‌، در دوره رژیم‌ ستمشاهی‌، مبارزات‌ گسترده‌ای‌ را بر ضد آن‌ رژیم‌ و عوامل‌ آن‌ انجام‌ داده‌اند که‌ بخش‌ شایان‌ توجهی‌ از زندگی‌ ایشان‌ را دربر می‌گیرد. در ماجرای‌ «انجمن‌های‌ ایالتی‌ و ولایتی‌» و «نهضت‌ روحانیت‌» به‌ رهبری‌ [[امام خمینی|امام‌ خمینی]]<nowiki/> مشارکت‌ فعالی‌ داشتند.
  
اين‌ نامه‌ كه‌ آيت‌ الله مشكيني‌ آن‌ را با خطي‌ خوش‌ باز نوشته‌ بود، امضاي‌ دويست‌ تن‌ از بزرگان‌ حوزه‌، از جمله‌ «آيت‌ الله حاج‌ آقا مرتضي‌ حائري‌» و «مرحوم‌ آيت‌ الله فكور» را به‌ همراه‌ داشت‌. ايشان‌ اين‌ نامه‌ را به‌ محضر حضرت‌ آيت‌ الله العظمي‌ بروجردي‌ تقديم‌ داشتند و آيت‌ الله بروجردي‌ نيز نامه‌ را مورد عنايت‌ قرار داده‌، محتواي‌ آن‌ را تأييد نمودند و در جمع‌ علماي‌ تراز اول‌ حوزه‌ كه‌ به‌ مناسبت‌ عيد نوروز خدمت‌ ايشان‌ شرفياب‌ شده‌ بودند، مطرح‌ كردند و درخواست‌ كردند نسبت‌ به‌ تشكيل‌ درس‌ اخلاق‌ در حوزه‌ و جبران‌ كاستي‌هاي‌ حوزه‌ تدابيري‌ انديشيده‌ شود.
+
ایشان‌ در ماجرای‌ دستگیری‌ و حبس‌ امام‌ راحل‌ در زندان‌ قیطریه‌، نامه مفصلی‌ خدمت‌ ایشان‌ ارسال‌ داشتند که‌ در آن‌، ضمن‌ تأیید و تشویق‌ امام‌ برای‌ ادامه‌ نهضت‌ و گزارش‌ اوضاع‌ پس‌ از دستگیری‌ ایشان‌، آزادی‌ ایشان‌ از زندان‌ را پیش‌‌بینی‌ کردند. این‌ نامه‌ موجب‌ خرسندی‌ امام‌ شد و ایشان‌ از طریق‌ آقای‌ حاج‌ حسن‌ صانعی‌، از استاد مصباح‌ تشکر کردند.
  
آرمان‌هاي‌ اصلاحي‌ حوزه‌، مدرسه‌اي‌ جديد را مي‌طلبيد كه‌ با يك‌ برنامه‌‌ريزي‌ ويژه‌ بتواند طلاب‌ كوشا و بااستعداد را در مدتي‌ كوتاهتر و با كيفيتي‌ بهتر به‌ جامعه‌ ارزاني‌ دارد. اين‌ مهم‌، با همت‌ شهيد آيت‌ الله‌ بهشتي‌ و مرحوم‌ آيت الله‌ رباني‌ شيرازي‌ ميسر شد و مدرسه‌اي‌ با نام‌ «حقاني‌» تأسيس‌ شد. اين‌ مدرسه‌ را فردي‌ خير به‌ نام‌ حاجي‌ حقاني‌ ساخت‌ كه‌ خود از تاجران‌ زنجان‌ و از ارادتمندان‌ به‌ حوزه‌ روحانيت‌ شيعه‌ بود. مرحوم‌ آيت الله‌ قدوسي‌ نيز به‌ رياست‌ اين‌ مدرسه‌ منصوب‌ گرديد. شهيد قدوسي‌ نيز از استاد مصباح‌ براي‌ تدريس‌ دعوت‌ به‌ عمل‌ آورد و استاد نيز به‌ تدريس‌ فلسفه‌، تفسير و اخلاق‌ پرداخت‌. پس‌ از چهار سال‌ به‌ درخواست‌ شهيد قدوسي‌ مبني‌ بر شورايي‌ شدن‌ اداره مدرسه‌، استاد به‌ عضويت‌ هيأت‌ مديره آن‌ مدرسه‌ درمي‌آيند. ثمره‌ اين‌ تلاش‌ جمعي‌، تربيت‌ طلابي‌ فرهيخته‌ بود كه‌ هم‌ اكنون‌ در نهادهاي‌ گوناگون‌ نظام‌ جمهوري‌ اسلامي‌ به‌ فعاليت‌ مي‌پردازند.
+
رفت‌ و آمدهای‌ ایشان‌ به‌ مدرسه‌ حجتیه‌ باعث‌ شد که‌ با «[[شهید بهشتی|آیت الله بهشتی‌]]» «[[محمدجواد باهنر|دکتر باهنر]]»، «[[سید علی حسینی خامنه ای|آیت الله خامنه‌ای‌]]» و «[[علی اکبر هاشمی رفسنجانی|هاشمی‌ رفسنجانی‌]]» نیز دوستی‌ دامنه‌‌داری‌ پیدا کند که‌ زمینه‌‌ساز مبارزات‌ ایشان‌ بر ضد رژیم‌ طاغوت‌ شد.  
  
پذيرفتن‌ بخش‌ آموزش‌ مؤسسه‌ "در راه‌ حق‌" نيز از فعالیت‌های مثبت‌ و از خدمات‌ شايان‌ استاد مصباح‌ يزدي‌ بود. ايشان‌ به‌ سبب‌ نفوذ عقايد ماترياليستي‌ و ماركسيستي‌ فرهنگ‌ غرب‌ در ذهن‌ جوانان‌ و با التفات‌ به‌ خلا موجود در حوزه‌ در زمينه اين‌ مباحث‌، تصميم‌ به‌ ساماندهي‌ بخش‌ آموزش‌ مؤسسه‌ در راه‌ حق‌ كه‌ آيت الله "خرازي‌" مؤسس‌ آن‌ بود گرفتند. بخش‌ آموزش‌ اين‌ مؤسسه‌، طلاب‌ را بدين‌ شرط‌ مي‌پذيرفت‌ كه‌ دست‌ كم‌ دو سال‌ درس‌ خارج‌ را گذرانده‌ باشند و پس‌ از گذراندن‌ مصاحبه علمي‌ كه‌ آقايان‌ مظاهري‌، يزدي‌ و استاد مصباح‌ انجام‌ مي‌دادند، آن‌ها را مي‌پذيرفت‌.
+
از ابتکارات‌ شهید بهشتی‌ در پیش‌ از انقلاب‌، برقراری‌ جلسات‌ بحث‌ درباره «حکومت‌ اسلامی‌» بود. شهید بهشتی‌ که‌ به‌ هوشمندی‌ و آینده‌‌نگری‌ مشهور بود، بدین‌ می‌اندیشید که‌ پس‌ از پیروزی‌ انقلاب‌، مبنای‌ انقلاب‌ چه‌ خواهد بود؛ و اگر قرار بود مبنا حکومت‌ اسلامی‌ باشد، آیا طرحی‌ مدون‌ و جامع‌ از آن‌ وجود خواهد داشت‌ یا خیر... بدین‌ منظور جلساتی‌ را با حضور آقایان‌ مشکینی‌، ربانی‌ شیرازی‌، باهنر، [[شهید مفتح|مفتح‌]]، [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم‌]]، [[جعفر سبحانی|سبحانی‌]]، استاد مصباح که‌ دبیری‌ این‌ جلسات به عهده داشت، برقرار نمود و آنان‌ برای‌ آن که‌ رژیم‌ به‌ ماهیت‌ آن‌ پی‌ نبرد و در صدد به‌ تعطیلی‌ کشاندن‌ آن‌ برنیاید، نام‌ آن‌ را مباحث‌ «ولایت‌» نهادند.
  
