فخر رازى: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
(۹ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 +
محمد بن عمر فخر رازی (۵۴۳-۶۰۶ ق) متکلم، [[فقیه]] و مفسر ایرانی است. معروفترین اثر او کتاب [[مفاتیح الغیب]] مشهور به تفسیر کبیر فخر رازی است که از  مفصل‌ترین [[تفسیر قرآن|تفاسیر قرآن]] است.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
|نام کامل = محمد بن عمر فخر رازی
 +
|تصویر= [[پرونده:Fakhraldin-razi.jpg]]
 +
|زادروز =  ۵۴۳ قمری
 +
|زادگاه = شهر ری
 +
|وفات =  ۶۰۶ قمری
 +
|مدفن = هرات
 +
|اساتید =  کمال سمعانی، مجدالدین جیلی،...
 +
|شاگردان = 
 +
|آثار =  مفاتیح الغیب، عیون الحکمه، نهایة العقول،...
 +
}}
 
==ولادت==
 
==ولادت==
 
   
 
   
امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در 25 رمضان سال 543 یا 544 در شهر ری زاده شد.
+
امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در ۲۵ [[ماه رمضان|رمضان]] سال ۵۴۳ یا ۵۴۴ در شهر ری زاده شد.  
محمد بن عمر فخر رازی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است.
 
  
 
==تحصیلات==  
 
==تحصیلات==  
  
ایشان ابتدا نزد پدرشان که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی(سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و ضیاالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فراگرفت..
+
محمد بن عمر فخر رازی ابتدا نزد پدرش که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی [[علم کلام]] و [[حکمت]] آموخته و ضیاالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فراگرفت. او برای آموختن فلسفه [[ابن سینا|بوعلی]] و [[ابو نصر فارابی|فارابی]] به [[خراسان]] رفت و نتیجه کامل گرفت و به [[ماوراءالنهر]] سفر کرد.
  
==مهاجرت برای کسب علم==
+
وی یکی از مشاهیر علمی و ادبی [[اسلام]] شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی [[فلسفه]]، [[علم کلام|کلام]]، [[ریاضی|ریاضیات]] و [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]]، [[تفسیر قرآن]] و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است.
  
برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراالنهر سفر کرد.
+
==مذهب==
  
==مذهب امام فحر رازی==
+
فخر دارای در فروع دین [[شافعی]] مذهب و در اصول [[عقاید]] کلامی پیرو مذهب [[اشاعره|اشعری]] بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. وی شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی فخر رازی در سالهای پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال ۶۰۱ ق در هرات بود.
  
ایشان در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. ایشان شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماورا النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی امام فخر در سالهای پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال 601 ق در هرات بود.
+
==آثار و تألیفات==
  
==فرزندان امام فخر رازی==
+
نوشته ها و تصنیفات فخر رازی متعدد و در رشته های گوناگون فلسفه، حکمت، کلام، فقه و دانشهای همانند آنهاست. اکثر تالیفات او به زبان عربی و برخی به فارسی است:
  
امام فخر دارای سه پسر و دو دختر بوده است. پسران او: محمد - ضیا الدین – شمس الدین. امام فخر در سالهای پایانی زندگی در هرات سکونت گزید.  
+
۱. [[مفاتیح الغیب]] (تفسیر کبیر) در ۱۲ جلد {از مفصل‌ترین تفاسیر قرآنی است}.
  
==وفات ایشان==
+
۲. تفسیر القرآن الصغیر که آن را به نام اسرار التنزیل و انوار التاویل نامیده است.
  
در اوایل سال 606 ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در 62 سالگی در هرات درگذشت.  
+
۳. نهایة العقول
  
==وصیت نامه ای علمی==
+
۴. المحصول فی علم الاصول
  
متن وصیت نامه امام فخر در کتابهایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود 8 ماه پیش از مرگش یعنی در 21 محرم 606 هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است
+
۵. المحصل افکار المتقدمین و المتاخرین من الحکما و المتکلمین
  
==تالیفات امام فخر رازی==
+
۶. الملخص فی الحکمه
  
نوشته ها و تصنیفات فخر رازی متعدد و در رشته های گوناگون فلسفه، حکمت، کلام، فقه و دانشهای همانند آنهاست. اکثر تالیفات او به زبان عربی و برخی به فارسی است.
+
۷. شرح عیون الحکمه
1. مفاتیح الغیب در 12 جلد
 
  
2. تفسیر القرآن الصغیر که آن را به نام اسرار التنزیل و انوار التاویل نامیده است.
+
۸. مباحث المشرقیه که کتابی است بزرگ در علوم الهی و طبیعی که در آن انتقادات سختی به آرا حکما کرده است.
  
