عام الحزن: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
(۶ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
عام الحزن (سال غم) نامی است که [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله بر سال دهم بعثت، سه سال قبل از هجرت نهاده است. در این سال وفات حضرت [[ابوطالب]] و [[حضرت خدیجه]] سلام الله علیها دو شخصیت گرانقدر که در پیشرفت دین اسلام و نیز حمایت مالی و معنوی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله لحظه­ای دریغ نکردند، رخ داد که با فاصله سه روز دار فانی را وداع گفتند.
+
{{خوب}}
 +
عام الحزن (سال غم) نامی است که [[رسول خدا]] (صلی الله علیه و آله) بر سال دهم [[مبعث حضرت محمد صلی الله علیه و آله|بعثت]]، سه سال قبل از [[هجرت پیامبر اسلام به مدینه|هجرت]] نهاده است. در این سال وفات [[ابوطالب|حضرت  ابوطالب]] و [[حضرت خدیجه]] (علیهما السلام) رخ داد. این دو شخصیت گرانقدر در پیشرفت دین [[اسلام]] و نیز حمایت مالی و معنوی از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) لحظه ­ای دریغ نکردند.
  
== وفات حضرت ابوطالب ==
+
==تاریخ وفات این دو بزرگوار==
ابو طالب در سن هشتاد و شش سالگى و بقولى نود سالگى،وفات كرد. چون خبر مرگ ابو طالب به رسول خدا رسيد بر دل ایشان گران آمد و سخت‌ بيتاب شد، سپس وارد شد و پيشانى راست او را چهار بار و پيشانى چپش را سه بار دست كشيد، سپس گفت: يا عم ربيت صغيرا و كفلت يتيما و نصرت كبيرا فجزاك الله عنى خيرا،" اى عمو مرا در كودكى پرورش دادى و در يتيمى كفالت كردى و در بزرگى يارى نمودى، پس خدايت از من جزاى خير دهد." و نيز گفت: اجتمعت على هذه الامة فى هذه الايام مصيبتان لا أدرى بايهما انا اشد جزعا،" در اين روزها بر اين امت دو مصيبت فراهم گشته است كه نمي دانم به كدام يك از آن دو بيتاب‌ترم." و مقصودش مصيبت خديجه و ابو طالب بود. و از آن بزرگوار روايت شده است كه گفت: ان الله عز و جل وعدنى فى اربعة فى ابى وامى و عمى و اخ كان لى فى الجاهلية،" همانا خداى عز و جل مرا درباره چهار نفر وعده داده است: درباره پدرم و مادرم و عمويم و برادرى كه در جاهليت داشتم‌.<ref> تاريخ ‌يعقوبى،ترجمه دکتر ابراهیم آیتی ،ج‌1،ص:394 </ref>
+
مورخین در این­که وفات آن دو بزرگوار در سال دهم بعثت (۶۱۹ میلادى) اتفاق افتاده است، اختلاف نظری ندارند، ولى در این­که کدام یک زودتر رحلت کرده و فاصله مرگ آن دو چقدر و در چه ماهى بوده است، اختلاف وجود دارد. برخی آن­را در ماه [[شوال]] و برخی در [[ذی القعده]] و عده ­ای ماه [[رمضان]] دانسته ­اند؛ چنانچه گروهی فاصله وفات ایشان را پنجاه و پنج روز و برخی سی و پنج روز گقته ­اند.
== وفات ام المومنین خدیجه کبری (سلام الله علیها
+
==وفات حضرت ابوطالب==
این دو واقعه به قدری برای رسول خدا صلی الله علیه و آله غمبار بود که آن سال را سال غم نام نهادند. این دو رخداد قریش را نسبت به رسول خدا صلی الله علیه و آله بى‌باك ساخت تا به ­جائى كه خاكروبه و بچه‌دان گوسفند را در هنگامى كه حضرت [[نماز]] می­خواند بر سر آن حضرت افكندند و بر قتل ایشان هم­سوگند شدند.
+
[[ابوطالب|حضرت ابوطالب]] در سن هشتاد و شش سالگى و بقولى نود سالگى وفات کرد. چون خبر مرگ ابو طالب به رسول خدا رسید بر دل ایشان گران آمد و سخت‌ بیتاب شد، سپس وارد شد و پیشانى راست او را چهار بار و پیشانى چپش را سه بار دست کشید، سپس گفت: "یا عم ربیت صغیرا و کفلت یتیما و نصرت کبیرا فجزاک الله عنى خیرا"، اى عمو مرا در کودکى پرورش دادى و در یتیمى کفالت کردى و در بزرگى یارى نمودى، پس خدایت از من جزاى خیر دهد.  
  
