فخر رازى: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
(۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
محمد بن عمر فخر رازی (543-606 ق) متکلم، [[فقیه]] و مفسر ایرانی است. معروفترین اثر او کتاب [[مفاتیح الغیب]] مشهور به تفسیر کبیر فخر رازی است که از  مفصل‌ترین تفاسیر قرآن است.
+
محمد بن عمر فخر رازی (۵۴۳-۶۰۶ ق) متکلم، [[فقیه]] و مفسر ایرانی است. معروفترین اثر او کتاب [[مفاتیح الغیب]] مشهور به تفسیر کبیر فخر رازی است که از  مفصل‌ترین [[تفسیر قرآن|تفاسیر قرآن]] است.
 
{{شناسنامه عالم
 
{{شناسنامه عالم
 
|نام کامل = محمد بن عمر فخر رازی
 
|نام کامل = محمد بن عمر فخر رازی
 
|تصویر= [[پرونده:Fakhraldin-razi.jpg]]
 
|تصویر= [[پرونده:Fakhraldin-razi.jpg]]
|زادروز =   25 [[رمضان]] 543 قمری
+
|زادروز = ۵۴۳ قمری
|زادگاه = ری
+
|زادگاه = شهر ری
|وفات =  606 قمری
+
|وفات =  ۶۰۶ قمری
 
|مدفن = هرات
 
|مدفن = هرات
|اساتید =   
+
|اساتید =  کمال سمعانی، مجدالدین جیلی،...
 
|شاگردان =   
 
|شاگردان =   
|آثار =  مفاتیح الغیب، عیون الحکمه، اسرارالتنزیل و انوارالتاویل،...
+
|آثار =  مفاتیح الغیب، عیون الحکمه، نهایة العقول،...
 
}}
 
}}
 
==ولادت==
 
==ولادت==
 
   
 
   
امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در 25 رمضان سال 543 یا 544 در شهر ری زاده شد.
+
امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در ۲۵ [[ماه رمضان|رمضان]] سال ۵۴۳ یا ۵۴۴ در شهر ری زاده شد.  
محمد بن عمر فخر رازی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است.
 
  
 
==تحصیلات==  
 
==تحصیلات==  
  
ایشان ابتدا نزد پدرشان که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی(سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و ضیاالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فراگرفت..
+
محمد بن عمر فخر رازی ابتدا نزد پدرش که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی [[علم کلام]] و [[حکمت]] آموخته و ضیاالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فراگرفت. او برای آموختن فلسفه [[ابن سینا|بوعلی]] و [[ابو نصر فارابی|فارابی]] به [[خراسان]] رفت و نتیجه کامل گرفت و به [[ماوراءالنهر]] سفر کرد.
  
==مهاجرت برای کسب علم==
+
وی یکی از مشاهیر علمی و ادبی [[اسلام]] شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی [[فلسفه]]، [[علم کلام|کلام]]، [[ریاضی|ریاضیات]] و [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]]، [[تفسیر قرآن]] و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است.
 
 
برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراالنهر سفر کرد.
 
  
 
==مذهب==
 
==مذهب==
  
ایشان در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. ایشان شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماورا النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی امام فخر در سالهای پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال 601 ق در هرات بود.
+
فخر دارای در فروع دین [[شافعی]] مذهب و در اصول [[عقاید]] کلامی پیرو مذهب [[اشاعره|اشعری]] بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. وی شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی فخر رازی در سالهای پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال ۶۰۱ ق در هرات بود.
  
==فرزندان==
+
==آثار و تألیفات==
  
امام فخر دارای سه پسر و دو دختر بوده است. پسران او: محمد - ضیا الدین – شمس الدین. امام فخر در سالهای پایانی زندگی در هرات سکونت گزید.
+
نوشته ها و تصنیفات فخر رازی متعدد و در رشته های گوناگون فلسفه، حکمت، کلام، فقه و دانشهای همانند آنهاست. اکثر تالیفات او به زبان عربی و برخی به فارسی است:
  
==تالیفات==
+
۱. [[مفاتیح الغیب]] (تفسیر کبیر) در ۱۲ جلد {از مفصل‌ترین تفاسیر قرآنی است}.
  
