لیلة‌ الرغائب: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (لیلة‌الرغائب را به لیلة‌ الرغائب منتقل کرد)
 
(۷ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
اولین پنجشنبه و شب جمعه ماه [[رجب]] را «لیلة‌الرغائب»؛ یعنی «شب عطا و بخشش بسیار» می‌نامند.
+
{{خوب}}
 +
اولین پنجشنبه و شب جمعه ماه [[رجب]] را «لیلة‌الرغائب»؛ یعنی «شب عطا و بخشش بسیار» یا «شب میل و خواسته» می‌نامند.
  
==معنای واژه لیلة الرغائب==
+
==معنای لیلة الرغائب==
  
كلمة "رغائب" جمع "رغیبه" به معنای چیزی كه مورد رغبت و میل است و نیز به معنای عطا و بخشش فراوان می باشند. بنابر معنای اول "لیله الرغائب" یعنی شبی كه میل و توجه به عبادت و بندگی در آن فراوان است و بندگان خوب و شایسته خداوند در این شب تمایل زیادی به رفتن به در خانه خداوند و ارتباط و انس با معبود خویش دارند. بنابر معنای دوم "لیله الرغاب" یعنی شبی كه در آن عطاء و بخشش خداوند فراوان است و بندگان مخلص خداوند با روآوردن به بارگاه قدس ربوبی و خاكساری در برابر عظمت حق، شایسته دریافت انعام و عطا و بخشش بیكرانه حق می گردند.
+
كلمة "رغائب" جمع "رغیبه" به معنای چیزی كه مورد رغبت و میل است و نیز به معنای عطا و بخشش فراوان می باشد. بنابر معنای اول "لیله الرغائب" یعنی شبی كه میل و توجه به [[عبادت]] و بندگی در آن فراوان است و بندگان خوب و شایسته [[خداوند]] در این شب تمایل زیادی به رفتن به در خانه خدا و ارتباط و انس با معبود خویش دارند. بنابر معنای دوم "لیله الرغاب" یعنی شبی كه در آن عطاء و بخشش خداوند فراوان است و بندگان مخلص خداوند با روآوردن به بارگاه قدس ربوبی و خاكساری در برابر عظمت حق، شایسته دریافت انعام و عطا و بخشش بیكرانه حق می گردند.<ref>[http://www.pasokhgoo.ir/node/3856 مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی]، بازیابی: 10 اردیبهشت 1393.</ref>
  
==لیلة الرغائب در روایات==
+
==روایت مربوط به لیلة الرغائب==
 +
منشاء بحث لیله الرغائب روایتی است که از [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] صلی الله علیه و آله نقل شده است. این روایت در منابع متعددی ذکر شده است. از آن جمله [[میرزا جواد آقا ملکی تبریزی]] در کتاب [[المراقبات]] این روایت را به این صورت می آورند:
  
در روايات اهل بيت عليهم السلام بر پاسداشت آن شب تأکيد زيادي شده است به عنوان مثال در روايتي از پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم در فضيلت اين شب نقل شده است که حضرت فرمود: از شب جمعه اول ماه رجب غفلت نکنيد همانا آن شب شبي است که ملائکه آن شب را ليلة الرغائب مي نامند و در آن شب وقتي يک سوم شب گذشت هيچ ملکي در آسمان و زمين باقي نمي ماند مگر اين که در کعبه و حوالي آن جمع مي شوند و خداوند خطاب به آنها مي فرمايد: اي ملائکه هاي من هر چه مي خواهيد از من بخواهيد و ملائکه مي گويند: اي خداي ما حاجت ما از تو اين است که روزه گيرندگان ماه [[رجب]] را ببخشي و خداوند در جواب آنها مي فرمايد: اين کار را انجام دادم.<ref>حرّ عاملي، وسائل الشيعه، بيروت، ج5، ص232.</ref>
+
از پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت شده است كه فرمودند: از اولين شب جمعه در [[ماه رجب]] غافل نشويد. زيرا شبى است كه [[فرشتگان]] آن را «ليلة الرغائب» مى‌ نامند. اين نامگذارى به اين جهت است كه هنگامى كه يك سوم از شب گذشت هيچ فرشته ‌اى در آسمان‌ها و زمين نمى ‌ماند مگر اين كه در [[کعبه|كعبه]] و اطراف آن جمع مى‌ شوند. آنگاه خداوند بطور غير منتظره‌ اى بر آنان وارد شده و مى‌ فرمايد: اى فرشتگانم هر چه مى‌ خواهيد از من درخواست كنيد. فرشتگان عرض مى‌ كنند: حاجت ما اين است كه از [[روزه]] ‌داران رجب درگذرى. خداوند مى ‌فرمايد: اين كار را انجام دادم. بهتر است كسى كه اين [[حدیث|حديث]] را مى‌ شنود، در اين شب، زياد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تكليفى را كه آيه تحيت به عهده ما گذاشته باندازه توانايى انجام داده باشد.  
  