استاد مصباح‌، با مشاهده توطئه‌هاي‌ اعتقادي‌ دشمنان‌ در آغاز انقلاب‌، بر آن‌ شدند كه‌ براي‌ حفظ‌ و نگهداري‌ از نهال‌ نوپاي‌ انقلاب‌، گروهي‌ از طلاب‌ را به‌ اقصي‌ نقاط‌ كشور گسيل‌ دارند و خود نيز درس‌ رسمي‌ حوزه‌ را تعطيل‌ كردند تا براي‌ پاسداري‌ از دستاوردهاي‌ انقلاب‌، بتواند در مراكز گوناگون‌ به‌ سخنراني‌ و پاسخ‌ به‌ [[شبهات‌]] بپردازند. همچنين‌ نظر به‌ ضرورت‌ امور دانشگاه‌ها در آن‌ سال‌هاي‌ حساس‌، استاد مصباح‌ در طرحي‌، تأسيس‌ مركزي‌ به‌ نام‌ «دفتر همكاري‌ حوزه‌ و دانشگاه‌» را پيش‌ نهادند كه‌ به‌ تصويب‌ ستاد انقلاب‌ فرهنگي‌ رسيد و ثمرات‌ آن‌ تا هم‌‌اكنون‌، در ميان‌ دانشگاه‌ها آشكار است‌.
+
دیگر از فعالیت‌های ایشان‌ در مبارزه‌ با استبداد، همکاری‌ با نشریه‌ مخفی‌ «بعثت‌» و سپس‌ تأسیس‌ نشریه‌ انقلابی‌ «انتقام‌» بود. نشریه انتقام‌ با انگیزه مبارزه‌ با دستگاه‌ [[طاغوت|طاغوت‌]] و گسترش‌ اندیشه‌های‌ امام‌ خمینی و حمایت‌ از روحانیت‌ با همکاری‌ برخی‌ از علاقه‌مندان‌ به‌ امام‌ و با مدیریت‌ استاد مصباح‌ چاپ‌ می‌شد. آنان‌ از ابتدا عهد بسته‌ بودند که‌ در هیچ‌ شرایطی‌ دوستان‌ خود را معرفی‌ نکنند. این‌ نشریه‌ که‌ مفاد آن‌ گاه‌ با واسطه‌هایی‌ از رادیوهای‌ خارجی‌ پخش‌ می‌شد، بارقه امیدی‌ در سرزمین‌ دل‌ شیفتگان‌ امام‌ ایجاد کرده‌ بود که‌ آن‌ها را به‌ مبارزه‌ تشویق‌ می‌کرد و از سوی‌ دیگر، رعب‌ و خشم‌ رژیم‌ شاه‌ را افزون‌ ساخته‌ بود.
  
ديگر از خدمات‌ آيت‌ الله مصباح‌ يزدي‌، تأسيس‌ «بنياد فرهنگي‌ باقرالعلوم‌» بود كه‌ فارغ‌ التحصيلان‌ مؤسسه‌ در راه‌ [[حق‌]] را براي‌ گذراندن‌ دوره‌هاي‌ تخصصي‌ علوم‌ انساني‌ به‌ خود فرامي‌خواند. اين‌ مركز در يازده‌ رشته‌ به‌ خدمات‌ مي‌پرداخت‌ كه‌ عبارت‌ بودند از: علوم‌ قرآني‌، اقتصاد، تاريخ‌، كلام‌ و دين‌‌شناسي‌، روان‌شناسي‌، علوم‌ تربيتي‌، مديريت‌، علوم‌ سياسي‌، فلسفه‌، حقوق‌ و جامعه‌شناسي‌.
+
برخی‌ دیگر از فعالیت‌های استاد مصباح بر ضد رژیم‌ پهلوی‌ به‌ اختصار ذکر می‌شود:
  
با توسعه مؤسسه‌ در راه‌ حق‌ و بنياد باقرالعلوم‌ و نيز گسترش‌ روزافزون‌ طلاب‌، نياز به‌ فضايي‌ گسترده‌تر با امكانات‌ بيشتر محسوس‌ بود، تا اين كه‌ با تدبير استاد مصباح‌ و عنايت‌ ويژه‌ حضرت‌ [[امام خمینی]] و آيت‌ الله‌ خامنه‌اي‌، «مؤسسه‌ آموزشي‌ و پژوهشي‌ امام‌ خميني‌» بنا شد. اين‌ مؤسسه‌ هم‌‌اكنون‌ نزديك‌ به‌ يكهزار نفر از طلاب‌ فاضل‌ را تحت‌ پوشش‌ خود قرار داده‌ است‌ و آنان‌ را با علوم‌ روز آشنا مي‌سازد.
+
*تنظیم‌ شکوائیه‌ به‌ زبان‌ انگلیسی‌ و ارسال‌ آن‌ به‌ سازمان‌ ملل‌ و کمیسیون‌ حقوق‌ بشر؛
  
==فعالیت‌های سياسي‌==
+
*ایراد سلسله‌ سخنرانی‌های‌ «حکومت‌ اسلامی‌» در کتابخانه‌ مسجد خیابان‌ ایرانشهر تهران‌؛
  
'''<I>الف‌) مبارزه‌ با استبداد:</I>'''
+
*مشارکت‌ در تدوین‌ اساسنامه اولین‌ تشکل‌ سازمان‌ یافته‌ مبارزاتی‌ روحانیت‌، موسوم‌ به‌ تشکل‌ یازده‌ نفری‌؛
  
استاد مصباح‌، در دوره رژيم‌ ستمشاهي‌، مبارزات‌ گسترده‌اي‌ را بر ضد آن‌ رژيم‌ و عوامل‌ آن‌ انجام‌ داده‌اند كه‌ بخش‌ شايان‌ توجهي‌ از زندگي‌ ايشان‌ را دربر مي‌گيرد. در ماجراي‌ «انجمن‌هاي‌ ايالتي‌ و ولايتي‌» و «نهضت‌ روحانيت‌» به‌ رهبري‌ امام‌ راحل‌ مشاركت‌ فعالي‌ داشتند.
+
*چاپ‌ مخفیانه‌ اعلامیه‌ها و سخنرانی‌های‌ امام‌؛
  
ايشان‌ در ماجراي‌ دستگيري‌ و حبس‌ امام‌ خميني‌ در زندان‌ قيطريه‌، نامه مفصلي‌ خدمت‌ ايشان‌ ارسال‌ داشتند كه‌ در آن‌، ضمن‌ تأييد و تشويق‌ امام‌ براي‌ ادامه‌ نهضت‌ و گزارش‌ اوضاع‌ پس‌ از دستگيري‌ ايشان‌، آزادي‌ ايشان‌ از زندان‌ را پيش‌‌بيني‌ كردند. اين‌ نامه‌ موجب‌ خرسندي‌ امام‌ شد و ايشان‌ از طريق‌ آقاي‌ حاج‌ حسن‌ صانعي‌، از استاد مصباح‌ تشكر كردند.
+
*مشارکت‌ در تهیه‌ ده‌ها نامه‌ و اعلامیه‌ در محکومیت‌ رژیم‌ شاه‌ و حمایت‌ از امام‌.
  