3. نهایة العقول
+
۹. لباب الاشاره فی شرح اشارات که در این کتاب اشارات [[ابن سینا]] به طرز "قال-اقول" شرح کرده و انتقادات و اعتراضات سختی بر بوعلی و فلسفه او وارد آورده است.
  
4. المحصول فی علم الاصول
+
۱۰. المطالب العالیه فی الحکمه
  
5. المحصل افکار المتقدمین و المتاخرین من الحکما و المتکلمین
+
۱۱. الاربعین فی اصول الدین
  
6. الملخص فی الحکمه
+
۱۲. تنبیه الاشاره فی الاصول
  
7. شرح عیون الحکمه
+
۱۳. المعالم فی الاصلین
  
8. مباحث المشرقیه که کتابی است بزرگ در علوم الهی و طبیعی که در آن انتقادات سختی به آرا حکما کرده است.
+
۱۴. سراج القلوب
  
9. لباب الاشاره فی شرح اشارات که در این کتاب اشارات ابن سینا به طرز "قال-اقول" شرح کرده و انتقادات و اعتراضات سختی بر بوعلی و فلسفه او وارد آورده است.
+
۱۵. زبدة الافکار و عمدة النظار
  
10. المطالب العالیه فی الحکمه
+
۱۶. الجامع الکبیر فی الطب
  
11. الاربعین فی اصول الدین
+
۱۷. مناقب الامام الاعظم الشافعی
  
12. تنبیه الاشاره فی الاصول
+
۱۸. تفسیر اسما الحسنی
  
13. المعالم فی الاصلین
+
۱۹. السر المکتوم فی مخاطبه الشمس و القمر و النجوم
  
14. سراج القلوب
+
۲۰. تاسیس التقدیس که برای سیف الدین ملک العادل در کلام نوشته است.
  
15. زبدة الافکار و عمدة النظار
+
۲۱. الرساله الکمالیه که به فارسی و در منطق و نجوم نوشته است و آن را محمد باقر سبزواری تصحیح و چاپ کرده است.
  
16. الجامع الکبیر فی الطب
+
۲۲. الطریقه فی الجدل
  
17. مناقب الامام الاعظم الشافعی
+
۲۳. شرح سقط الزند
  
18. تفسیر اسما الحسنی
+
۲۴. رساله فی السؤال
  
19.السر المکتوم فی مخاطبه الشمس و القمر و النجوم
+
۲۵. منتخب تنکلوشا
  
20.تاسیس التقدیس که برای سیف الدین ملک العادل در کلام نوشته است.
+
۲۶.مباحث الوجود و العدم
  
21.الرساله الکمالیه که به فارسی و در منطق و نجوم نوشته است و آن را محمد باقر سبزواری تصحیح و چاپ کرده است.
+
۲۷. مباحث الجدل
  
22.الطریقه فی الجدل
+
۲۸. جواب القیلانی
  
23.شرح سقط الزند
+
۲۹. النبض
  
24.رساله فی السؤال
+
۳۰. شرح کلیات قانون ابن سینا در طب
  
25.منتخب تنکلوشا
+
۳۱. تفسیر الفاتحه
  
26.مباحث الوجود و العدم
+
۳۲. سوره البقره
  
27.مباحث الجدل
+
۳۳. شرح الوجیز للغزالی
  
28.جواب القیلانی
+
۳۴. الطریقه العلائیه فی الخلاف در چهار مجلد
  
29.النبض
+
۳۵. لوامع البینات فی شرح اسما االله و صفاته
  
30.شرح کلیات قانون ابن سینا در طب
+
۳۶. فی ابطال القیاس. (ناتمام)
  
31.تفسیر الفاتحه
+
۳۷. شرح نهج البلاغه. (ناتمام)
  