و روايات ديگري که در اين مورد وجود دارند که همه اينها اهميت اين شب را مي رسانند و براي اين شب اعمال خاصي ذکر شده است به عنوان مثال در روايتي پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم پس از توصيف شب رغائب فرمودند: اما کسي که روز پنج شنبه اول ماه [[رجب]] را روزه مي گيرد و سپس بين نماز مغرب و عشاء دوازده رکعت نماز بخواند و بعد از فراغت از نماز هفتاد مرتبه صلوات بفرستد و بگويد: «اللهم صل علي محمد و علي آله» و سپس سجده کند و در سجده هفتاد مرتبه بگويد: «سبّوح قدوس رب الملائکه والروح» و سپس سر از سجده بردارد و بگويد: «ربّ اغفر وارحم و تجاوز عمّا تعلم، إنّک انت العلّي الأعظم» و سپس دوباره به سجده رود و هفتاد مرتبه بگويد: «سبوح قدّوس ربّ الملائکه والرّوح» و بعد از آن در سجده حاجت خود را بطلبد، انشاءالله برآورده مي شود.<ref>[[شيخ عباس قمی]]، مفاتيح الجنان، قم، انتشارات آيين دانش، ص255، 256.</ref>
+
سپس رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمودند: كسى كه روز پنجشنبه اول رجب را روزه گرفته و سپس بين نماز مغرب و عشا دوازده [[رکعت|ركعت]] نماز بجا آورده هر دو ركعت به يك سلام و در هر ركعتى [[سوره فاتحه]] يك بار، انا انزلناه في ليلة القدر سه بار و قل هو اللّه احد را دوازده بار خوانده، و هنگامى كه نماز تمام شد، هفتاد بار بر من (با اين الفاظ) [[صلوات]] بفرستد:
  
و در روايت آمده که در هر يک از نماز يک بار حمد، سه بار [[سوره قدر]] و دوازده بار [[سوره توحيد]] خوانده شود و در ادامه حضرت پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم چنين مي فرمايد که: قسم به کسي که نفس من به دست اوست عبدي يا کنيزي نيست که اين نماز را بخواند مگر اين که جميع گناهان او بخشيده مي شود، هر چند که به اندازه زبد دريا باشد و شفاعت مي کند. روز قيامت هفتصد نفر از اهل بيت خود را که مستحق آتش هستند.<ref>حر عاملي، وسائل الشيعه، ج5، ص233.</ref> و هر کس اين نماز را بگذارد و چون شب اول قبر او شود حق تعالي ثواب اين نماز را به سوي او به صورتي نيکو و رويي گشاده مي فرستد و با زبان فصيح به او مي گويد: اي حبيب من بشارت باد تو را که نجات يافتي از هر شدت و سختي، گويد: تو کيستي؟ به خدا سوگند که من رويي بهتر از روي تو نديدم و کلامي شيرينتر از کلام تو نشنيده ام و بوئي بهتر از بوي تو نبوئيدم، گويد: من ثواب آن نمازم که در فلان شب از فلان ماه از فلان سال بجا آوردي امشب به نزد تو آمدم تا حق تو را ادا کنم و مونس تنهايي تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور دميده شود. من سايه بر سر تو خواهم افکند در عرصه قيامت پس خوشحال باش که هرگز خير از تو معدوم نخواهد شد.<ref>شیخ عباس قمي، مفاتيح الجنان، قم، انتشارات آيين دانش، ص256.</ref>
+
اللّهمّ صلّ على محمّد النّبىّ الأمىّ و على آله
  
و در کتب فقهي و رساله هاي عمليّه شيعه و کتابهاي اخلاقي، همه از نماز شب رغائب به عنوان يکي از نمازهاي مستحبّي ياد کرده اند که همه اينها فضيلت ليلة الرغائب در نزد خداوند را مي رساند.
+
سپس [[سجده]] كرده و در سجده هفتاد بار بگويد:
 +
 