از ابتكارات‌ شهيد بهشتي‌ در پيش‌ از انقلاب‌، برقراري‌ جلسات‌ بحث‌ درباره «حكومت‌ اسلامي‌» بود. شهيد بهشتي‌ كه‌ به‌ هوشمندي‌ و آينده‌‌نگري‌ مشهور بود، بدين‌ مي‌انديشيد كه‌ پس‌ از پيروزي‌ انقلاب‌، مبناي‌ انقلاب‌ چه‌ خواهد بود؛ و اگر قرار بود مبنا حكومت‌ اسلامي‌ باشد، آيا طرحي‌ مدون‌ و جامع‌ از آن‌ وجود خواهد داشت‌ يا خير... بدين‌ منظور جلساتي‌ را با حضور آقايان‌ مشكيني‌، رباني‌ شيرازي‌، باهنر، مفتح‌، مكارم‌، سبحاني‌، استاد مصباح‌ و جمعي‌ ديگر برقرار نمود و آنان‌ براي‌ آن كه‌ رژيم‌ به‌ ماهيت‌ آن‌ پي‌ نبرد و در صدد به‌ تعطيلي‌ كشاندن‌ آن‌ برنيايد، نام‌ آن‌ را مباحث‌ «ولايت‌» نهادند.
+
'''<I>ب‌) مبارزه‌ با جریان‌های‌ انحرافی‌:</I>'''
  
استاد مصباح‌، دبيري‌ اين‌ جلسات‌ را بر عهده‌ گرفته‌ بود. در اثناي‌ كار برخي‌ از آقايان‌ زنداني‌ يا تبعيد شدند و شهيد بهشتي‌ نيز به‌ آلمان‌ سفر كرد كه‌ سفر او پنج‌ سال‌ به‌ طول‌ انجاميد؛ اما استاد مصباح‌ براي‌ ادامه كار از آقايان‌ مظاهري‌، محمدي‌ گيلاني‌ و يزدي‌ دعوت‌ به‌ همكاري‌ كرد. با بازگشت‌ شهيد بهشتي‌، محصول‌ تلاش‌هاي‌ چند ساله‌ به‌ تهران‌ انتقال‌ مي‌يابد كه‌ مع‌الاسف‌، ساواك‌ آن‌ دفتر را تعطيل‌ مي‌كند و فيش‌هاي‌ تحقيقاتي‌ و دست‌نوشته‌ها را از بين‌ مي‌رود!
+
تاریخ‌ زندگی‌ استاد مصباح‌، بیانگر حساسیت‌ ایشان‌ در برابر جریان‌های‌ انحرافی‌ بوده‌ است‌. هرگاه‌ جریانی‌ سعی‌ در تحریف‌ [[اسلام‌]] یا انقلاب‌ اسلامی‌ داشته‌ است‌، ایشان‌ چون‌ رزمنده‌ای‌ دلیر به‌ میدان‌ آمده‌ از مبانی‌ اسلام‌ و انقلاب‌ دفاع‌ کرده‌ است‌. پیش‌ از پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌، بیشتر مبارزان‌ بر این‌ باور بودند که‌ در آغاز باید مبارزات‌ سیاسی‌ را پیش‌ برد و بعد از پیروزی‌ انقلاب‌ به‌ پالایش‌ فرهنگی‌ جامعه‌ برآمد. اما در این‌ میان‌ بزرگانی‌ چون‌ [[شهید مرتضی مطهری|آیت‌ الله‌ مطهری‌]] و استاد مصباح‌ یزدی‌، معتقد بودند که‌ ریشه انحراف‌ را در همان‌ دوره مبارزه‌ باید خشکانید و اسلام‌ ناب‌ و راستین‌ را به‌ ایرانیان‌ و جهانیان‌ شناساند.
  
ديگر از فعالیت‌های ايشان‌ در مبارزه‌ با استبداد، همكاري‌ با نشريه‌ مخفي‌ «بعثت‌» و سپس‌ تأسيس‌ نشريه‌ انقلابي‌ «انتقام‌» بود. نشريه انتقام‌ با انگيزه مبارزه‌ با دستگاه‌ طاغوت‌ و گسترش‌ انديشه‌هاي‌ امام‌ و حمايت‌ از روحانيت‌ با همكاري‌ برخي‌ از علاقه‌مندان‌ به‌ امام‌ و با مديريت‌ استاد مصباح‌ چاپ‌ مي‌شد. آنان‌ از ابتدا عهد بسته‌ بودند كه‌ در هيچ‌ شرايطي‌ دوستان‌ خود را معرفي‌ نكنند. اين‌ نشريه‌ كه‌ مفاد آن‌ گاه‌ با واسطه‌هايي‌ از راديوهاي‌ خارجي‌ پخش‌ مي‌شد، بارقه اميدي‌ در سرزمين‌ دل‌ شيفتگان‌ امام‌ ايجاد كرده‌ بود كه‌ آن‌ها را به‌ مبارزه‌ تشويق‌ مي‌كرد و از سوي‌ ديگر، رعب‌ و خشم‌ رژيم‌ شاه‌ را افزون‌ ساخته‌ بود.
+
ایشان‌ پیش‌ از انقلاب‌ اسلامی‌، خطر نفوذ مارکسیسم‌ را گوشزد کرده‌، خود با تدوین‌ کتاب‌ها و جزوات‌ و تشکیل‌ کلاس‌های‌ نقد مبانی‌ مارکسیسم‌، به‌ گفتار خود جامه عمل‌ می‌پوشاندند. همچنین‌ با پرده‌‌برداری‌ از سخنان‌ برخی‌ روشنفکران‌ و نیز نقد تز «اسلام‌ منهای‌ روحانیت‌» پرده‌ از افکار شوم‌ دشمنان‌ اسلام‌ و انقلاب‌ برمی‌داشتند. حساسیت‌ و قاطعیت‌ ایشان‌ در برخورد با این‌ مسائل‌، چنان‌ بود که‌ گاه‌ برخی‌ از دوستان‌ انقلاب‌ نیز بر ایشان‌ خرده‌ می‌گرفتند و ایشان‌ را به‌ نرمش‌ در برابر مسائل‌ پیش‌ آمده‌ سفارش‌ می‌کردند؛ اما استاد با عزمی‌ پولادین‌، از مبانی‌ دین‌ مقدس‌ اسلام‌ و از اصول‌ آن‌ از جمله‌ [[توحید]]، [[معاد]] و [[نبوت‌]] که‌ در آن‌ روز مورد هجمه‌ التقاط‌ گرایان‌ بود، دفاع‌ می‌کردند و در این‌ راه‌ از سخنرانی‌، مناظره‌، نگاشتن‌ کتاب‌ و مقاله‌ و دیگر ابزارهای‌ تبلیغی‌ بهره‌ می‌بردند و از توهین‌ و تهمت‌ و تهاجم‌ احدی‌ نمی‌هراسیدند.
  
برخي‌ ديگر از فعالیت‌های استاد بر ضد رژيم‌ پهلوي‌ به‌ اختصار ذكر مي‌شود:
+
پس از انقلاب نیز جامعه‌ ما شاهد تلاش‌ آیت الله مصباح یزدی‌، برای‌ حفظ‌ دستاوردهای‌ انقلاب‌ و مبارزه‌ با جریان‌های‌ انحرافی و پاسخ‌گویی‌ به‌ شبهات‌ بود‌ که‌ به‌ تحریف‌ مبانی‌ اسلامیت‌ و جمهوریت‌ نظام‌ می‌پرداختند. بی‌‌سبب‌ نیست‌ که‌ مقام‌ معظم‌ رهبری‌، حضرت‌ [[سید علی حسینی خامنه ای|آیت‌ الله‌ خامنه‌ای‌]] درباره ایشان‌ می‌فرمایند: «اگر خدای‌ متعال‌ به‌ نسل‌ کنونی‌ ما، این‌ توفیق‌ را نداد که‌ از شخصیت‌هایی‌ مانند [[علامه طباطبایی]]‌‌ و [[شهید مرتضی مطهری]] استفاده‌ کند، اما به‌ لطف‌ خدا، این‌ شخصیت‌ عزیز و عظیم‌‌القدر، خلاء آن‌ عزیزان‌ را در زمان‌ ما پر کرده است».
  
* تنظيم‌ شكوائيه‌ به‌ زبان‌ انگليسي‌ و ارسال‌ آن‌ به‌ سازمان‌ ملل‌ و كميسيون‌ حقوق‌ بشر؛
+
==وفات==
 +
مرحوم آیت الله مصباح یزدی سرانجام در ۱۲ دی ماه ۱۳۹۹ شمسی در سن ۸۶ سالگی در [[تهران]] دار فانی را وداع گفت. پیکر مطهر ایشان پس از انتقال به شهر مقدس [[قم]]، در [[حرم حضرت معصومه علیها السلام|حرم حضرت معصومه]] (علیهاالسلام) به خاک سپرده شد.
  