از این رو رسول اکرم صلی الله علیه و آله می­فرمودند: «كافران قریش هرگز نمى‌توانستند مكروهى به من برسانند تا این که ابوطالب از دنیا رفت».
+
و نیز گفت: "اجتمعت على هذه الامة فى هذه الایام مصیبتان لا أدرى بایهما انا اشد جزعا،" در این روزها بر این امت دو مصیبت فراهم گشته است که نمی دانم به کدام یک از آن دو بیتاب‌ترم. (و مقصودش مصیبت خدیجه و ابو طالب بود).  
  
حضرت خدیجه سلام الله علیها اولین زنى بود كه با پیامبر ازدواج كرد و سپس بعثت حضرتش را تصدیق و به وی [[ایمان]] آورد. در این­که او اولین زنی است که ندای رسول ­خدا صلی الله علیه و آله را پاسخ گفت، هیچ­گونه اختلاف نظری وجود ندارد.
+
و از آن بزرگوار روایت شده است که گفت: "ان الله عز و جل وعدنى فى اربعة فى ابى و امى و عمى و اخ کان لى فى الجاهلیة"، همانا خداى عز و جل مرا درباره چهار نفر وعده داده است: درباره پدرم و مادرم و عمویم و برادرى که در [[جاهلیت|جاهلیت]] داشتم‌.<ref> تاریخ ‌یعقوبى، ترجمه دکتر ابراهیم آیتی، ج‌۱،ص:۳۹۴ </ref>
 +
==وفات خدیجه کبری ==
 +
ام‌المومنین [[حضرت خدیجه]] سلام الله علیها اولین زنى بود که با پیامبر ازدواج کرد و سپس [[مبعث حضرت محمد صلی الله علیه و آله|بعثت]] حضرتش را تصدیق و به وی [[ایمان]] آورد. در این­که او اولین زنی است که ندای رسول ­خدا صلی الله علیه و آله را پاسخ گفت، هیچ­گونه اختلاف نظری وجود ندارد.
  
ابن­هشام در سیره خود آورده است که: «[[جبرئیل]] نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت: از سوى خداوند خدیجه را سلام برسان. پس خدیجه گفت: خدا سلام است و سلام از او می­باشد».
+
[[ابن اسحاق]] از [[عبدالله بن جعفر طيار|عبدالله بن جعفر بن ابى طالب]] حدیث کرده که گفت: رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: من مأمور شدم تا خدیجه را بخانه ای از درّ و لؤلؤ (در بهشت) بشارت دهم، که فریاد و دشنامى و تعب و رنجى در آن نیست.
 +
و از دیگرى روایت کرده‌: «[[جبرئیل]] نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت: از سوى خداوند خدیجه را سلام برسان. پس خدیجه گفت: خدا سلام است و سلام از او می­ باشد».<ref>زندگانى‌محمد(ص)، ترجمه سیره ابن هشام، ج‌۱،ص:۱۵۸</ref>
  