 +
سبّوح قدّوس ربّ الملائكة و الرّوح
 +
 
 +
سپس سر خود را بلند كرده و بگويد:
 +
 
 +
ربّ اغفر و ارحم و تجاوز عمّا تعلّم إنّك أنت العلىّ الأعظم‌
 +
 
 +
آنگاه بار ديگر به سجده رفته و در سجده همان چيزى را بگويد كه در سجده اول گفت، سپس حاجت خود را از خدا بخواهد، ان شاء اللّه تعالى برآورده مى‌ شود.
 +
 
 +
سپس رسول خدا فرمودند: قسم به كسى كه جانم در دست اوست، هيچ بنده يا كنيزى - از بندگان و كنيزان خدا - اين نماز را بجا نمى ‌آورد، مگر اين كه خداوند گناهان او را مى‌ بخشد گرچه گناهان او مثل كف دريا و بعدد شن و به وزن كوه ها و بعدد برگ هاى درختان باشد و روز [[قیامت|قيامت]] هفتصد نفر از خويشان خود را كه همگى سزاوار آتش باشند [[شفاعت]] مى‌ كند. و در شب اول [[قبر]] خداوند ثواب آن را به بهترين صورت، با روى گشاده و خندان و زبان فصيح براى او مى‌ فرستد كه مى‌ گويد: اى محبوب من مژده بده، از هر سختى نجات پيدا كردى. مى ‌پرسد: تو كيستى؟ رويى بهتر از روى تو نديده و بويى به خوشبويى تو مشامم نرسيده. جواب مى‌ دهد: اى محبوب من من ثواب آن نمازى هستم كه در فلان شب، فلان منطقه، فلان ماه و فلان سال بجا آوردى، امشب آمده ‌ام تا حقت را ادا كرده، مونس تنهايى تو بوده و وحشتت را از بين ببرم، و زمانى كه در شيپور دميده شود، در عرصه قيامت بر سرت سايه افكنم و تو هرگز هيچ خيرى را از جانب مولايت از دست نخواهى داد.
 +
 
 +
[[سید بن طاووس|سید ابن طاووس]] در [[اقبال الاعمال (کتاب)|اقبال الاعمال]] این نماز را آورده است. ایشان در قبل از نقل روایت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که این نماز در آن بیان شده می گویند: من آن را در كتاب‌هاى عبادات به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دیده ام و خودم آن را از از برخی كتاب‌هاى راويان [[امامیه|شیعه اماميه]] رحمهم اللّه نقل می کنم.<ref>[http://ahlolbait.com/doa/12462/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2-%D9%84%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%BA%D8%A7%D8%A6%D8%A8-%D8%B4%D8%A8-%D8%A2%D8%B1%D8%B2%D9%88%D9%87%D8%A7-%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84 نماز لیله الرغائب (شب آرزوها) (اقبال الاعمال)]</ref>
 +
 
 +
معنی سخن ایشان این است که روایت مربوط به این [[نماز]] در کتابهای مربوط به عبادات [[اهل سنت|سنی]] و [[شیعه]] آمده است و ایشان آن را به نقل از یکی از کتابهای شیعه آورده اند. البته کتابهایی که سید بن طاووس بدانها اشاره نموده است به دست ما نرسیده است.
 +
 
 +
[[تقی الدین ابراهیم كفعمی|کفعمی]] نیز در [[بلدالامین (کتاب)|بلد الامین]]  این نماز را نقل کرده است و ایشان آن را از کتاب «اختیار المصباح الکبیر و ما اضیف الیه من الادعیه» نوشته ابن باقی قرشی، علی بن حسین ( قرن ۷ق) نقل کرده است. البته این دعا در بخش اضافات ابن باقی آمده است یعنی بخشی که ابن باقی بعد از نقل گزینش خود از کتاب «[[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]]» [[شیخ طوسی]] آورده است.<ref>[http://ahlolbait.com/doa/5562/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2-%D9%84%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%BA%D8%A7%D8%A6%D8%A8-%D8%B4%D8%A8-%D8%A2%D8%B1%D8%B2%D9%88%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D9%84%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86 نماز لیله الرغائب (شب آرزوها) (بلدالامین)]</ref>
 +
 