* ايراد سلسله‌ سخنراني‌هاي‌ «حكومت‌ اسلامي‌» در كتابخانه‌ مسجد خيابان‌ ايرانشهر تهران‌؛
+
==منابع==
 
 
* مشاركت‌ در تدوين‌ اساسنامه اولين‌ تشكل‌ سازمان‌ يافته‌ مبارزاتي‌ روحانيت‌، موسوم‌ به‌ تشكل‌ يازده‌ نفري‌؛
 
  
* چاپ‌ مخفيانه‌ اعلاميه‌ها و سخنراني‌هاي‌ امام‌؛
 
 
* مشاركت‌ در تهيه‌ ده‌ها نامه‌ و اعلاميه‌ در محكوميت‌ رژيم‌ شاه‌ و حمايت‌ از امام‌.
 
 
'''<I>ب‌) مبارزه‌ با جريان‌هاي‌ انحرافي‌:</I>'''
 
 
تاريخ‌ زندگي‌ استاد مصباح‌، بيانگر حساسيت‌ ايشان‌ در برابر جريان‌هاي‌ انحرافي‌ بوده‌ است‌. هرگاه‌ جرياني‌ سعي‌ در تحريف‌ [[اسلام‌]] يا انقلاب‌ اسلامي‌ داشته‌ است‌، ايشان‌ چون‌ رزمنده‌اي‌ دلير به‌ ميدان‌ آمده‌ از مباني‌ اسلام‌ و انقلاب‌ دفاع‌ كرده‌ است‌. پيش‌ از پيروزي‌ انقلاب‌ اسلامي‌، بيشتر مبارزان‌ بر اين‌ باور بودند كه‌ در آغاز بايد مبارزات‌ سياسي‌ را پيش‌ برد و بعد از پيروزي‌ انقلاب‌ به‌ پالايش‌ فرهنگي‌ جامعه‌ برآمد. اما در اين‌ ميان‌ بزرگاني‌ چون‌ آيت‌ الله‌ مطهري‌ و استاد مصباح‌ يزدي‌، معتقد بودند كه‌ ريشه انحراف‌ را در همان‌ دوره مبارزه‌ بايد خشكانيد و اسلام‌ ناب‌ و راستين‌ را به‌ ايرانيان‌ و جهانيان‌ شناساند.
 
 
ايشان‌ پيش‌ از انقلاب‌ اسلامي‌، خطر نفوذ ماركسيسم‌ را گوشزد كرده‌، خود با تدوين‌ كتاب‌ها و جزوات‌ و تشكيل‌ كلاس‌هاي‌ نقد مباني‌ ماركسيسم‌، به‌ گفتار خود جامه عمل‌ مي‌پوشاندند. همچنين‌ با پرده‌‌برداري‌ از سخنان‌ برخي‌ روشنفكران‌ و نيز نقد تز «اسلام‌ منهاي‌ روحانيت‌» پرده‌ از افكار شوم‌ دشمنان‌ اسلام‌ و انقلاب‌ برمي‌داشتند. حساسيت‌ و قاطعيت‌ ايشان‌ در برخورد با اين‌ مسائل‌، چنان‌ بود كه‌ گاه‌ برخي‌ از دوستان‌ انقلاب‌ نيز بر ايشان‌ خرده‌ مي‌گرفتند و ايشان‌ را به‌ نرمش‌ در برابر مسائل‌ پيش‌ آمده‌ سفارش‌ مي‌كردند؛ اما استاد با عزمي‌ پولادين‌، از مباني‌ دين‌ مقدس‌ اسلام‌ و از اصول‌ آن‌ از جمله‌ [[توحيد]]، [[معاد]] و [[نبوت‌]] كه‌ در آن‌ روز مورد هجمه‌ التقاط‌ گرايان‌ بود، دفاع‌ مي‌كردند و در اين‌ راه‌ از سخنراني‌، مناظره‌، نگاشتن‌ كتاب‌ و مقاله‌ و ديگر ابزارهاي‌ تبليغي‌ بهره‌ مي‌بردند و از توهين‌ و تهمت‌ و تهاجم‌ احدي‌ نمي‌هراسيدند.
 
 
امروز نيز جامعه‌ ما شاهد تلاش‌ استاد مصباح‌، براي‌ حفظ‌ دستاوردهاي‌ انقلاب‌ و مبارزه‌ با جريان‌هاي‌ انحرافي‌ است‌ كه‌ به‌ تحريف‌ مباني‌ اسلاميت‌ و جمهوريت‌ نظام‌ ما مي‌پردازند. استاد مصباح‌، همانند گذشته‌، شهر به‌ شهر، راه‌ مبارزه‌ با التقاط‌ها و پاسخ‌گويي‌ به‌ شبهات‌ را درمي‌نوردد. بي‌‌سبب‌ نيست‌ كه‌ مقام‌ معظم‌ رهبري‌، حضرت‌ آيت‌ الله‌ خامنه‌اي‌ درباره ايشان‌ مي‌فرمايند: «اگر خداي‌ متعال‌ به‌ نسل‌ كنوني‌ ما، اين‌ توفيق‌ را نداد كه‌ از شخصيت‌هايي‌ مانند [[علامه طباطبایی]]‌‌ و [[شهید مرتضی مطهری]] استفاده‌ كند، اما به‌ لطف‌ خدا، اين‌ شخصيت‌ عزيز و عظيم‌‌القدر، خلا آن‌ عزيزان‌ را در زمان‌ ما پر كرد است».
 
==پانویس==
 
{{پانویس}}
 
==منابع==
 
 
*[http://www.mesbahyazdi.org/farsi/?biography/1.htm سایت حضرت آیت الله محمدتقی مصباح یزدی]
 
*[http://www.mesbahyazdi.org/farsi/?biography/1.htm سایت حضرت آیت الله محمدتقی مصباح یزدی]
 
*[http://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D8%A8%D8%A7%D8%AD_%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C محمد تقی مصباح یزدی، ویکی شیعه]
 
*[http://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D8%A8%D8%A7%D8%AD_%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C محمد تقی مصباح یزدی، ویکی شیعه]
  