32.سوره البقره
+
۳۸. فضائل الصحابه الراشدین
  
33.شرح الوجیز للغزالی
+
۳۹. القضا و القدر
  
34.الطریقه العلائیه فی الخلاف در چهار مجلد
+
۴۰. رساله الحدوث
  
35.لوامع البینات فی شرح اسما ا... و صفاته
+
۴۱. اللطایف الغیاثیه
  
36.فی ابطال القیاس. ناتمام
+
۴۲. شفا الغی من الخلاف
  
37.شرح نهج البلاغه. ناتمام
+
۴۳. الخلق و البعث
  
38.فضائل الصحابه الراشدین
+
۴۴. الخمسین فی اصول الدین به فارسی
  
39.القضا و القدر
+
۴۵. الاخلاق
  
40.رساله الحدوث
+
۴۶. الرساله الصاحبیه
  
41.اللطایف الغیاثیه
+
۴۷. الرساله المجدیه
  
42.شفا الغی من الخلاف
+
۴۸. عصمه الانبیا
  
43.الخلق و البعث
+
۴۹. فی الرمل
  
44.الخمسین فی اصول الدین به فارسی
+
۵۰. شرح مصادرات اقلیدس
  
45.الاخلاق
+
۵۱. رساله فی الهندسه
  
46.الرساله الصاحبیه
+
۵۲. رساله نفثه المصدور
  
47.الرساله المجدیه
+
۵۳. رساله فی ذم الدنیا
  
48.عصمه الانبیا
+
۵۴. الاختیارات العلائیه فی التاثیرات المائیه
  
49.فی الرمل
+
۵۵. احکام الاحکام
  
50.شرح مصادرات اقلیدس
+
۵۶. الریاض المونقه فی الملل و النحل
  
51.رساله فی الهندسه
+
۵۷. رساله فی النفس
  
52.رساله نفثه المصدور
+
۵۸. زبده العلم فی الکلام
  
53.رساله فی ذم الدنیا
+
۵۹. تهذیب الدلایل و عیون المسائل
  
54.الاختیارات العلائیه فی التاثیرات المائیه
+
۶۰. تعجیز الافلاسفه
  
55.احکام الاحکام
+
۶۱. البیان و البرهان فی رد علی اهل الزیغ و الطغیان
  
56.الریاض المونقه فی الملل و النحل
+
۶۲.شرح مفصل زمشخری
  
57.رساله فی النفس
+
۶۳. المباحث العمادیه فی مطالب المعادیه
  
58.زبده العلم فی الکلام
+
۶۴. نهایه الیجاز فی البیان
  
59.تهذیب الدلایل و عیون المسائل
+
۶۵. الانارات فی شرح الاشارات
  
60.تعجیز الافلاسفه
+
۶۶. ارشاد النظار الی لطایف الاسرار
  
61.البیان و البرهان فی رد علی اهل الزیغ و الطغیان
+
۶۷. تحصیل الحق
  
62.شرح مفصل زمشخری
+
۶۸. حدایق الازهار یا ستینی
  
63.المباحث العمادیه فی مطالب المعادیه
+
۶۹. رساله فی النبوات
  
64.نهایه الیجاز فی البیان
+
۷۰. مباحث الحدود
  
65.الانارات فی شرح الاشارات
+
۷۱. الجوهر الفرد
  
66.ارشاد النظار الی لطایف الاسرار
+
۷۲. الرعایه
  
67. تحصیل الحق
+
۷۳. اجوبه المسائل البخاریه
  
68.حدایق الازهار یا ستینی
+
۷۴. من الراس الی الخلق
  
69.رساله فی النبوات
+
۷۵. الاشربه
  
70.مباحث الحدود
+
۷۶. براهین النهائیه
  
71.الجوهر الفرد
+
از فخر الدین رازی همچون اکثر متفکران و دانشمندان ایرانی اشعار اندکی به زبانهای فارسی و عربی بر جای مانده است. سروده های فارسی او بسیار کم و بیشتر در قالب [[رباعی]] است. این رباعی ها با اشعار کسانی چون ابوسعید ابوالخیر، [[عمر خیام]]، [[ابن سینا]] و [[بابا افضل کاشی|بابا افضل کاشانی]] به گونه ای در هم آمیخته است. مفصل ترین اثر منظوم فارسی فخرالدین رازی منظومه نویافته ای است در [[منطق]] و [[فلسفه]]. فخر رازی این منظومه را در میانه سالهای ۵۸۹ تا ۵۹۳ ساخته و در آن مباحث فلسفه و منطق، طبیعیات و الهیات را به منظور آموزش نو آموزان و طالب علمان به نظم آورد. فخرالدین رازی این منظومه را خطاب به ناصرالدین ملکشاه فرزند سلطان تکش خوارزمشاه سروده و در برخی ابیات آن از این شاهزاده ستایش کرده است.
 +
==وفات==
  
72.الرعایه
+
در اوایل سال ۶۰۶ ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز [[عید فطر]] همین سال در ۶۲ سالگی در هرات درگذشت.  
  