آورده­اند حضرت خدیجه سلام الله علیها بعد از بیرون آمدن از شعب وفات یافت. هنگامى كه آن بانوی بزرگوار در حال احتضار بود، رسول خدا بر او وارد شد و فرمود: «مرا آنچه مى‌بینم ناگوار است و شاید خدا در این حادثه ناگوار خیرى بسیار قرار دهد، پس هرگاه در بهشت دوستان خود را دیدار كردى، آنان را سلام برسان. گفت: اى رسول خدا، آنان كیستند؟ فرمود: همانا خداى تو را و نیز مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحم و كلثوم خواهر موسى را در [[بهشت]] همسران من قرار داده است».
+
حضرت خدیجه سلام الله علیها بعد از بیرون آمدن از [[شعب ابوطالب|شعب]] وفات یافت. هنگامى که جان می داد رسول خدا(صلی الله علیه و آله) بر او وارد شد و گفت: "بالکره منى ما أرى و لعل الله ان یجعل فى الکره خیرا کثیرا، اذا لقیت ضراتک فى الجنة یا خدیجة فاقرئیهن السلام،" مرا آنچه مى‌بینم ناگوار است، و شاید خدا در ناگوار خیرى بسیار قرار دهد، پس هر گاه در بهشت هووهاى خود را دیدار کردى، آنان را سلام برسان. گفت اى رسول خدا، آنان کیستند؟ گفت: "ان الله زوجنیک فى الجنة و زوجنى مریم بنت عمران و آسیة بنت مزاحم و کلثوم اخت موسى"، همانا خداى تو را و نیز مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحم و کلثوم خواهر موسى را در بهشت همسران من قرار داده است.<ref>تاریخ ‌یعقوبى، ترجمه دکتر ابراهیم آیتی، ج‌۱،ص:۳۹۳ </ref>
  
چون خدیجه وفات كرد، فاطمه به رسول خدا مى‌آویخت و می­گریست و می­گفت: مادرم كجاست، مادرم كجاست؟ پس [[جبرئیل]] بر او فرود آمد و گفت: به فاطمه بگو كه خداى متعال براى مادرت در بهشت خانه‌اى از در و گوهر بنا كرده است كه رنج و داد و بیدادى در آن نیست. محبت رسول خدا به خدیجه آن­چنان بود که سال­ها پس از وفات وی از او یاد می­کرد، آن­گونه که حسادت برخی از همسران ایشان­را برمی­انگیخت. چون گوسفندی قربانی می­نمود برای دوستان خدیجه نیز سهمی می­فرستاد.
+
==تأثیر این دو مصیبت بر زندگی پیامبر==
 +
این دو واقعه به قدری برای [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] صلی الله علیه و آله غمبار بود که آن سال را سال غم نام نهادند. این دو رخداد [[قریش]] را نسبت به رسول خدا صلی الله علیه و آله بى ‌باک ساخت. چند تن از خویشان و همسایگان رسول خدا صلى الله علیه و آله بودند که بیش از دیگران آن بزرگوار را می آزردند، از آن جمله بود: [[ابولهب بن عبدالمطلب|ابولهب]] (عموى پیغمبر)، حکم بن عاص، عقبة بن ابى معیط، عدى بن حمراء ثقفى، ابن اصداء هذلى که این جمله همسایگان آن حضرت بودند.
 +
اینان انواع آزار و صدمات را نسبت بآن جناب روا می داشتند تا بجائى که برخى از آنها بچه‌دان گوسفند را که ذبح کرده بودند و از شکمش بیرون آورده، در هنگامى که حضرت نماز می خواند بیاوردند و بر سر آن حضرت افکندند، و دیگرى آنرا در دیگ غذاى آن حضرت می انداخت، و امثال اینگونه کارها که در هر مرتبه رسول خدا صلى الله علیه و آله آنرا با سر چوب بدست مبارک می گرفت و بدر خانه می آورد و در کوچه می افکند و می فرمود: اى فرزندان [[عبدمناف|عبد مناف]] این چه همسایه آزارى است که می کنید؟! تا بالاخره آن حضرت ناچار شد دیوارى سنگى در گوشه از خانه خود بسازد و هنگام نماز پشت آن دیوار بایستد، و بدین وسیله از شر ایشان آسوده باشد.
 +
از این رو رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد عمویشان می فرمایند: «تا روزی که ابوطالب وفات یافت دست قریش از آزار و اذیت من کوتاه بود».<ref> امتاع الاسماع، ص۲۷؛اسدالغابه، ج۵،ص ۴۳۹؛ الکامل، ج۲،ص۶۳؛ طبقات الکبری، ج۱،ص ۲۱۱ </ref>
  
