عنایة الاصول (کتاب)

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

کتاب «عنایة الأصول فی شرح کفایة الأصول» تألیف سید مرتضی حسینی فیروزآبادی (م، ۱۴۱۰ ق) است. این کتاب در واقع شرح «کفایة الأصول» آخوند خراسانى است. مؤلف در این کتاب شرحى جامع از مطالب پیچیده و مشکل کفایه آورده است. این کتاب از بهترین شرحهایى است که بر «کفایه» نگاشته شده و بسیار مورد توجه و عنایت طلاب و فضلاى حوزه‌هاى علمیه قرار گرفته است. نگارش این کتاب در ماه صفر سال ۱۳۷۳ هجرى قمرى به پایان رسیده است.

۲۴۰px
نویسنده سید مرتضی حسینی فیروزآبادی
موضوع اصول فقه شیعه
زبان عربی
تعداد جلد ۶

عنایة الأصول فی شرح کفایة الأصول

مؤلف کتاب

سید مرتضى حسینى یزدی فیروزآبادى (۱۳۲۹-۱۴۱۰ هجرى قمرى) از شاگردان آیت الله میرزا ابوالحسن مشکینى و آیت الله حاج میرزا على ایروانى، دو تن از شاگردان برجسته آخوند خراسانى بوده و خود نیز بیش از ۶ دوره کتاب کفایة الأصول را تدریس نموده است. وی از علماى قرن حاضر و از دانشمندان و اساتید برجسته حوزه‌هاى علمیه نجف اشرف و قم به شمار مى‌آمد.

محتوای کتاب

این کتاب با سبکى روان به شرح و بسط موضوعات و مباحث کفایه پرداخته است. مؤلف براى روشن شدن مباحث به نظریات و دیدگاه‌هاى دیگر علما مانند شیخ انصارى و صاحب فصول نیز اشاره مى‌کند و گاهى نیز به تاریخچه مسائل اشاره دارد که اصل مسأله از کجا شروع شده و چه عاملى موجب گشته تا آخوند خراسانى این دیدگاه خاص را اتخاذ نماید.

فیروزآبادى در این کتاب نظریات شیخ انصارى را در مباحث الفاظ، از کتاب «مطارح الأنظار» و نظریات ایشان را در مباحث عقلى و اصول عملیه، از کتاب رسائل نقل مى‌کند. وى در این کتاب براى روشن شدن بیشتر مباحث به شرح دیدگاه‌هاى اصولى شیخ انصارى و صاحب فصول و دیگر علما نیز پرداخته است و از این جهت کتاب حاضر کتابى ارزشمند و مفید است که با مراجعه به این کتاب علاوه بر شرح عبارات پیچیده کفایه، تاریخچه و دیگر جوانب مسائل نیز روشن مى‌گردد.

مؤلف در این کتاب پس از شرح دیدگاه‌ها و روشن کردن مطالب کتاب در بسیارى موارد به طرح دیدگاه‌هاى خود نیز پرداخته و به آراء و نظریات آخوند خراسانى اشکال وارد کرده و به نقد و بررسى آن پرداخته و نهایتاً آن را تأیید نموده یا رد کرده است. این ویژگى موجب گشته تا این کتاب تنها یک کتاب شرح نباشد بلکه کتابى استدلالى بوده و ذهن طالب علم را براى آشنایى با نظریات نو و درسهاى تحقیقى خارج اصول آشنا سازد.

سید مرتضى حسینى خود در مقدمه کتاب این گونه به معرفى اثر خود پرداخته است: «این تعلیقه‌اى است که بر کتاب کفایة الأصول نگاشته‌ام. این تعلیقه مشکلى در مطالب کفایه باقى نمى‌گذارد مگر آن که آن را حل نموده و عبارت پیچیده‌اى را رها نکرده مگر آن که آن را روشن و واضح مى‌سازد. علاوه بر آن این کتاب عهده‌دار شرح دیدگاه‌هاى اصولى شیخ انصارى - أعلى الله مقامه - نیز مى‌باشد... این کتاب با عباراتى روشن و روان بدون هیچگونه تفصیل بیهوده که موجب خستگى گردد و یا خلاصه‌گویى زیاده از حد که موجب اخلال در مقصود و ادا نشدن حق مطلب گردد، مى‌باشد. به امید آن که عموم طلاب و کسانى که مشغول فراگیرى علوم و معارف اسلامى مى‌باشند از آن بهره‌مند گردند...».