نوشته ها و تصنیفات فخر رازی متعدد و در رشته های گوناگون فلسفه، حکمت، کلام، فقه و دانشهای همانند آنهاست. اکثر تالیفات او به زبان عربی و برخی به فارسی است.
+
۲. تفسیر القرآن الصغیر که آن را به نام اسرار التنزیل و انوار التاویل نامیده است.
  
1. مفاتیح الغیب (تفسیر کبیر) در 12 جلد {مفصل‌ترین تفاسیر قرآنی است}
+
۳. نهایة العقول
  
2. تفسیر القرآن الصغیر که آن را به نام اسرار التنزیل و انوار التاویل نامیده است.
+
۴. المحصول فی علم الاصول
  
3. نهایة العقول
+
۵. المحصل افکار المتقدمین و المتاخرین من الحکما و المتکلمین
  
4. المحصول فی علم الاصول
+
۶. الملخص فی الحکمه
  
5. المحصل افکار المتقدمین و المتاخرین من الحکما و المتکلمین
+
۷. شرح عیون الحکمه
  
6. الملخص فی الحکمه
+
۸. مباحث المشرقیه که کتابی است بزرگ در علوم الهی و طبیعی که در آن انتقادات سختی به آرا حکما کرده است.
  
7. شرح عیون الحکمه
+
۹. لباب الاشاره فی شرح اشارات که در این کتاب اشارات [[ابن سینا]] به طرز "قال-اقول" شرح کرده و انتقادات و اعتراضات سختی بر بوعلی و فلسفه او وارد آورده است.
  
8. مباحث المشرقیه که کتابی است بزرگ در علوم الهی و طبیعی که در آن انتقادات سختی به آرا حکما کرده است.
+
۱۰. المطالب العالیه فی الحکمه
  
9. لباب الاشاره فی شرح اشارات که در این کتاب اشارات ابن سینا به طرز "قال-اقول" شرح کرده و انتقادات و اعتراضات سختی بر بوعلی و فلسفه او وارد آورده است.
+
۱۱. الاربعین فی اصول الدین
  
10. المطالب العالیه فی الحکمه
+
۱۲. تنبیه الاشاره فی الاصول
  
11. الاربعین فی اصول الدین
+
۱۳. المعالم فی الاصلین
  
12. تنبیه الاشاره فی الاصول
+
۱۴. سراج القلوب
  
13. المعالم فی الاصلین
+
۱۵. زبدة الافکار و عمدة النظار
  
14. سراج القلوب
+
۱۶. الجامع الکبیر فی الطب
  
15. زبدة الافکار و عمدة النظار
+
۱۷. مناقب الامام الاعظم الشافعی
  
16. الجامع الکبیر فی الطب
+
۱۸. تفسیر اسما الحسنی
  
17. مناقب الامام الاعظم الشافعی
+
۱۹. السر المکتوم فی مخاطبه الشمس و القمر و النجوم
  
18. تفسیر اسما الحسنی
+
۲۰. تاسیس التقدیس که برای سیف الدین ملک العادل در کلام نوشته است.
  
19.السر المکتوم فی مخاطبه الشمس و القمر و النجوم
+
۲۱. الرساله الکمالیه که به فارسی و در منطق و نجوم نوشته است و آن را محمد باقر سبزواری تصحیح و چاپ کرده است.
  