 +
[[حاج شیخ عباس قمی|شیخ عباس قمی]] نیز در [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح الجنان]] می آورد: بدان‌كه اولين شب جمعه ماه رجب را «ليلة الرغاب» (يعنى شب دلدادگان) مى ‌گويند و براى آن عملى با فضيلت‌ بسيار از حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله وارد شده كه آن را سيّد در كتاب «[[اقبال الاعمال (کتاب)|اقبال]]» و [[علامه حلی|علامه حلى]] در «اجازه بنى زهره» نقل كرده‌ اند.<ref>[http://ahlolbait.com/node/1674 نماز لیله الرغائب، مفاتیح الجنان]</ref> <ref>اجازه بنی زهره مطابق با آنچه در توضیح نسخه خطی "اجازه بنی زهره" در سایت کتابخانه مجلس شورای اسلامی آمده است، اجازه مبسوطی است كه در ۱۵ [[ماه شعبان|شعبان]] ۷۲۳ق، برای پنج تن از خاندان بنی زهره صادر شده است: علاءالدین علی بن محمد بن حسن بن ابی المحاسن زهره و پسرش شرف الدین حسین و برادر وی بدرالدین محمد و دو پسر برادرش امین الدین احمد و عزالدین حسن. ([http://www.icnc.ir/index.aspx?pid=289&metadataId=c9e5e30a-97fa-475d-a232-ab336e10e484 اطلاعات کتابشناختی "اجازه به بني زهره (الاجازه الكبيره)" در کنسرسیوم محتوای ملی])</ref>
  
 
==پانویس==  
 
==پانویس==  
<references/>
+
<references />
 
 
==منابع==
 
* [http://www.pasokhgoo.ir/node/3856 مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی]، بازیابی: 10 اردیبهشت 1393.
 
* [http://www.andisheqom.com/Files/news/newsIn.php?lang=fa&id=2441&cat=5 اندیشه قم]، بازیابی: 10 اردیبهشت 1393.
 
  
 
[[رده:نمازهای مستحبی]]
 
[[رده:نمازهای مستحبی]]
 
[[رده:اعمال ماه رجب]]
 
[[رده:اعمال ماه رجب]]
 +
[[رده:ماه رجب]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۵۰

اولین پنجشنبه و شب جمعه ماه رجب را «لیلة‌الرغائب»؛ یعنی «شب عطا و بخشش بسیار» یا «شب میل و خواسته» می‌نامند.

معنای لیلة الرغائب

كلمة "رغائب" جمع "رغیبه" به معنای چیزی كه مورد رغبت و میل است و نیز به معنای عطا و بخشش فراوان می باشد. بنابر معنای اول "لیله الرغائب" یعنی شبی كه میل و توجه به عبادت و بندگی در آن فراوان است و بندگان خوب و شایسته خداوند در این شب تمایل زیادی به رفتن به در خانه خدا و ارتباط و انس با معبود خویش دارند. بنابر معنای دوم "لیله الرغاب" یعنی شبی كه در آن عطاء و بخشش خداوند فراوان است و بندگان مخلص خداوند با روآوردن به بارگاه قدس ربوبی و خاكساری در برابر عظمت حق، شایسته دریافت انعام و عطا و بخشش بیكرانه حق می گردند.[۱]

روایت مربوط به لیلة الرغائب

منشاء بحث لیله الرغائب روایتی است که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است. این روایت در منابع متعددی ذکر شده است. از آن جمله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی در کتاب المراقبات این روایت را به این صورت می آورند:

از پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت شده است كه فرمودند: از اولين شب جمعه در ماه رجب غافل نشويد. زيرا شبى است كه فرشتگان آن را «ليلة الرغائب» مى‌ نامند. اين نامگذارى به اين جهت است كه هنگامى كه يك سوم از شب گذشت هيچ فرشته ‌اى در آسمان‌ها و زمين نمى ‌ماند مگر اين كه در كعبه و اطراف آن جمع مى‌ شوند. آنگاه خداوند بطور غير منتظره‌ اى بر آنان وارد شده و مى‌ فرمايد: اى فرشتگانم هر چه مى‌ خواهيد از من درخواست كنيد. فرشتگان عرض مى‌ كنند: حاجت ما اين است كه از روزه ‌داران رجب درگذرى. خداوند مى ‌فرمايد: اين كار را انجام دادم. بهتر است كسى كه اين حديث را مى‌ شنود، در اين شب، زياد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تكليفى را كه آيه تحيت به عهده ما گذاشته باندازه توانايى انجام داده باشد.

سپس رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمودند: كسى كه روز پنجشنبه اول رجب را روزه گرفته و سپس بين نماز مغرب و عشا دوازده ركعت نماز بجا آورده هر دو ركعت به يك سلام و در هر ركعتى سوره فاتحه يك بار، انا انزلناه في ليلة القدر سه بار و قل هو اللّه احد را دوازده بار خوانده، و هنگامى كه نماز تمام شد، هفتاد بار بر من (با اين الفاظ) صلوات بفرستد:

اللّهمّ صلّ على محمّد النّبىّ الأمىّ و على آله

سپس سجده كرده و در سجده هفتاد بار بگويد:

سبّوح قدّوس ربّ الملائكة و الرّوح

سپس سر خود را بلند كرده و بگويد:

ربّ اغفر و ارحم و تجاوز عمّا تعلّم إنّك أنت العلىّ الأعظم‌

آنگاه بار ديگر به سجده رفته و در سجده همان چيزى را بگويد كه در سجده اول گفت، سپس حاجت خود را از خدا بخواهد، ان شاء اللّه تعالى برآورده مى‌ شود.