هنگامی که خبر [[مرگ]] ابوطالب به رسول خدا صلی الله علیه و آله رسید بر دلش گران آمد و سخت‌ بی­تاب شد، نزد وی رفت و بر پیشانى او دست كشید، گفت: «اى عمو مرا در كودكى پرورش دادى و در یتیمى كفالت كردى و در بزرگى یارى نمودى، پس خدایت از سوی من جزاى خیر دهد. در این روزها بر این امت دو مصیبت فراهم گشته است كه نمی­دانم به كدام یك از آن دو بی­تاب‌ترم».
+
و چون خدیجه(سلام الله علیها) وفات کرد، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه]](سلام الله علیها) به رسول خدا(صلی الله عیله و آله و سلم) مى‌آویخت و می­‌گریست و می­ گفت: مادرم کجاست، مادرم کجاست؟ پس [[جبرئیل]] بر او فرود آمد و گفت: به فاطمه بگو که خداى متعال براى مادرت در بهشت خانه‌اى از درّ و گوهر بنا کرده است که رنج و داد و بیدادى در آن نیست. پیامبر چون گوسفندی قربانی می ­نمود برای دوستان خدیجه نیز سهمی می­ فرستاد. محبت رسول خدا به خدیجه آن­چنان بود که سال­ها پس از وفات وی از او یاد می ­کرد، آن­گونه که حسادت برخی از همسران ایشان ­را برمی ­انگیخت.  
== تاریخ وفات این دو بزرگوار
+
==پانویس==
گفتنی است که حضرت خدیجه سلام الله علیها در سن شصت و پنج سالگى و حضرت ابوطالب در سن هشتاد و شش سالگى و به ­قولى نود سالگى رحلت نمودند. مورخین در این­که وفات آن دو بزرگوار در سال دهم بعثت (619 میلادى) اتفاق افتاده است، اختلاف نظری ندارند ولى در این­كه كدام یك زودتر رحلت کرده و فاصله [[مرگ]] آن دو چقدر و در چه ماهى بوده است، اختلاف وجود دارد. برخی آن­را در ماه [[شوال]] و برخی در [[ذی القعده]] و عده­ای [[رمضان]] دانسته­اند؛ چنانچه گروهی فاصله وفات ایشان را پنجاه و پنج روز و برخی سی و پنج روز گقته­اند.
+
<references />
 +
==منابع==
  
==منابع==
+
*مهدی زیرکی، عام الحزن، [http://www.pajoohe.ir دانشنامه پژوهه]، تاریخ بازیابی: ۲۸ مرداد ۱۳۹۲.
*[http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=17286 عام الحزن، مهدی زیرکی، سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام (بخش فرهنگ علوم انسانی و اسلامی)] تاریخ بازیابی: 28 مرداد 1392.
+
*زندگانى ‌محمد(صلی الله علیه وآله)، ترجمه سیره ابن هشام.
 +
*تاریخ ‌یعقوبى، ترجمه دکتر ابراهیم آیتی.
 +
 
 +
[[رده: پیامبر اکرم]]
 
[[رده:پیامبر اکرم از بعثت تا رحلت]]
 
[[رده:پیامبر اکرم از بعثت تا رحلت]]
 +
[[رده:تاریخ صدر اسلام]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۰۶:۵۱

عام الحزن (سال غم) نامی است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بر سال دهم بعثت، سه سال قبل از هجرت نهاده است. در این سال وفات حضرت ابوطالب و حضرت خدیجه (علیهما السلام) رخ داد. این دو شخصیت گرانقدر در پیشرفت دین اسلام و نیز حمایت مالی و معنوی از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) لحظه ­ای دریغ نکردند.