20.تاسیس التقدیس که برای سیف الدین ملک العادل در کلام نوشته است.
+
۲۲. الطریقه فی الجدل
  
21.الرساله الکمالیه که به فارسی و در منطق و نجوم نوشته است و آن را محمد باقر سبزواری تصحیح و چاپ کرده است.
+
۲۳. شرح سقط الزند
  
22.الطریقه فی الجدل
+
۲۴. رساله فی السؤال
  
23.شرح سقط الزند
+
۲۵. منتخب تنکلوشا
  
24.رساله فی السؤال
+
۲۶.مباحث الوجود و العدم
  
25.منتخب تنکلوشا
+
۲۷. مباحث الجدل
  
26.مباحث الوجود و العدم
+
۲۸. جواب القیلانی
  
27.مباحث الجدل
+
۲۹. النبض
  
28.جواب القیلانی
+
۳۰. شرح کلیات قانون ابن سینا در طب
  
29.النبض
+
۳۱. تفسیر الفاتحه
  
30.شرح کلیات قانون ابن سینا در طب
+
۳۲. سوره البقره
  
31.تفسیر الفاتحه
+
۳۳. شرح الوجیز للغزالی
  
32.سوره البقره
+
۳۴. الطریقه العلائیه فی الخلاف در چهار مجلد
  
33.شرح الوجیز للغزالی
+
۳۵. لوامع البینات فی شرح اسما االله و صفاته
  
34.الطریقه العلائیه فی الخلاف در چهار مجلد
+
۳۶. فی ابطال القیاس. (ناتمام)
  
35.لوامع البینات فی شرح اسما ا... و صفاته
+
۳۷. شرح نهج البلاغه. (ناتمام)
  
36.فی ابطال القیاس. ناتمام
+
۳۸. فضائل الصحابه الراشدین
  
37.شرح نهج البلاغه. ناتمام
+
۳۹. القضا و القدر
  
38.فضائل الصحابه الراشدین
+
۴۰. رساله الحدوث
  
39.القضا و القدر
+
۴۱. اللطایف الغیاثیه
  
40.رساله الحدوث
+
۴۲. شفا الغی من الخلاف
  
41.اللطایف الغیاثیه
+
۴۳. الخلق و البعث
  
42.شفا الغی من الخلاف
+
۴۴. الخمسین فی اصول الدین به فارسی
  
43.الخلق و البعث
+
۴۵. الاخلاق
  
44.الخمسین فی اصول الدین به فارسی
+
۴۶. الرساله الصاحبیه
  
45.الاخلاق
+
۴۷. الرساله المجدیه
  
46.الرساله الصاحبیه
+
۴۸. عصمه الانبیا
  
47.الرساله المجدیه
+
۴۹. فی الرمل
  
48.عصمه الانبیا
+
۵۰. شرح مصادرات اقلیدس
  
49.فی الرمل
+
۵۱. رساله فی الهندسه
  
50.شرح مصادرات اقلیدس
+
۵۲. رساله نفثه المصدور
  
51.رساله فی الهندسه
+
۵۳. رساله فی ذم الدنیا
  
52.رساله نفثه المصدور
+
۵۴. الاختیارات العلائیه فی التاثیرات المائیه
  
53.رساله فی ذم الدنیا
+
۵۵. احکام الاحکام
  
54.الاختیارات العلائیه فی التاثیرات المائیه
+
۵۶. الریاض المونقه فی الملل و النحل
  
55.احکام الاحکام
+
۵۷. رساله فی النفس
  
56.الریاض المونقه فی الملل و النحل
+
۵۸. زبده العلم فی الکلام
  
57.رساله فی النفس
+
۵۹. تهذیب الدلایل و عیون المسائل
  
58.زبده العلم فی الکلام
+
۶۰. تعجیز الافلاسفه
  
59.تهذیب الدلایل و عیون المسائل
+
۶۱. البیان و البرهان فی رد علی اهل الزیغ و الطغیان
  
60.تعجیز الافلاسفه
+
۶۲.شرح مفصل زمشخری
  
61.البیان و البرهان فی رد علی اهل الزیغ و الطغیان
+
۶۳. المباحث العمادیه فی مطالب المعادیه
  