سپس رسول خدا فرمودند: قسم به كسى كه جانم در دست اوست، هيچ بنده يا كنيزى - از بندگان و كنيزان خدا - اين نماز را بجا نمى ‌آورد، مگر اين كه خداوند گناهان او را مى‌ بخشد گرچه گناهان او مثل كف دريا و بعدد شن و به وزن كوه ها و بعدد برگ هاى درختان باشد و روز قيامت هفتصد نفر از خويشان خود را كه همگى سزاوار آتش باشند شفاعت مى‌ كند. و در شب اول قبر خداوند ثواب آن را به بهترين صورت، با روى گشاده و خندان و زبان فصيح براى او مى‌ فرستد كه مى‌ گويد: اى محبوب من مژده بده، از هر سختى نجات پيدا كردى. مى ‌پرسد: تو كيستى؟ رويى بهتر از روى تو نديده و بويى به خوشبويى تو مشامم نرسيده. جواب مى‌ دهد: اى محبوب من من ثواب آن نمازى هستم كه در فلان شب، فلان منطقه، فلان ماه و فلان سال بجا آوردى، امشب آمده ‌ام تا حقت را ادا كرده، مونس تنهايى تو بوده و وحشتت را از بين ببرم، و زمانى كه در شيپور دميده شود، در عرصه قيامت بر سرت سايه افكنم و تو هرگز هيچ خيرى را از جانب مولايت از دست نخواهى داد.

سید ابن طاووس در اقبال الاعمال این نماز را آورده است. ایشان در قبل از نقل روایت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که این نماز در آن بیان شده می گویند: من آن را در كتاب‌هاى عبادات به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دیده ام و خودم آن را از از برخی كتاب‌هاى راويان شیعه اماميه رحمهم اللّه نقل می کنم.[۲]

معنی سخن ایشان این است که روایت مربوط به این نماز در کتابهای مربوط به عبادات سنی و شیعه آمده است و ایشان آن را به نقل از یکی از کتابهای شیعه آورده اند. البته کتابهایی که سید بن طاووس بدانها اشاره نموده است به دست ما نرسیده است.

کفعمی نیز در بلد الامین این نماز را نقل کرده است و ایشان آن را از کتاب «اختیار المصباح الکبیر و ما اضیف الیه من الادعیه» نوشته ابن باقی قرشی، علی بن حسین ( قرن ۷ق) نقل کرده است. البته این دعا در بخش اضافات ابن باقی آمده است یعنی بخشی که ابن باقی بعد از نقل گزینش خود از کتاب «مصباح المتهجد» شیخ طوسی آورده است.[۳]

شیخ عباس قمی نیز در مفاتیح الجنان می آورد: بدان‌كه اولين شب جمعه ماه رجب را «ليلة الرغاب» (يعنى شب دلدادگان) مى ‌گويند و براى آن عملى با فضيلت‌ بسيار از حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله وارد شده كه آن را سيّد در كتاب «اقبال» و علامه حلى در «اجازه بنى زهره» نقل كرده‌ اند.[۴] [۵]

پانویس

  1. مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، بازیابی: 10 اردیبهشت 1393.
  2. نماز لیله الرغائب (شب آرزوها) (اقبال الاعمال)
  3. نماز لیله الرغائب (شب آرزوها) (بلدالامین)
  4. نماز لیله الرغائب، مفاتیح الجنان
  5. اجازه بنی زهره مطابق با آنچه در توضیح نسخه خطی "اجازه بنی زهره" در سایت کتابخانه مجلس شورای اسلامی آمده است، اجازه مبسوطی است كه در ۱۵ شعبان ۷۲۳ق، برای پنج تن از خاندان بنی زهره صادر شده است: علاءالدین علی بن محمد بن حسن بن ابی المحاسن زهره و پسرش شرف الدین حسین و برادر وی بدرالدین محمد و دو پسر برادرش امین الدین احمد و عزالدین حسن. (اطلاعات کتابشناختی "اجازه به بني زهره (الاجازه الكبيره)" در کنسرسیوم محتوای ملی)