کتاب «عنایة الأصول» در ۶ جلد است و هر جلد شامل یک بخش از مباحث کتاب است:

چاپ‌هاى کتاب‌

کتاب عنایة الأصول بسیار مورد استقبال قرار گرفته و تاکنون چاپ‌هاى متعددى در نجف اشرف، تهران، قم و بیروت از آن به عمل آمده است از جمله:

  • چاپ اول: در نجف اشرف سال ۱۳۸۴ هجرى قمرى و توسط مطبعة النجف
  • چاپ دوم: در تهران سال ۱۳۹۵ هجرى قمرى
  • چاپ سوم: در قم سال ۱۴۰۰ هجرى قمرى و توسط انتشارات فیروزآبادى
  • چاپ چهارم: در بیروت سال ۱۴۰۰ هجرى قمرى

منابع

  • نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.

متن کتاب

عناية الأصول فی شرح كفاية الأصول

منابع اصول فقه
متون به ترتیب تاریخ وفات مولفین
التذکرة بأصول الفقه

شیخ مفید

(م413ق)

الذریعه

سید مرتضی

(436-335)

عدة الاصول

شیخ طوسی

(460-385)

غنیة النزوع

ابن زهره

(585-510)

تهذیب الوصول

علامه حلی

(726-648)

مبادی الوصول

علامه حلی

(726-648)

القواعد و الفوائد

شهید اول

(786-734)

تمهید القواعد

شهید ثانی

(965-911)

معالم الدین

صاحب معالم

(م1011)

زبدة الاصول

شیخ بهائی

(1030-953)

الوافیه فی الاصول

فاضل تونی

(م 1071)

الفوائد الحائریه

وحید بهبهانی

(م1206)

قوانین الاصول

میرزای قمی

(م1231)

فرائد الاصول

شیخ انصاری

(م1281)

کفایة الاصول

آخوند خراسانی

(م1329)

مفاتیح الاصول

سید محمد مجاهد

(م1342)

فوائد الاصول (نائینی)

میرزا محمدحسین نائینی

(1355-1276)

وقایة الأذهان

محمد رضا نجفی اصفهانی

(م 1362)

اصول الفقه

شيخ محمدرضا مظفر

(م 1383)

منتهی الاصول

سید محمد حسن بجنوردی

(1395-1316)

المعالم الجدیده

سید محمد باقر صدر

(1399-1355)

اصول الاستنباط

سید علی نقی حیدری

(1403-1325)

مناهج الوصول

امام خمینی

(1409-1320)

الاصول العامه

سید محمد تقی حکیم

(1346-)

شروح
شروح معالم الدین ← حاشیه معالم، سلطان العلماء (م 1064) - حاشیه معالم، ملا محمد صالح مازندرانی (م 1081) - هدایة المسترشدین، شیخ محمدتقی اصفهانی (م 1248)
شروح فرائد الاصول ← أوثق الوسائل، میرزا موسی بن جعفر بن احمد تبریزی - بحر الفوائد، میرزا محمد حسن آشتیانی - درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد، آخوند خراسانی - فوائد الرضویه، آقا رضا همدانی
شروح کفایه ← انوار الهدایه، امام خمینی - حاشیة الکفایه، علامه طباطبائی - الحاشیة علی الکفایه، سید حسین بروجردی - حقائق الاصول، سید محسن حکیم - عنایة الاصول، سید مرتضی حسینی یزدی

منتهی الدرایه، سید محمد جعفر جزائری شوشتری - نهایة الدرایة، آیت الله کمپانی - نهایة النهایة، میرزا علی ایروانی