غنی (اسم الله)

از دانشنامه‌ی اسلامی
نسخهٔ تاریخ ‏۹ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۵۹ توسط مهدی موسوی (بحث | مشارکت‌ها) (ویرایش)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو

«غنى»، از اسما و صفات خداوند به معناى کسى است که از همه چیز بی نیاز است و همه محتاج او هستند.[۱]

اسم غنى در قرآن به صورت مرفوع و منصوب بیست بار آمده و در هیجده مورد وصف خدا قرار گرفته است و با اسم هایى مانند: «حمید»، «حلیم» و «کریم» همراه مى باشد. چنان که مى فرماید: (... وَاعْلَمُوا انَّ اللّهَ غَنِىٌّ حَمِیدٌ): «بدانید که خدا بى نیاز و ستوده است».[۲]

راغب مى گوید: غنا اقسامى دارد:

۱. بى نیازى مطلق و این مخصوص خدا است چنان که مى فرماید: (إِنَّ اللّهَ لَهُوَ الغَنِىُّ الحَمِید).[۳]

۲. بى نیازى نسبى چنان که مى فرماید: (وَ وَجَدَک عائِلاً فَأَغْنى): «تو را فقیر یافت بى نیاز کرد».[۴]

ولى بهتر است بگوییم «غنا» یک معنا بیش ندارد و این تفاوت ها مربوط به مصداق است، برخى از مصادیق آن به خاطر وجوب وجود بى نیاز مطلق است، ولى غیر آن به خاطر امکان، فقیر مطلق بوده و احیاناً در سایه ارتباط با مبدأ و بى نیازى عرضى و نسبى پیدا مى کند.

این مطلب در همه صفات خدا جارى است، مثلاً خدا جمیل و زیبا است، و آفرینش نیز سهمى از جمال دارد، ولى در این جمال نسبى خود مرهون جمال مطلق است.

و به قول شاعر عرب مى گوید:

أرأیتَ حسنَ الروضِ فى آصاله *** أرأیتَ بدرَ التمّ عند کماله

هذا، و ذاک کلّ شىء رائق *** أخذ التجمل من فروع جماله

تلک القلوب بأسرها فى أسره *** شغفاً و شُدَّ عقولُنا بعِقاله[۵]

مقصود شاعر این است که آن زیبایى هاى باغ به هنگام عصر، و زیبایى ماه در شب بدر، (زیبایى این دو) و زیبایى همه چیز پرتوى از جمال او است، دلها در عشق به این جمال بى تاب شدند، و خردهاى ما بسته به عقال او است.

و حافظ شیرازى این مطلب فلسفى و عرفانى را چنین ترسیم کرده است:

این همه عکس من و نقش نگارین که نمود *** یک فروغ رخ ساقى است که در جام افتاد[۶]

فهرست آیات

فهرست زیر شامل ۱۸ آیه از قرآن کریم است که در آنها کلمه «غنی» اسم و صفت خدای تعالی قرار گرفته:

شماره نام سوره آیات
۱ سوره بقره(۲) آیات ۲۶۳ و ۲۶۷.
۲ سوره آل عمران(۳) آیات ۱۰ و ۶۸ و ۹۷ و ۱۳۱.
۳ سوره انعام(۶) آیه ۱۳۳.
۴ سوره ابراهیم(۱۴) آیه ۸.
۵ سوره حج(۲۲) آیه ۶۴.
۶ سوره نمل(۲۷) آیه ۴۰.
۷ سوره عنکبوت(۲۹) آیه ۶.
۸ سوره لقمان(۳۱) آیات ۱۲ و ۲۶.
۹ سوره فاطر(۳۵) آیه ۱۵.
۱۰ سوره زمر(۳۹) آیه ۷.
۱۱ سوره محمد(۴۷) آیه ۳۸.
۱۲ سوره حدید(۵۷) آیه ۲۴.
۱۳ سوره ممتحنه(۶۰) آیه ۶.
۱۴ سوره تغابن(۶۴) آیه ۶.

پانویس

  1. اشتقاق اسماءاللّه، زجّاجى، ص ۱۹۴-۱۹۵.
  2. بقره/۲۶۷.
  3. حج/۶۴.
  4. ضحى/۸.
  5. سبزوارى، شرح الأسماء الحسنى، ص ۴۰.
  6. منشور جاوید، جعفر سبحانی، صفحه ۳۰۵-۳۰۷، پایگاه اطلاع رسانی آیت الله سبحانی.

منابع

اسماء الله در قرآن
تعداد:۱۳۵
الف اله، اَحَد، اوّل، آخِر، اعلى، اکرم، اعلم، ارحم الراحمین، احکم الحاکمین، احسن الخالقین، اهل التقوی، اهل‌ المغفرة، اقرب، ابقى، اسرع الحاسبین.
ب بارى، باطن، بدیع، بَرّ، بصیر.
ت توّاب.
ج جبّار، جامع.
ح حکیم، حلیم، حیّ، حق، حمید، حسیب، حفیظ، حفى.
خ خبیر، خالق، خلاق، خیر، خیرالماکرین، خیرالرازقین، خیرالفاصلین، خیرالحاکمین، خیرالفاتحین، خیرالغافرین، خیرالوارثین، خیرالراحمین، خیرالمنزلین.
ذ ذوالعرش، ذوالطول، ذوانتقام، ذوالفضل العظیم، ذوالرحمة، ذوالقوة، ذوالجلال و الاکرام، ذوالمعارج.
ر رحمان، رحیم، رؤوف، رب، رفیع الدرجات، رزاق، رقیب.
س سمیع، سلام، سریع الحساب، سریع العقاب.
ش شهید، شاکر، شکور، شدید العذاب، شدید العقاب، شدید المحال.
ص صمد.
ظ ظاهر.
ع عالِمُ غيبِ السماواتِ و الأرضِ، علیم، عزیز، عفوّ، على، عظیم، علام‌الغیوب، عالم الغیب و الشهادة.
غ غافرالذنب،غالب، غفار، غفور، غنى.
ف فالق الاصباح، فالق الحب و النوى، فاطر، فتّاح.
ق قوى، قدوس، قیوم، قاهر، قهار، قریب، قادر، قدیر، قابل‌التوب، القائم على کل نفس.
ک کبیر، کریم، کافی.
ل لطیف.
م مؤمن، مهیمن، متکبر، مصوِّر، مجید، مجیب، مبین، مولی، محیط، مقیت، متعال، محیى، متین، مقتدر، مستعان، مبدى، مالک الملک.
ن نصیر ، نور.
و وهاب، واحد، ولی، والی، واسع، وکیل، ودود.
ه هادی.