73.اجوبه المسائل البخاریه
+
متن وصیت نامه امام فخر در کتابهایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود ۸ ماه پیش از مرگش یعنی در ۲۱ محرم ۶۰۶ هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون [[دین]] و فلسفه و [[قرآن]] با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.
  
74. من الراس الی الخلق
+
==منابع==
  
75. الاشربه
+
* دائره المعارف طهور.
 +
* جامع العلوم ستینی، فخر الدین رازی.
  
76.براهین النهائیه
+
[[رده:علمای قرن ششم]]
 
+
[[رده:مفسرین قرآن]]
77. و...
+
[[رده:متکلمان]]
 
 
==شعر فارسی امام فخر رازی==
 
 
 
از فخر الدین رازی همچون اکثر متفکران و دانشمندان ایرانی اشعار اندکی به زبانهای فارسی و عربی بر جای مانده است. سروده های فارسی او بسیار کم و بیشتر در قالب رباعی است. این رباعی ها با اشعار کسانی چون ابو سعید ابوالخیر، عمر خیام، ابن سینا و بابا افضل کاشانی به گونه ای در هم آمیخته است. مفصل ترین اثر منظوم فارسی فخرالدین رازی منظومه نویافته ای است در منطق و فلسفه. فخر رازی این منظومه را در میانه سالهای 589 تا 593 ساخته و در آن مباحث فلسفه و منطق، طبیعیات و الهیات را به منظور آموزش نو آموزان و طالب علمان به نظم آورد. فخرالدین رازی این منظومه را خطاب به ناصرالدین ملکشاه فرزند سلطان تکش خوارزمشاه سروده و در برخی ابیات آن از این شاهزاده ستایش کرده است.
 
 
 
 
 
 
 
==منبع==
 
- دائره المعارف طهور ، بازیابی : پنجم خرداد 1394
 
 
 
- جامع العلوم ستینی/ فخر الدین رازی
 

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۴۷

محمد بن عمر فخر رازی (۵۴۳-۶۰۶ ق) متکلم، فقیه و مفسر ایرانی است. معروفترین اثر او کتاب مفاتیح الغیب مشهور به تفسیر کبیر فخر رازی است که از مفصل‌ترین تفاسیر قرآن است.

Fakhraldin-razi.jpg
نام کامل محمد بن عمر فخر رازی
زادروز ۵۴۳ قمری
زادگاه شهر ری
وفات ۶۰۶ قمری
مدفن هرات

Line.png

اساتید

کمال سمعانی، مجدالدین جیلی،...


آثار

مفاتیح الغیب، عیون الحکمه، نهایة العقول،...

ولادت

امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در ۲۵ رمضان سال ۵۴۳ یا ۵۴۴ در شهر ری زاده شد.

تحصیلات

محمد بن عمر فخر رازی ابتدا نزد پدرش که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و ضیاالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فراگرفت. او برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراءالنهر سفر کرد.

وی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است.

مذهب

فخر دارای در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. وی شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی فخر رازی در سالهای پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال ۶۰۱ ق در هرات بود.

آثار و تألیفات

نوشته ها و تصنیفات فخر رازی متعدد و در رشته های گوناگون فلسفه، حکمت، کلام، فقه و دانشهای همانند آنهاست. اکثر تالیفات او به زبان عربی و برخی به فارسی است:

۱. مفاتیح الغیب (تفسیر کبیر) در ۱۲ جلد {از مفصل‌ترین تفاسیر قرآنی است}.

۲. تفسیر القرآن الصغیر که آن را به نام اسرار التنزیل و انوار التاویل نامیده است.

۳. نهایة العقول

۴. المحصول فی علم الاصول

۵. المحصل افکار المتقدمین و المتاخرین من الحکما و المتکلمین

۶. الملخص فی الحکمه

۷. شرح عیون الحکمه

۸. مباحث المشرقیه که کتابی است بزرگ در علوم الهی و طبیعی که در آن انتقادات سختی به آرا حکما کرده است.

۹. لباب الاشاره فی شرح اشارات که در این کتاب اشارات ابن سینا به طرز "قال-اقول" شرح کرده و انتقادات و اعتراضات سختی بر بوعلی و فلسفه او وارد آورده است.