[[رده: علمای معاصر]]
+
==آرشیو عکس و تصویر==
 +
<gallery mode="packed" heights="170">
 +
پرونده:مصباح0.jpg|محمدتقی مصباح یزدی در کودکی
 +
پرونده:محمدتقی (7).jpg|محمدتقی مصباح یزدی در نوجوانی
 +
پرونده:محمدتقی (8).jpg|alt=آیت الله مصباح یزدی در جوانی|محمدتقی مصباح یزدی در جوانی
 +
پرونده:مصباح یزدی (2).jpg|محمدتقی مصباح یزدی
 +
پرونده:مصباح یزدی0.jpg|از راست: سید محسن خرازی، احمد احمدی و محمدتقی مصباح یزدی در منزل رسول جعفریان سال 60
 +
پرونده:محمدتقی.jpg|alt=آیت الله مصباح یزدی و دکتر سروش در مناظره نقد مارکسیس و حزب توده|از راست : حسین حاج فرج‌الله دبّاغ (عبدالکریم سروش)، تقی گیوه چی (محمدتقی مصباح یزدی)، مجری، احسان طبرى و فرخ نگهدار در مناظره عقیدتی سال 60
 +
پرونده:مصباح یزدی.jpg|alt=آیت الله مصباح و آیت الله اراکی در مسجد جامع دزفول در دوران دفاع مقدس|از راست: محسن محمّدى عراقى (اراكى)، محمدتقی مصباح یزدی، حبيب الله ضريحي و ناشناس در مسجد جامع دزفول
 +
پرونده:مصباح6.jpg|از راست: سید جمال الدین دین پرور، محمود محمدی عراقی و محمدتقی مصباح یزدی
 +
پرونده:مصباح یزدی (4).jpg|از راست: احمد مهدوی دامغانی، سید جعفر شهیدی، محمدتقی مصباح یزدی و سید محمدصادق خرازی در نیویورک
 +
پرونده:مصباح5.jpg|alt=دیدار آیت الله مصباح یزدی با پاپ ژان پل دوم|از راست: کارل جوزف وتیولا و محمدتقی مصباح یزدی
 +
پرونده:مصباح یزدی (5).jpg|alt=آیت الله مصباح یزدی و آیت الله حائری یزدی در مجلس خبرگان|از راست: محمدصادق (محی‌الدین) حائری شیرازی و محمدتقی مصباح یزدی
 +
پرونده:مصباح یزدی (6).jpg|alt=آیت الله مصباح یزدی در ایام حج|محمدتقی مصباح یزدی در لباس احرام در سرزمین وحی
 +
پرونده:مصباح8.jpg|محمدتقی مصباح یزدی در مسجد النبی
 +
پرونده:مصباح یزدی (7).jpg|alt=عیادت آیت الله مصباح یزدی از مقام معظم رهبری|از راست: محمدتقی مصباح یزدی و سید علی حسینی خامنه ای
 +
پرونده:مصباح یزدی (8).jpg|alt=دیدار آیت الله مصباح یزدی با رهبر شیعیان بحرین|از راست: عیسی قاسم و محمدتقی مصباح یزدی
 +
پرونده:مصباح یزدی (9).jpg|از راست: محمدتقی مصباح یزدی، ناصر مکارم شیرازی، حسین وحید خراسانی و ناشناس
 +
پرونده:مصباح یزدی (10).jpg|alt=آیت الله مصباح یزدی با نوادگانشان|محمدتقی مصباح یزدی
 +
پرونده:محمدتقی (6).jpg|اینفوگرافیک زندگینامه محمدتقی مصباح یزدی
 +
پرونده:محمدتقی (5).jpg|alt=نماز مقام معظم رهبری بر پیکر آیت الله مصباح یزدی|اقامه نماز میت محمدتقی مصباح یزدی توسط [[سید علی حسینی خامنه ای]]
 +
پرونده:محمدتقی (2).jpg|alt=تشییع پیکر آیت الله مصباح یزدی در شهرری|تشییع پیکر محمدتقی مصباح یزدی در حرم [[حضرت عبدالعظیم حسنی]]
 +
پرونده:محمدتقی (3).jpg|alt=بزرگداشت آیت الله مصباح یزدی توسط آستان قدس رضوی|تشییع پیکر محمدتقی مصباح یزدی در [[حرم امام رضا علیه السلام]]
 +
پرونده:مصباح1.jpg|تشییع پیکر محمدتقی مصباح یزدی در [[قم]]
 +
پرونده:مصباح2.jpg|اقامه نماز میت محمدتقی مصباح یزدی توسط [[حسین نوری همدانی]] در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها
 +
پرونده:مصباح3.jpg|alt=قبر آیت الله مصباح یزدی در جوار آیت الله بهجت|قبر محمدتقی مصباح یزدی در [[حرم حضرت معصومه عليها السلام|حرم حضرت معصومه سلام الله علیها]]
 +
</gallery>
 +
 
 +
[[رده:علمای معاصر|مصباح یزدی،محمدتقی]]
 
[[رده: مجتهدین]]
 
[[رده: مجتهدین]]
 
[[رده:فیلسوفان]]
 
[[رده:فیلسوفان]]
 
[[رده: مبارزان علیه پهلوی]]
 
[[رده: مبارزان علیه پهلوی]]
 +
[[رده:مدفونین در حرم حضرت معصومه (س)]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۳۷

آیت‌ الله محمدتقی مصباح یزدی (۱۳۱۳ - ۱۳۹۹ ش)، فقیه و فیلسوف شیعه و از شاگردان امام خمینی و آیت الله بهجت بود. ایشان عضویت در مجلس خبرگان رهبری، عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت و ریاست مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی را در کارنامه خود دارد. کتاب‌های «آموزش فلسفه»، «اخلاق در قرآن» و «نظریه سیاسی اسلام» از جمله آثار اوست.

۲۲۰px
نام کامل محمدتقی‌ (گیوه چی) مصباح‌ یزدی‌
زادروز ۱۳۱۳ شمسی
زادگاه یزد
وفات ۱۳۹۹ شمسی
مدفن قم، حرم حضرت معصومه

Line.png

اساتید

آیت الله بروجردی، امام خمینی، علامه طباطبائی، آیت الله بهجت،...

شاگردان

غلامرضا فیاضی‌، مرتضی‌ آقا تهرانی‌، محمود رجبی، محسن‌ غرویان،...

آثار

آموزش فلسفه، اخلاق در قرآن، نظریه سیاسی اسلام، آموزش‌ عقاید، قرآن‌شناسی،...


ولادت

محمدتقی‌ مصباح‌ یزدی‌ در یازدهم‌ بهمن‌ ماه‌ سال‌ ۱۳۱۳ شمسی‌، (برابر با هفدهم‌ ربیع الاول ۱۳۵۳ ق)‌ قمری‌ در خانواده‌ای‌ مذهبی‌ در شهر یزد به‌ جهان‌ چشم‌ گشود.

تحصیلات و استادان‌

آیت الله مصباح یزدی پس از گذراندن تحصیلات دوران ابتدائی به مدرسه‌ شفیعیة‌ یزد رفت و مقدمات‌ و سطوح‌ متوسطه‌ را در مدت‌ چهار سال‌ فراگرفت. وی‌ نقش‌ مرحوم‌ «حاج‌ شیخ‌ محمدعلی‌ نحوی‌» در حوزه‌ یزد را که‌ وقت‌ بسیاری‌ برای‌ تدریس‌ خصوصی‌ به‌ ایشان‌ و سپس‌ مباحثه‌ با شاگرد خود صرف‌ می‌کرد، در پیشرفت‌ خود بسزا می‌داند.

محمدتقی مصباح سپس به همراه اعضای‌ خانواده‌، در اواخر سال‌ ۱۳۳۰ رهسپار نجف‌ شد. اما پس از شش‌ ماه‌ آنان‌ مجبور به‌ بازگشت‌ به‌ ایران‌ شدند.

ایشان پس از آن راهی‌ قم‌ شد و در مدرسه فیضیه‌، حجره‌ گرفته در در دروس‌ «مکاسب‌»، «کفایه‌» و «منظومه‌» شرکت‌ کند. هنوز کفایه‌ و مکاسب‌ را به‌ پایان‌ نبرده‌ بود که‌ گه‌گاه‌ برای‌ کسب‌ آمادگی‌، در درس‌ «امام خمینی‌» حاضر می‌شد و شخصیت‌ امام‌ تأثیر شگرفی‌ در زندگی‌ ایشان‌ گذاشت‌.

در کنار درس‌ امام‌ در درس‌ فقه‌ «آیت ‌الله العظمی‌ بروجردی‌» نیز شرکت‌ می‌جست‌ و در همین‌ سال‌ها، با شخصیت‌ «علامه طباطبایی‌» انس‌ فراوانی‌ پیدا کرده‌ بود و در مجالس‌ درس‌ تفسیر و فلسفه ایشان‌ حضور می‌یافت‌.

از دیگر کسانی‌ که‌ ایشان‌ سال‌های‌ متمادی‌ را به‌ تحصیل‌ نزد او گذراند، «آیت الله العظمی‌ بهجت‌» بود که در طول‌ ۱۵ سال از‌‌ درس‌ فقه‌ و اخلاق‌ ایشان‌ نیز بهره‌ برد. وی‌ در طول‌ این‌ سال‌ها، بنا به‌ گفته‌ هم‌ دوره‌ای‌ها، با دقت‌ فراوان‌ و با جهد و تلاش‌ شایان‌ به‌ تحصیل‌ علوم‌ می‌پرداخت‌ و همزمان‌ به‌ تهذیب‌ نفس‌ و ایجاد سجایای‌ اخلاقی‌ اهتمام‌ ویژه‌ نشان‌ می‌داد.

استاد مصباح‌، علوم‌ گوناگون‌ اسلامی‌ را در محضر استادان‌ بزرگ حوزه‌ آموختند و در فقه‌ و اصول‌، در سن‌ بیست‌ و هفت‌ سالگی‌ به‌ درجه اجتهاد رسیدند.

فعالیت‌های علمی‌ و فرهنگی‌

الف‌. تخصص و آموخته‌ها:

آیت الله مصباح در علم‌ تفسیر نیز با بهره‌ از دیدگاه‌ها و سفارش‌های‌ خصوصی‌ علامه‌ طباطبایی، توانستند روش‌ صحیح‌ تعمق‌ و تفکر در قرآن‌ را بیاموزند تا آنجا که‌ علامه‌ کار بازخوانی‌ «تفسیر المیزان» پیش‌ از چاپ‌ را به‌ او سپردند.