تاریخ وفات این دو بزرگوار

مورخین در این­که وفات آن دو بزرگوار در سال دهم بعثت (۶۱۹ میلادى) اتفاق افتاده است، اختلاف نظری ندارند، ولى در این­که کدام یک زودتر رحلت کرده و فاصله مرگ آن دو چقدر و در چه ماهى بوده است، اختلاف وجود دارد. برخی آن­را در ماه شوال و برخی در ذی القعده و عده ­ای ماه رمضان دانسته ­اند؛ چنانچه گروهی فاصله وفات ایشان را پنجاه و پنج روز و برخی سی و پنج روز گقته ­اند.

وفات حضرت ابوطالب

حضرت ابوطالب در سن هشتاد و شش سالگى و بقولى نود سالگى وفات کرد. چون خبر مرگ ابو طالب به رسول خدا رسید بر دل ایشان گران آمد و سخت‌ بیتاب شد، سپس وارد شد و پیشانى راست او را چهار بار و پیشانى چپش را سه بار دست کشید، سپس گفت: "یا عم ربیت صغیرا و کفلت یتیما و نصرت کبیرا فجزاک الله عنى خیرا"، اى عمو مرا در کودکى پرورش دادى و در یتیمى کفالت کردى و در بزرگى یارى نمودى، پس خدایت از من جزاى خیر دهد.

و نیز گفت: "اجتمعت على هذه الامة فى هذه الایام مصیبتان لا أدرى بایهما انا اشد جزعا،" در این روزها بر این امت دو مصیبت فراهم گشته است که نمی دانم به کدام یک از آن دو بیتاب‌ترم. (و مقصودش مصیبت خدیجه و ابو طالب بود).

و از آن بزرگوار روایت شده است که گفت: "ان الله عز و جل وعدنى فى اربعة فى ابى و امى و عمى و اخ کان لى فى الجاهلیة"، همانا خداى عز و جل مرا درباره چهار نفر وعده داده است: درباره پدرم و مادرم و عمویم و برادرى که در جاهلیت داشتم‌.[۱]

وفات خدیجه کبری

ام‌المومنین حضرت خدیجه سلام الله علیها اولین زنى بود که با پیامبر ازدواج کرد و سپس بعثت حضرتش را تصدیق و به وی ایمان آورد. در این­که او اولین زنی است که ندای رسول ­خدا صلی الله علیه و آله را پاسخ گفت، هیچ­گونه اختلاف نظری وجود ندارد.

ابن اسحاق از عبدالله بن جعفر بن ابى طالب حدیث کرده که گفت: رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: من مأمور شدم تا خدیجه را بخانه ای از درّ و لؤلؤ (در بهشت) بشارت دهم، که فریاد و دشنامى و تعب و رنجى در آن نیست. و از دیگرى روایت کرده‌: «جبرئیل نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت: از سوى خداوند خدیجه را سلام برسان. پس خدیجه گفت: خدا سلام است و سلام از او می­ باشد».[۲]

حضرت خدیجه سلام الله علیها بعد از بیرون آمدن از شعب وفات یافت. هنگامى که جان می داد رسول خدا(صلی الله علیه و آله) بر او وارد شد و گفت: "بالکره منى ما أرى و لعل الله ان یجعل فى الکره خیرا کثیرا، اذا لقیت ضراتک فى الجنة یا خدیجة فاقرئیهن السلام،" مرا آنچه مى‌بینم ناگوار است، و شاید خدا در ناگوار خیرى بسیار قرار دهد، پس هر گاه در بهشت هووهاى خود را دیدار کردى، آنان را سلام برسان. گفت اى رسول خدا، آنان کیستند؟ گفت: "ان الله زوجنیک فى الجنة و زوجنى مریم بنت عمران و آسیة بنت مزاحم و کلثوم اخت موسى"، همانا خداى تو را و نیز مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحم و کلثوم خواهر موسى را در بهشت همسران من قرار داده است.[۳]