62.شرح مفصل زمشخری
+
۶۴. نهایه الیجاز فی البیان
  
63.المباحث العمادیه فی مطالب المعادیه
+
۶۵. الانارات فی شرح الاشارات
  
64.نهایه الیجاز فی البیان
+
۶۶. ارشاد النظار الی لطایف الاسرار
  
65.الانارات فی شرح الاشارات
+
۶۷. تحصیل الحق
  
66.ارشاد النظار الی لطایف الاسرار
+
۶۸. حدایق الازهار یا ستینی
  
67. تحصیل الحق
+
۶۹. رساله فی النبوات
  
68.حدایق الازهار یا ستینی
+
۷۰. مباحث الحدود
  
69.رساله فی النبوات
+
۷۱. الجوهر الفرد
  
70.مباحث الحدود
+
۷۲. الرعایه
  
71.الجوهر الفرد
+
۷۳. اجوبه المسائل البخاریه
  
72.الرعایه
+
۷۴. من الراس الی الخلق
  
73.اجوبه المسائل البخاریه
+
۷۵. الاشربه
 
 
74. من الراس الی الخلق
 
 
 
75. الاشربه
 
 
 
76.براهین النهائیه
 
 
 
77. و...
 
  
 +
۷۶. براهین النهائیه
  
 +
از فخر الدین رازی همچون اکثر متفکران و دانشمندان ایرانی اشعار اندکی به زبانهای فارسی و عربی بر جای مانده است. سروده های فارسی او بسیار کم و بیشتر در قالب [[رباعی]] است. این رباعی ها با اشعار کسانی چون ابوسعید ابوالخیر، [[عمر خیام]]، [[ابن سینا]] و [[بابا افضل کاشی|بابا افضل کاشانی]] به گونه ای در هم آمیخته است. مفصل ترین اثر منظوم فارسی فخرالدین رازی منظومه نویافته ای است در [[منطق]] و [[فلسفه]]. فخر رازی این منظومه را در میانه سالهای ۵۸۹ تا ۵۹۳ ساخته و در آن مباحث فلسفه و منطق، طبیعیات و الهیات را به منظور آموزش نو آموزان و طالب علمان به نظم آورد. فخرالدین رازی این منظومه را خطاب به ناصرالدین ملکشاه فرزند سلطان تکش خوارزمشاه سروده و در برخی ابیات آن از این شاهزاده ستایش کرده است.
 
==وفات==
 
==وفات==
  
در اوایل سال 606 ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در 62 سالگی در هرات درگذشت.  
+
در اوایل سال ۶۰۶ ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز [[عید فطر]] همین سال در ۶۲ سالگی در هرات درگذشت.  
  
==وصیت نامه ای علمی==
+
متن وصیت نامه امام فخر در کتابهایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود ۸ ماه پیش از مرگش یعنی در ۲۱ محرم ۶۰۶ هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون [[دین]] و فلسفه و [[قرآن]] با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.
 
 
متن وصیت نامه امام فخر در کتابهایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود 8 ماه پیش از مرگش یعنی در 21 محرم 606 هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است
 
 
 
==شعر فارسی امام فخر رازی==
 
 
 
از فخر الدین رازی همچون اکثر متفکران و دانشمندان ایرانی اشعار اندکی به زبانهای فارسی و عربی بر جای مانده است. سروده های فارسی او بسیار کم و بیشتر در قالب رباعی است. این رباعی ها با اشعار کسانی چون ابو سعید ابوالخیر، عمر خیام، ابن سینا و بابا افضل کاشانی به گونه ای در هم آمیخته است. مفصل ترین اثر منظوم فارسی فخرالدین رازی منظومه نویافته ای است در منطق و فلسفه. فخر رازی این منظومه را در میانه سالهای 589 تا 593 ساخته و در آن مباحث فلسفه و منطق، طبیعیات و الهیات را به منظور آموزش نو آموزان و طالب علمان به نظم آورد. فخرالدین رازی این منظومه را خطاب به ناصرالدین ملکشاه فرزند سلطان تکش خوارزمشاه سروده و در برخی ابیات آن از این شاهزاده ستایش کرده است.
 