۱۰. المطالب العالیه فی الحکمه

۱۱. الاربعین فی اصول الدین

۱۲. تنبیه الاشاره فی الاصول

۱۳. المعالم فی الاصلین

۱۴. سراج القلوب

۱۵. زبدة الافکار و عمدة النظار

۱۶. الجامع الکبیر فی الطب

۱۷. مناقب الامام الاعظم الشافعی

۱۸. تفسیر اسما الحسنی

۱۹. السر المکتوم فی مخاطبه الشمس و القمر و النجوم

۲۰. تاسیس التقدیس که برای سیف الدین ملک العادل در کلام نوشته است.

۲۱. الرساله الکمالیه که به فارسی و در منطق و نجوم نوشته است و آن را محمد باقر سبزواری تصحیح و چاپ کرده است.

۲۲. الطریقه فی الجدل

۲۳. شرح سقط الزند

۲۴. رساله فی السؤال

۲۵. منتخب تنکلوشا

۲۶.مباحث الوجود و العدم

۲۷. مباحث الجدل

۲۸. جواب القیلانی

۲۹. النبض

۳۰. شرح کلیات قانون ابن سینا در طب

۳۱. تفسیر الفاتحه

۳۲. سوره البقره

۳۳. شرح الوجیز للغزالی

۳۴. الطریقه العلائیه فی الخلاف در چهار مجلد

۳۵. لوامع البینات فی شرح اسما االله و صفاته

۳۶. فی ابطال القیاس. (ناتمام)

۳۷. شرح نهج البلاغه. (ناتمام)

۳۸. فضائل الصحابه الراشدین

۳۹. القضا و القدر

۴۰. رساله الحدوث

۴۱. اللطایف الغیاثیه

۴۲. شفا الغی من الخلاف

۴۳. الخلق و البعث

۴۴. الخمسین فی اصول الدین به فارسی

۴۵. الاخلاق

۴۶. الرساله الصاحبیه

۴۷. الرساله المجدیه

۴۸. عصمه الانبیا

۴۹. فی الرمل

۵۰. شرح مصادرات اقلیدس

۵۱. رساله فی الهندسه

۵۲. رساله نفثه المصدور

۵۳. رساله فی ذم الدنیا

۵۴. الاختیارات العلائیه فی التاثیرات المائیه

۵۵. احکام الاحکام

۵۶. الریاض المونقه فی الملل و النحل

۵۷. رساله فی النفس

۵۸. زبده العلم فی الکلام

۵۹. تهذیب الدلایل و عیون المسائل

۶۰. تعجیز الافلاسفه

۶۱. البیان و البرهان فی رد علی اهل الزیغ و الطغیان

۶۲.شرح مفصل زمشخری

۶۳. المباحث العمادیه فی مطالب المعادیه

۶۴. نهایه الیجاز فی البیان

۶۵. الانارات فی شرح الاشارات

۶۶. ارشاد النظار الی لطایف الاسرار

۶۷. تحصیل الحق

۶۸. حدایق الازهار یا ستینی

۶۹. رساله فی النبوات

۷۰. مباحث الحدود

۷۱. الجوهر الفرد

۷۲. الرعایه

۷۳. اجوبه المسائل البخاریه

۷۴. من الراس الی الخلق

۷۵. الاشربه

۷۶. براهین النهائیه

از فخر الدین رازی همچون اکثر متفکران و دانشمندان ایرانی اشعار اندکی به زبانهای فارسی و عربی بر جای مانده است. سروده های فارسی او بسیار کم و بیشتر در قالب رباعی است. این رباعی ها با اشعار کسانی چون ابوسعید ابوالخیر، عمر خیام، ابن سینا و بابا افضل کاشانی به گونه ای در هم آمیخته است. مفصل ترین اثر منظوم فارسی فخرالدین رازی منظومه نویافته ای است در منطق و فلسفه. فخر رازی این منظومه را در میانه سالهای ۵۸۹ تا ۵۹۳ ساخته و در آن مباحث فلسفه و منطق، طبیعیات و الهیات را به منظور آموزش نو آموزان و طالب علمان به نظم آورد. فخرالدین رازی این منظومه را خطاب به ناصرالدین ملکشاه فرزند سلطان تکش خوارزمشاه سروده و در برخی ابیات آن از این شاهزاده ستایش کرده است.

وفات

در اوایل سال ۶۰۶ ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در ۶۲ سالگی در هرات درگذشت.

متن وصیت نامه امام فخر در کتابهایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود ۸ ماه پیش از مرگش یعنی در ۲۱ محرم ۶۰۶ هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.

منابع

  • دائره المعارف طهور.
  • جامع العلوم ستینی، فخر الدین رازی.