تأثیر این دو مصیبت بر زندگی پیامبر

این دو واقعه به قدری برای رسول خدا صلی الله علیه و آله غمبار بود که آن سال را سال غم نام نهادند. این دو رخداد قریش را نسبت به رسول خدا صلی الله علیه و آله بى ‌باک ساخت. چند تن از خویشان و همسایگان رسول خدا صلى الله علیه و آله بودند که بیش از دیگران آن بزرگوار را می آزردند، از آن جمله بود: ابولهب (عموى پیغمبر)، حکم بن عاص، عقبة بن ابى معیط، عدى بن حمراء ثقفى، ابن اصداء هذلى که این جمله همسایگان آن حضرت بودند. اینان انواع آزار و صدمات را نسبت بآن جناب روا می داشتند تا بجائى که برخى از آنها بچه‌دان گوسفند را که ذبح کرده بودند و از شکمش بیرون آورده، در هنگامى که حضرت نماز می خواند بیاوردند و بر سر آن حضرت افکندند، و دیگرى آنرا در دیگ غذاى آن حضرت می انداخت، و امثال اینگونه کارها که در هر مرتبه رسول خدا صلى الله علیه و آله آنرا با سر چوب بدست مبارک می گرفت و بدر خانه می آورد و در کوچه می افکند و می فرمود: اى فرزندان عبد مناف این چه همسایه آزارى است که می کنید؟! تا بالاخره آن حضرت ناچار شد دیوارى سنگى در گوشه از خانه خود بسازد و هنگام نماز پشت آن دیوار بایستد، و بدین وسیله از شر ایشان آسوده باشد. از این رو رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد عمویشان می فرمایند: «تا روزی که ابوطالب وفات یافت دست قریش از آزار و اذیت من کوتاه بود».[۴]

و چون خدیجه(سلام الله علیها) وفات کرد، فاطمه(سلام الله علیها) به رسول خدا(صلی الله عیله و آله و سلم) مى‌آویخت و می­‌گریست و می­ گفت: مادرم کجاست، مادرم کجاست؟ پس جبرئیل بر او فرود آمد و گفت: به فاطمه بگو که خداى متعال براى مادرت در بهشت خانه‌اى از درّ و گوهر بنا کرده است که رنج و داد و بیدادى در آن نیست. پیامبر چون گوسفندی قربانی می ­نمود برای دوستان خدیجه نیز سهمی می­ فرستاد. محبت رسول خدا به خدیجه آن­چنان بود که سال­ها پس از وفات وی از او یاد می ­کرد، آن­گونه که حسادت برخی از همسران ایشان ­را برمی ­انگیخت.

پانویس

  1. تاریخ ‌یعقوبى، ترجمه دکتر ابراهیم آیتی، ج‌۱،ص:۳۹۴
  2. زندگانى‌محمد(ص)، ترجمه سیره ابن هشام، ج‌۱،ص:۱۵۸
  3. تاریخ ‌یعقوبى، ترجمه دکتر ابراهیم آیتی، ج‌۱،ص:۳۹۳
  4. امتاع الاسماع، ص۲۷؛اسدالغابه، ج۵،ص ۴۳۹؛ الکامل، ج۲،ص۶۳؛ طبقات الکبری، ج۱،ص ۲۱۱

منابع

  • مهدی زیرکی، عام الحزن، دانشنامه پژوهه، تاریخ بازیابی: ۲۸ مرداد ۱۳۹۲.
  • زندگانى ‌محمد(صلی الله علیه وآله)، ترجمه سیره ابن هشام.
  • تاریخ ‌یعقوبى، ترجمه دکتر ابراهیم آیتی.