استاد خود نیز ضمن‌ برگزاری‌ دروس‌ تفسیر موضوعی‌ قرآن‌، کتاب‌هایی‌ در این‌ زمینه‌ نگاشته‌اند که‌ بدان‌ اشاره‌ خواهد شد. آیت‌ الله مصباح‌ یزدی‌ در فلسفه‌، «اسفار» و «شفا» را نزد علامه‌ فراگرفتند و خود، سال‌ها به‌ تدریس‌ فلسفه‌ اسلامی‌ و غرب‌ در حوزه‌های‌ علمیه‌ پرداختند؛ به‌ گونه‌ای‌ که‌ یکی‌ از برجسته‌ترین‌ استادان‌ فلسفه‌ به‌ شمار می‌رفتند و کتاب‌ «آموزش‌ فلسفه‌» ایشان‌، در مراکز مختلف‌ فرهنگی‌ تدریس‌ می‌شود.

ایشان‌ در بسیاری‌ از مسائل‌ فلسفه‌ ـ به‌ گفته‌ اهل‌ فن‌ ـ نوآوری‌هایی‌ نیز انجام‌ داده‌اند و شاگردان‌ بسیاری‌ را تربیت‌ نموده‌اند. استاد ضمن‌ تحصیل‌ دروس‌ حوزه‌ در کلاس‌های‌ فیزیک‌، شیمی‌ و... شرکت‌ نموده‌، زبان‌های‌ خارجی‌ فرانسه‌ و انگلیسی‌ را نیز تا حدی‌ آموخته‌ بودند.

ب‌. تدریس‌ و شاگردان:

ایشان‌ تدریس‌ منظم‌ خود را در مدرسه‌ علمیه‌ حقانی‌ آغاز کرد. در آغاز به‌ تدریس‌ مباحث‌ قرآنی‌، تفسیر و مباحث‌ اخلاقی‌ و تربیتی‌ پرداخت‌ از جمله‌، کتاب‌ «فلسفتنا» نوشته‌ «شهید سید محمدباقر صدر» را برای‌ اولین‌ بار در حوزه‌ تدریس‌ کرد. در مؤسسه‌ «در راه‌ حق‌» نیز به‌ تدریس‌ «فلسفتنا»، «اقتصادنا» نوشته‌ شهید صدر و «نهایة‌ الحکمه‌»، نوشته‌ علامه‌ طباطبایی‌ مشغول‌ بود. درس‌ «اسفار اربعه» و «شفا» نیز از دروسی‌ بود که‌ استاد، به‌ علاقه‌مندان‌ به‌ فلسفه‌ می‌آموخت‌.

از شاگردان‌ معروف‌ درس‌ ایشان‌ می‌توان‌ «استاد غلامرضا فیاضی‌»، «استاد محمود رجبی‌»، «دکتر مرتضی‌ آقا تهرانی‌»، «دکتر عباسعلی‌ شاملی‌»، «دکتر احمد رهنمایی‌» و «استاد محسن‌ غرویان‌» و بسیاری‌ دیگر را نام‌ برد.

ج‌. تألیفات‌ و آثار:

استاد مصباح‌ یزدی‌، کتب‌ فراوانی‌ در زمینه‌های‌ گوناگون‌ اسلامی‌، نگاشته‌ است‌ که‌ بخشی‌ از آن‌ها مربوط‌ به‌ پیش‌ از انقلاب‌ و برخی‌ مربوط‌ به‌ بعد از انقلاب‌ می‌باشد. نظر به‌ گستردگی‌ و فراوانی‌ کتاب‌های‌ ایشان‌ به‌ چند کتاب‌ مهم ایشان‌ اشاره‌ می‌کنیم‌:

فلسفه اخلاق - یکی از آثار آیت الله مصباح یزدی
  • خداشناسی‌؛
  • کیهان‌شناسی‌؛
  • انسان‌شناسی‌؛
  • راه‌ و راهنماشناسی‌؛
  • قرآن‌شناسی‌؛
  • اخلاق‌ در قرآن‌؛
  • جامعه‌ و تاریخ‌ از دیدگاه‌ قرآن‌؛
  • حقوق‌ و سیاست‌ در قرآن‌؛
  • شرح‌ جلد هشتم‌ اسفار الاربعه‌؛
  • دروس‌ فلسفه‌ اخلاق‌؛
  • خودشناسی‌ برای‌ خودسازی‌؛
  • بر درگاه‌ دوست‌؛
  • نقدی‌ فشرده‌ بر اصول‌ مارکسیسم‌؛
  • آموزش‌ عقاید؛
  • نگاهی‌ گذرا به‌ نظریه ولایت‌ فقیه؛
  • نظریه سیاسی اسلام.

هم‌‌اکنون برخی‌ کتاب‌ها و آثار استاد در مراکز مختلف‌ فرهنگی‌ تدریس‌ می‌شود و بخشی‌ از آثار ایشان‌ نیز در حال‌ تدوین‌ و چاپ‌ است‌. ویژگی‌ بارز آثار ایشان‌، عمق‌، سادگی‌ و روانی‌، جذابیت‌ و به‌ روز بودن‌ آن‌ است‌ که‌ تحسین‌ بسیاری‌ از مردم‌ و استادان‌ را در پی‌ داشته‌ است‌.

د. خدمات فرهنگی‌:

آیت‌ الله مصباح‌، در زمینه‌ علمی‌ و فرهنگی‌ از دیرباز، خدمات‌ شایانی‌ را ارزانی‌ داشته‌اند و هر دوره‌ ـ بنا به‌ مقتضیات‌ آن‌ دوره‌ ـ حرکت‌ فرهنگی‌ متناسبی‌ را آغاز نموده‌اند. جدیت‌ ایشان‌ و نیز نظم‌ و واقع‌بینی‌ ممتاز ایشان‌، باعث‌ می‌شد که‌ اغلب‌ حرکت‌های‌ فرهنگی‌ ایشان‌، نتایج‌ مثبتی‌ را به‌ همراه‌ آورد.

استاد مصباح‌، از ابتدای‌ ورود خود به‌ حوزه علمیه‌ قم، متوجه‌ کاستی‌های‌ موجود در این‌ حوزه‌ شده‌ بودند و آن‌ گونه‌ که‌ خود نقل‌ می‌کنند، در انتظار فرصتی‌ بودند تا بتوانند برای‌ آن‌، راه‌ حلی‌ مناسب‌ پیدا کنند. ایشان‌ نارسایی‌های‌ موجود را در سه‌ حوزه نظام‌ آموزشی‌، مسائل‌ اخلاقی‌ و روند تبلیغی‌ بازشناخته‌ و آن‌ها را در نامه‌ای‌ تنظیم‌ کرده‌ بودند. این‌ نامه‌ که‌ آیت‌ الله مشکینی‌ آن‌ را با خطی‌ خوش‌ باز نوشته‌ بود، امضای‌ دویست‌ تن‌ از بزرگان‌ حوزه‌، از جمله‌ «آیت‌ الله حاج‌ آقا مرتضی‌ حائری‌» و «مرحوم‌ آیت‌ الله فکور» را به‌ همراه‌ داشت‌. ایشان‌ این‌ نامه‌ را به‌ محضر حضرت‌ آیت‌ الله العظمی‌ بروجردی‌ تقدیم‌ داشتند و آیت‌ الله بروجردی‌ نیز نامه‌ را مورد عنایت‌ قرار داده‌، محتوای‌ آن‌ را تأیید نمودند و در جمع‌ علمای‌ تراز اول‌ حوزه‌ که‌ به‌ مناسبت‌ عید نوروز خدمت‌ ایشان‌ شرفیاب‌ شده‌ بودند، مطرح‌ کردند و درخواست‌ کردند نسبت‌ به‌ تشکیل‌ درس‌ اخلاق‌ در حوزه‌ و جبران‌ کاستی‌های‌ حوزه‌ تدابیری‌ اندیشیده‌ شود.