  
 
==منابع==
 
==منابع==
  
- دائره المعارف طهور
+
* دائره المعارف طهور.
 
+
* جامع العلوم ستینی، فخر الدین رازی.
- جامع العلوم ستینی، فخر الدین رازی
 
  
 
[[رده:علمای قرن ششم]]
 
[[رده:علمای قرن ششم]]
 
[[رده:مفسرین قرآن]]
 
[[رده:مفسرین قرآن]]
 
[[رده:متکلمان]]
 
[[رده:متکلمان]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۴۷

محمد بن عمر فخر رازی (۵۴۳-۶۰۶ ق) متکلم، فقیه و مفسر ایرانی است. معروفترین اثر او کتاب مفاتیح الغیب مشهور به تفسیر کبیر فخر رازی است که از مفصل‌ترین تفاسیر قرآن است.

Fakhraldin-razi.jpg
نام کامل محمد بن عمر فخر رازی
زادروز ۵۴۳ قمری
زادگاه شهر ری
وفات ۶۰۶ قمری
مدفن هرات

Line.png

اساتید

کمال سمعانی، مجدالدین جیلی،...


آثار

مفاتیح الغیب، عیون الحکمه، نهایة العقول،...

ولادت

امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در ۲۵ رمضان سال ۵۴۳ یا ۵۴۴ در شهر ری زاده شد.

تحصیلات

محمد بن عمر فخر رازی ابتدا نزد پدرش که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و ضیاالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فراگرفت. او برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراءالنهر سفر کرد.

وی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است.

مذهب

فخر دارای در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. وی شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی فخر رازی در سالهای پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال ۶۰۱ ق در هرات بود.

آثار و تألیفات

نوشته ها و تصنیفات فخر رازی متعدد و در رشته های گوناگون فلسفه، حکمت، کلام، فقه و دانشهای همانند آنهاست. اکثر تالیفات او به زبان عربی و برخی به فارسی است:

۱. مفاتیح الغیب (تفسیر کبیر) در ۱۲ جلد {از مفصل‌ترین تفاسیر قرآنی است}.

۲. تفسیر القرآن الصغیر که آن را به نام اسرار التنزیل و انوار التاویل نامیده است.

۳. نهایة العقول

۴. المحصول فی علم الاصول

۵. المحصل افکار المتقدمین و المتاخرین من الحکما و المتکلمین

۶. الملخص فی الحکمه

۷. شرح عیون الحکمه

۸. مباحث المشرقیه که کتابی است بزرگ در علوم الهی و طبیعی که در آن انتقادات سختی به آرا حکما کرده است.

۹. لباب الاشاره فی شرح اشارات که در این کتاب اشارات ابن سینا به طرز "قال-اقول" شرح کرده و انتقادات و اعتراضات سختی بر بوعلی و فلسفه او وارد آورده است.

۱۰. المطالب العالیه فی الحکمه

۱۱. الاربعین فی اصول الدین

۱۲. تنبیه الاشاره فی الاصول

۱۳. المعالم فی الاصلین

۱۴. سراج القلوب

۱۵. زبدة الافکار و عمدة النظار

۱۶. الجامع الکبیر فی الطب

۱۷. مناقب الامام الاعظم الشافعی

۱۸. تفسیر اسما الحسنی

۱۹. السر المکتوم فی مخاطبه الشمس و القمر و النجوم

۲۰. تاسیس التقدیس که برای سیف الدین ملک العادل در کلام نوشته است.

۲۱. الرساله الکمالیه که به فارسی و در منطق و نجوم نوشته است و آن را محمد باقر سبزواری تصحیح و چاپ کرده است.

