مبادی الوصول الی علم الاصول (کتاب)

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
مبادي‌ الوصول‌ الي‌ علم‌ الاصول.jpg
نویسنده علامه حلی
موضوع اصول فقه شیعه
زبان عربی
تعداد جلد ۱
تحقیق محمدعلی البقال

مبادی الوصول الی علم الاصول

کتاب «مبادی الوصول الی علم الاصول» از آثار مهم علامه حلى (۷۲۶-۶۴۷ ق)، در موضوع «اصول فقه» شیعه است که شروح و حواشى و تعلیقات زیادى بر آن نوشته شده است.

مؤلف

حسن بن یوسف بن على بن مطهر حلى (۶۴۷-۷۲۶ ق)، مشهور به علامه حلى، در ۶۴۷ ق، در شهر حله عراق به دنیا آمد. پدر او، شیخ سدیدالدین، یوسف بن على بن مطهر حلى، از علماى برجسته و نامدار و داراى مقام علمى و اجتماعى بوده است. از اساتید وی می توان به محقق حلى (دایى علامه) و خواجه نصیرالدین طوسی اشاره کرد.

برخی دیگر از آثار علامه حلی عبارت است از: إرشاد الأذهان، قواعد الأحکام، تبصرة المتعلمین، تحریر الأحکام و خلاصة الأقوال.

علامه حلی یکی از مشهورترین علمای شیعه و صاحب آثاری در فقه، اصول، کلام و رجال و غیره است و ریاست و مرجعیت شیعه در قرن هفتم هجری به او منتهی گردید. وی در ۲۱ محرم سال ۷۲۶ق، وفات نمود و در یکى از صحن‌هاى حرم امیرالمؤمنین (علیه السلام) در نجف اشرف دفن گردید.

معرفى اجمالى کتاب

کتاب «مبادی الوصول الی علم الاصول» متنى مختصر در در «اصول فقه» شیعه امامیه است که از قدیم مورد توجه و رغبت علما و مجتهدان بوده و شروح و حواشى و تعلیقات زیادى بر آن نوشته شده است.

شیخ آقا بزرگ تهرانى صاحب کتاب الذریعة دربارۀ این کتاب مى‌گوید: «مبادی الوصول إلی علم الأصول و یقال له "مبادی الأصول"، هو متن مختصر فی أصول الفقه تصنیف آیت‌الله العلامة جمال‌الدین الحسن بن یوسف الحلی المتوفى سنة ۷۲۶ و قد شرحه و علق علیه الأصحاب من لدن حیاته حتى الیوم». یعنى «کتاب مبادی الوصول إلی علم الأصول که به آن "مبادی الأصول" نیز مى‌گویند متنى مختصر و کوتاه در اصول فقه است و مؤلف آن آیت‌الله علامه جمال‌الدین حسن بن یوسف حلى متوفی سال ۷۲۶ هجرى قمرى است. این کتاب از زمان حیات مؤلف تا این زمان مورد شرح و تعلیقۀ علماى شیعه قرار گرفته است».

موضوعات کلى مورد بحث در این کتاب عبارت اند از: «اللغات، الاحکام، الاوامر والنواهى، العموم والخصوص، المجمل والمبین، الافعال، النسخ، الاجماع، الاخبار، القیاس، الترجیح، الاجتهاد».

شروح و تعلیقات

تاکنون شرح‌هاى فراوانى بر «مبادی الوصول» نوشته شده، از جمله:

  • شرح فرزندش فخر المحققین بر کتاب.
  • شرح شیخ على بن حسن امامى به نام «خلاصة الأصول».
  • شرح شیخ محمد بن على بن محمد گرگانى غروى به نام «غایة البادی فی شرح المبادی».
  • شرح سید على بن سید محمد على بن ابى المعالى.
  • شرح سید مصطفى بن سید محمدهادى بن سید مهدى بن سید دلدار على نقوى.
  • شرح میرزا محمد بن سلیمان تنکابنى (م، ۱۳۰۲ قمرى).
  • شرح ملا محمدرضا بن محمدمحسن همدانى به نام «ریاض الأصول فی شرح مبادىء الوصول إلى علم الأصول».

منابع

  • محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی.
  • ویکی نور.

متن کتاب

مبادی الوصول الی علم الاصول

منابع اصول فقه
متون به ترتیب تاریخ وفات مولفین
التذکرة بأصول الفقه

شیخ مفید

(م413ق)

الذریعه

سید مرتضی

(436-335)

عدة الاصول

شیخ طوسی

(460-385)

غنیة النزوع

ابن زهره

(585-510)

تهذیب الوصول

علامه حلی

(726-648)

مبادی الوصول

علامه حلی

(726-648)

القواعد و الفوائد

شهید اول

(786-734)

تمهید القواعد

شهید ثانی

(965-911)

معالم الدین

صاحب معالم

(م1011)

زبدة الاصول

شیخ بهائی

(1030-953)

الوافیه فی الاصول

فاضل تونی

(م 1071)

الفوائد الحائریه

وحید بهبهانی

(م1206)

قوانین الاصول

میرزای قمی

(م1231)

فرائد الاصول

شیخ انصاری

(م1281)

کفایة الاصول

آخوند خراسانی

(م1329)

مفاتیح الاصول

سید محمد مجاهد

(م1342)

فوائد الاصول (نائینی)

میرزا محمدحسین نائینی

(1355-1276)

وقایة الأذهان

محمد رضا نجفی اصفهانی

(م 1362)

اصول الفقه

شيخ محمدرضا مظفر

(م 1383)

منتهی الاصول

سید محمد حسن بجنوردی

(1395-1316)

المعالم الجدیده

سید محمد باقر صدر

(1399-1355)

اصول الاستنباط

سید علی نقی حیدری

(1403-1325)

مناهج الوصول

امام خمینی

(1409-1320)

الاصول العامه

سید محمد تقی حکیم

(1346-)

شروح
شروح معالم الدین ← حاشیه معالم، سلطان العلماء (م 1064) - حاشیه معالم، ملا محمد صالح مازندرانی (م 1081) - هدایة المسترشدین، شیخ محمدتقی اصفهانی (م 1248)
شروح فرائد الاصول ← أوثق الوسائل، میرزا موسی بن جعفر بن احمد تبریزی - بحر الفوائد، میرزا محمد حسن آشتیانی - درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد، آخوند خراسانی - فوائد الرضویه، آقا رضا همدانی
شروح کفایه ← انوار الهدایه، امام خمینی - حاشیة الکفایه، علامه طباطبائی - الحاشیة علی الکفایه، سید حسین بروجردی - حقائق الاصول، سید محسن حکیم - عنایة الاصول، سید مرتضی حسینی یزدی

منتهی الدرایه، سید محمد جعفر جزائری شوشتری - نهایة الدرایة، آیت الله کمپانی - نهایة النهایة، میرزا علی ایروانی