آرمان‌های‌ اصلاحی‌ حوزه‌، مدرسه‌ای‌ جدید را می‌طلبید که‌ با یک‌ برنامه‌‌ریزی‌ ویژه‌ بتواند طلاب‌ کوشا و بااستعداد را در مدتی‌ کوتاهتر و با کیفیتی‌ بهتر به‌ جامعه‌ ارزانی‌ دارد. این‌ مهم‌، با همت‌ شهید آیت‌ الله‌ بهشتی و مرحوم‌ آیت الله‌ ربانی‌ شیرازی‌ میسر شد و مدرسه‌ای‌ با نام‌ «حقانی‌» تأسیس‌ شد. مرحوم‌ آیت الله‌ قدوسی نیز به‌ ریاست‌ این‌ مدرسه‌ منصوب‌ گردید. شهید قدوسی‌ نیز از استاد مصباح‌ برای‌ تدریس‌ دعوت‌ به‌ عمل‌ آورد و استاد نیز به‌ تدریس‌ فلسفه‌، تفسیر و اخلاق‌ پرداخت‌. پس‌ از چهار سال‌ به‌ درخواست‌ شهید قدوسی‌ مبنی‌ بر شورایی‌ شدن‌ اداره مدرسه‌، استاد به‌ عضویت‌ هیأت‌ مدیره آن‌ مدرسه‌ درمی‌آیند. ثمره‌ این‌ تلاش‌ جمعی‌، تربیت‌ طلابی‌ فرهیخته‌ بود که‌ هم‌ اکنون‌ در نهادهای‌ گوناگون‌ نظام‌ جمهوری‌ اسلامی‌ به‌ فعالیت‌ می‌پردازند.

پذیرفتن‌ بخش‌ آموزش‌ مؤسسه‌ "در راه‌ حق‌" نیز از فعالیت‌های مثبت‌ و از خدمات‌ شایان‌ استاد مصباح‌ یزدی‌ بود. ایشان‌ به‌ سبب‌ نفوذ عقاید ماتریالیستی‌ و مارکسیستی‌ فرهنگ‌ غرب‌ در ذهن‌ جوانان‌ و با التفات‌ به‌ خلاء موجود در حوزه‌ در زمینه این‌ مباحث‌، تصمیم‌ به‌ ساماندهی‌ بخش‌ آموزش‌ مؤسسه‌ در راه‌ حق‌ که‌ آیت الله خرازی مؤسس‌ آن‌ بود گرفتند. بخش‌ آموزش‌ این‌ مؤسسه‌، طلاب‌ را بدین‌ شرط‌ می‌پذیرفت‌ که‌ دست‌ کم‌ دو سال‌ درس‌ خارج‌ را گذرانده‌ باشند و پس‌ از گذراندن‌ مصاحبه علمی‌ که‌ آقایان‌ مظاهری‌، یزدی‌ و استاد مصباح‌ انجام‌ می‌دادند، آن‌ها را می‌پذیرفت‌.

استاد مصباح‌، با مشاهده توطئه‌های‌ اعتقادی‌ دشمنان‌ در آغاز انقلاب‌، بر آن‌ شدند که‌ برای‌ حفظ‌ و نگهداری‌ از نهال‌ نوپای‌ انقلاب‌، گروهی‌ از طلاب‌ را به‌ اقصی‌ نقاط‌ کشور گسیل‌ دارند و خود نیز درس‌ رسمی‌ حوزه‌ را تعطیل‌ کردند تا برای‌ پاسداری‌ از دستاوردهای‌ انقلاب‌، بتواند در مراکز گوناگون‌ به‌ سخنرانی‌ و پاسخ‌ به‌ شبهات‌ بپردازند. همچنین‌ نظر به‌ ضرورت‌ امور دانشگاه‌ها در آن‌ سال‌های‌ حساس‌، استاد مصباح‌ در طرحی‌، تأسیس‌ مرکزی‌ به‌ نام‌ «دفتر همکاری‌ حوزه‌ و دانشگاه‌» را پیش‌ نهادند که‌ به‌ تصویب‌ ستاد انقلاب‌ فرهنگی‌ رسید و ثمرات‌ آن‌ تا هم‌‌اکنون‌، در میان‌ دانشگاه‌ها آشکار است‌.

دیگر از خدمات‌ آیت‌ الله مصباح‌ یزدی‌، تأسیس‌ «بنیاد فرهنگی‌ باقرالعلوم‌» بود که‌ فارغ‌ التحصیلان‌ مؤسسه‌ "در راه‌ حق‌" را برای‌ گذراندن‌ دوره‌های‌ تخصصی‌ علوم‌ انسانی‌ به‌ خود فرامی‌خواند. این‌ مرکز در یازده‌ رشته‌ به‌ خدمات‌ می‌پرداخت‌ که‌ عبارت‌ بودند از: علوم‌ قرآنی‌، اقتصاد، تاریخ‌، کلام‌ و دین‌‌شناسی‌، روان‌شناسی‌، علوم‌ تربیتی‌، مدیریت‌، علوم‌ سیاسی‌، فلسفه‌، حقوق‌ و جامعه‌شناسی‌.

با توسعه مؤسسه‌ "در راه‌ حق"‌ و بنیاد "باقرالعلوم‌" و نیز گسترش‌ روزافزون‌ طلاب‌، نیاز به‌ فضایی‌ گسترده‌تر با امکانات‌ بیشتر محسوس‌ بود، تا این که‌ با تدبیر استاد مصباح‌ و عنایت‌ ویژه‌ حضرت‌ امام خمینی و آیت‌ الله‌ خامنه‌ای، «مؤسسه‌ آموزشی‌ و پژوهشی‌ امام‌ خمینی‌» بنا شد. این‌ مؤسسه‌ هم‌‌اکنون‌ نزدیک‌ به‌ هزار نفر از طلاب‌ فاضل‌ را تحت‌ پوشش‌ خود قرار داده‌ است‌ و آنان‌ را با علوم‌ روز آشنا می‌سازد.

فعالیت‌های سیاسی‌ و اجتماعی

الف‌) مبارزه‌ با استبداد:

استاد مصباح‌، در دوره رژیم‌ ستمشاهی‌، مبارزات‌ گسترده‌ای‌ را بر ضد آن‌ رژیم‌ و عوامل‌ آن‌ انجام‌ داده‌اند که‌ بخش‌ شایان‌ توجهی‌ از زندگی‌ ایشان‌ را دربر می‌گیرد. در ماجرای‌ «انجمن‌های‌ ایالتی‌ و ولایتی‌» و «نهضت‌ روحانیت‌» به‌ رهبری‌ امام‌ خمینی مشارکت‌ فعالی‌ داشتند.

ایشان‌ در ماجرای‌ دستگیری‌ و حبس‌ امام‌ راحل‌ در زندان‌ قیطریه‌، نامه مفصلی‌ خدمت‌ ایشان‌ ارسال‌ داشتند که‌ در آن‌، ضمن‌ تأیید و تشویق‌ امام‌ برای‌ ادامه‌ نهضت‌ و گزارش‌ اوضاع‌ پس‌ از دستگیری‌ ایشان‌، آزادی‌ ایشان‌ از زندان‌ را پیش‌‌بینی‌ کردند. این‌ نامه‌ موجب‌ خرسندی‌ امام‌ شد و ایشان‌ از طریق‌ آقای‌ حاج‌ حسن‌ صانعی‌، از استاد مصباح‌ تشکر کردند.

رفت‌ و آمدهای‌ ایشان‌ به‌ مدرسه‌ حجتیه‌ باعث‌ شد که‌ با «آیت الله بهشتی‌» «دکتر باهنر»، «آیت الله خامنه‌ای‌» و «هاشمی‌ رفسنجانی‌» نیز دوستی‌ دامنه‌‌داری‌ پیدا کند که‌ زمینه‌‌ساز مبارزات‌ ایشان‌ بر ضد رژیم‌ طاغوت‌ شد.