۲۲. الطریقه فی الجدل

۲۳. شرح سقط الزند

۲۴. رساله فی السؤال

۲۵. منتخب تنکلوشا

۲۶.مباحث الوجود و العدم

۲۷. مباحث الجدل

۲۸. جواب القیلانی

۲۹. النبض

۳۰. شرح کلیات قانون ابن سینا در طب

۳۱. تفسیر الفاتحه

۳۲. سوره البقره

۳۳. شرح الوجیز للغزالی

۳۴. الطریقه العلائیه فی الخلاف در چهار مجلد

۳۵. لوامع البینات فی شرح اسما االله و صفاته

۳۶. فی ابطال القیاس. (ناتمام)

۳۷. شرح نهج البلاغه. (ناتمام)

۳۸. فضائل الصحابه الراشدین

۳۹. القضا و القدر

۴۰. رساله الحدوث

۴۱. اللطایف الغیاثیه

۴۲. شفا الغی من الخلاف

۴۳. الخلق و البعث

۴۴. الخمسین فی اصول الدین به فارسی

۴۵. الاخلاق

۴۶. الرساله الصاحبیه

۴۷. الرساله المجدیه

۴۸. عصمه الانبیا

۴۹. فی الرمل

۵۰. شرح مصادرات اقلیدس

۵۱. رساله فی الهندسه

۵۲. رساله نفثه المصدور

۵۳. رساله فی ذم الدنیا

۵۴. الاختیارات العلائیه فی التاثیرات المائیه

۵۵. احکام الاحکام

۵۶. الریاض المونقه فی الملل و النحل

۵۷. رساله فی النفس

۵۸. زبده العلم فی الکلام

۵۹. تهذیب الدلایل و عیون المسائل

۶۰. تعجیز الافلاسفه

۶۱. البیان و البرهان فی رد علی اهل الزیغ و الطغیان

۶۲.شرح مفصل زمشخری

۶۳. المباحث العمادیه فی مطالب المعادیه

۶۴. نهایه الیجاز فی البیان

۶۵. الانارات فی شرح الاشارات

۶۶. ارشاد النظار الی لطایف الاسرار

۶۷. تحصیل الحق

۶۸. حدایق الازهار یا ستینی

۶۹. رساله فی النبوات

۷۰. مباحث الحدود

۷۱. الجوهر الفرد

۷۲. الرعایه

۷۳. اجوبه المسائل البخاریه

۷۴. من الراس الی الخلق

۷۵. الاشربه

۷۶. براهین النهائیه

از فخر الدین رازی همچون اکثر متفکران و دانشمندان ایرانی اشعار اندکی به زبانهای فارسی و عربی بر جای مانده است. سروده های فارسی او بسیار کم و بیشتر در قالب رباعی است. این رباعی ها با اشعار کسانی چون ابوسعید ابوالخیر، عمر خیام، ابن سینا و بابا افضل کاشانی به گونه ای در هم آمیخته است. مفصل ترین اثر منظوم فارسی فخرالدین رازی منظومه نویافته ای است در منطق و فلسفه. فخر رازی این منظومه را در میانه سالهای ۵۸۹ تا ۵۹۳ ساخته و در آن مباحث فلسفه و منطق، طبیعیات و الهیات را به منظور آموزش نو آموزان و طالب علمان به نظم آورد. فخرالدین رازی این منظومه را خطاب به ناصرالدین ملکشاه فرزند سلطان تکش خوارزمشاه سروده و در برخی ابیات آن از این شاهزاده ستایش کرده است.

وفات

در اوایل سال ۶۰۶ ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در ۶۲ سالگی در هرات درگذشت.

متن وصیت نامه امام فخر در کتابهایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود ۸ ماه پیش از مرگش یعنی در ۲۱ محرم ۶۰۶ هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.

منابع

  • دائره المعارف طهور.
  • جامع العلوم ستینی، فخر الدین رازی.