از ابتکارات‌ شهید بهشتی‌ در پیش‌ از انقلاب‌، برقراری‌ جلسات‌ بحث‌ درباره «حکومت‌ اسلامی‌» بود. شهید بهشتی‌ که‌ به‌ هوشمندی‌ و آینده‌‌نگری‌ مشهور بود، بدین‌ می‌اندیشید که‌ پس‌ از پیروزی‌ انقلاب‌، مبنای‌ انقلاب‌ چه‌ خواهد بود؛ و اگر قرار بود مبنا حکومت‌ اسلامی‌ باشد، آیا طرحی‌ مدون‌ و جامع‌ از آن‌ وجود خواهد داشت‌ یا خیر... بدین‌ منظور جلساتی‌ را با حضور آقایان‌ مشکینی‌، ربانی‌ شیرازی‌، باهنر، مفتح‌، مکارم‌، سبحانی‌، استاد مصباح که‌ دبیری‌ این‌ جلسات به عهده داشت، برقرار نمود و آنان‌ برای‌ آن که‌ رژیم‌ به‌ ماهیت‌ آن‌ پی‌ نبرد و در صدد به‌ تعطیلی‌ کشاندن‌ آن‌ برنیاید، نام‌ آن‌ را مباحث‌ «ولایت‌» نهادند.

دیگر از فعالیت‌های ایشان‌ در مبارزه‌ با استبداد، همکاری‌ با نشریه‌ مخفی‌ «بعثت‌» و سپس‌ تأسیس‌ نشریه‌ انقلابی‌ «انتقام‌» بود. نشریه انتقام‌ با انگیزه مبارزه‌ با دستگاه‌ طاغوت‌ و گسترش‌ اندیشه‌های‌ امام‌ خمینی و حمایت‌ از روحانیت‌ با همکاری‌ برخی‌ از علاقه‌مندان‌ به‌ امام‌ و با مدیریت‌ استاد مصباح‌ چاپ‌ می‌شد. آنان‌ از ابتدا عهد بسته‌ بودند که‌ در هیچ‌ شرایطی‌ دوستان‌ خود را معرفی‌ نکنند. این‌ نشریه‌ که‌ مفاد آن‌ گاه‌ با واسطه‌هایی‌ از رادیوهای‌ خارجی‌ پخش‌ می‌شد، بارقه امیدی‌ در سرزمین‌ دل‌ شیفتگان‌ امام‌ ایجاد کرده‌ بود که‌ آن‌ها را به‌ مبارزه‌ تشویق‌ می‌کرد و از سوی‌ دیگر، رعب‌ و خشم‌ رژیم‌ شاه‌ را افزون‌ ساخته‌ بود.

برخی‌ دیگر از فعالیت‌های استاد مصباح بر ضد رژیم‌ پهلوی‌ به‌ اختصار ذکر می‌شود:

  • تنظیم‌ شکوائیه‌ به‌ زبان‌ انگلیسی‌ و ارسال‌ آن‌ به‌ سازمان‌ ملل‌ و کمیسیون‌ حقوق‌ بشر؛
  • ایراد سلسله‌ سخنرانی‌های‌ «حکومت‌ اسلامی‌» در کتابخانه‌ مسجد خیابان‌ ایرانشهر تهران‌؛
  • مشارکت‌ در تدوین‌ اساسنامه اولین‌ تشکل‌ سازمان‌ یافته‌ مبارزاتی‌ روحانیت‌، موسوم‌ به‌ تشکل‌ یازده‌ نفری‌؛
  • چاپ‌ مخفیانه‌ اعلامیه‌ها و سخنرانی‌های‌ امام‌؛
  • مشارکت‌ در تهیه‌ ده‌ها نامه‌ و اعلامیه‌ در محکومیت‌ رژیم‌ شاه‌ و حمایت‌ از امام‌.

ب‌) مبارزه‌ با جریان‌های‌ انحرافی‌:

تاریخ‌ زندگی‌ استاد مصباح‌، بیانگر حساسیت‌ ایشان‌ در برابر جریان‌های‌ انحرافی‌ بوده‌ است‌. هرگاه‌ جریانی‌ سعی‌ در تحریف‌ اسلام‌ یا انقلاب‌ اسلامی‌ داشته‌ است‌، ایشان‌ چون‌ رزمنده‌ای‌ دلیر به‌ میدان‌ آمده‌ از مبانی‌ اسلام‌ و انقلاب‌ دفاع‌ کرده‌ است‌. پیش‌ از پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌، بیشتر مبارزان‌ بر این‌ باور بودند که‌ در آغاز باید مبارزات‌ سیاسی‌ را پیش‌ برد و بعد از پیروزی‌ انقلاب‌ به‌ پالایش‌ فرهنگی‌ جامعه‌ برآمد. اما در این‌ میان‌ بزرگانی‌ چون‌ آیت‌ الله‌ مطهری‌ و استاد مصباح‌ یزدی‌، معتقد بودند که‌ ریشه انحراف‌ را در همان‌ دوره مبارزه‌ باید خشکانید و اسلام‌ ناب‌ و راستین‌ را به‌ ایرانیان‌ و جهانیان‌ شناساند.

ایشان‌ پیش‌ از انقلاب‌ اسلامی‌، خطر نفوذ مارکسیسم‌ را گوشزد کرده‌، خود با تدوین‌ کتاب‌ها و جزوات‌ و تشکیل‌ کلاس‌های‌ نقد مبانی‌ مارکسیسم‌، به‌ گفتار خود جامه عمل‌ می‌پوشاندند. همچنین‌ با پرده‌‌برداری‌ از سخنان‌ برخی‌ روشنفکران‌ و نیز نقد تز «اسلام‌ منهای‌ روحانیت‌» پرده‌ از افکار شوم‌ دشمنان‌ اسلام‌ و انقلاب‌ برمی‌داشتند. حساسیت‌ و قاطعیت‌ ایشان‌ در برخورد با این‌ مسائل‌، چنان‌ بود که‌ گاه‌ برخی‌ از دوستان‌ انقلاب‌ نیز بر ایشان‌ خرده‌ می‌گرفتند و ایشان‌ را به‌ نرمش‌ در برابر مسائل‌ پیش‌ آمده‌ سفارش‌ می‌کردند؛ اما استاد با عزمی‌ پولادین‌، از مبانی‌ دین‌ مقدس‌ اسلام‌ و از اصول‌ آن‌ از جمله‌ توحید، معاد و نبوت‌ که‌ در آن‌ روز مورد هجمه‌ التقاط‌ گرایان‌ بود، دفاع‌ می‌کردند و در این‌ راه‌ از سخنرانی‌، مناظره‌، نگاشتن‌ کتاب‌ و مقاله‌ و دیگر ابزارهای‌ تبلیغی‌ بهره‌ می‌بردند و از توهین‌ و تهمت‌ و تهاجم‌ احدی‌ نمی‌هراسیدند.

پس از انقلاب نیز جامعه‌ ما شاهد تلاش‌ آیت الله مصباح یزدی‌، برای‌ حفظ‌ دستاوردهای‌ انقلاب‌ و مبارزه‌ با جریان‌های‌ انحرافی و پاسخ‌گویی‌ به‌ شبهات‌ بود‌ که‌ به‌ تحریف‌ مبانی‌ اسلامیت‌ و جمهوریت‌ نظام‌ می‌پرداختند. بی‌‌سبب‌ نیست‌ که‌ مقام‌ معظم‌ رهبری‌، حضرت‌ آیت‌ الله‌ خامنه‌ای‌ درباره ایشان‌ می‌فرمایند: «اگر خدای‌ متعال‌ به‌ نسل‌ کنونی‌ ما، این‌ توفیق‌ را نداد که‌ از شخصیت‌هایی‌ مانند علامه طباطبایی‌‌ و شهید مرتضی مطهری استفاده‌ کند، اما به‌ لطف‌ خدا، این‌ شخصیت‌ عزیز و عظیم‌‌القدر، خلاء آن‌ عزیزان‌ را در زمان‌ ما پر کرده است».

وفات

مرحوم آیت الله مصباح یزدی سرانجام در ۱۲ دی ماه ۱۳۹۹ شمسی در سن ۸۶ سالگی در تهران دار فانی را وداع گفت. پیکر مطهر ایشان پس از انتقال به شهر مقدس قم، در حرم حضرت معصومه (علیهاالسلام) به خاک سپرده شد.

منابع

آرشیو عکس و تصویر