سید هاشم بحرانی: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| سطر ۲: | سطر ۲: | ||
علامه سید هاشم بحرانی از علمای بزرگ شیعه در علم حدیث که آثار گرانقدری از خویش به جای گذاشت. | علامه سید هاشم بحرانی از علمای بزرگ شیعه در علم حدیث که آثار گرانقدری از خویش به جای گذاشت. | ||
| − | + | گذشته از ریاست دینی در روزگار خود، در گردآوری [[نوادر]] کتب [[حدیث]] پیشینیان و تتبّع در این علم کم نظیر بوده است. سید بحرانی به رغم فعالیت های تحقیقی و تألیف كتاب های پرارج، هیچ‌گاه از هدایت و ارشاد مردم غافل نبود و وظایفی چون [[قضاوت]]، اجرای [[احكام]] الهی، كوتاه كردن دست ظالمان و دیگر امور مربوط به جامعه را به خوبی به انجام رساند.<ref> لؤلؤ البحرین، ص 63.</ref> | |
| − | + | ==ولادت و خاندان== | |
| − | در نیمه اول قرن یازدهم در روستای «كتكتان» از توابع شهر «توبلی» كه پایتخت علمی و سیاسی بحرین در آن عصر بود، | + | سید هاشم بحرانی فرزند سید سلیمان حسینی بحرانی در نیمه اول قرن یازدهم قمری در روستای «كتكتان» از توابع شهر «توبلی» كه پایتخت علمی و سیاسی [[بحرین]] در آن عصر بود، به دنیا آمد. گرچه تاریخ تولد او به طور دقیق بدست نیامده است، اما برخی از منابع، تاریخ تولدش را بین سال های 1030 تا 1040 قمری یاد كرده‌اند.<ref> علامه السید هاشیم البحرانی، ص 21 - 22.</ref> سلسله نسب علامه بحرانی با بیست و پنج واسطه به [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام موسی بن جعفر]] علیه السلام می رسد.<ref> جامع الانساب، محمدعلی روضاتی، ص 23.</ref> |
| − | == | + | ==تحصیل و استادان== |
| − | سید بحرانی پس از چندی تحصیل در زادگاهش راهی [[نجف]] | + | سید بحرانی پس از چندی تحصیل در زادگاهش راهی [[نجف]] اشرف شد و از استادان آن حوزه باشكوه استفاده فراوان برد و سال ها بعد با رسیدن به مقام علمی و معنوی [[اجتهاد]]، بزرگ مرجع آن حوزه گشت. سال ورودش به نجف، به صورت دقیق مشخص نیست اما به یقین در سال 1063 ق. نزد استاد بزرگ نجف، [[فخرالدین طریحی]] به دانش اندوزی مشغول بوده است.<ref> مقدمه تفسیر الهادی و مصباح النادی، علامه بحرانی، ص 83.</ref> |
| − | او پس از چندی به زادگاهش بحرین بازگشت و بعد از رحلت شیخ محمد بن ماجد بحرانی عهده‌دار منصب [[مرجعیت]] و رهبری دینی علمی مردم گردید.<ref> العلامه السید هاشم البحرانی، ص 42، زندگینامه علامه بحرینی، ص 73.</ref> | + | او پس از چندی به زادگاهش [[بحرین]] بازگشت و بعد از رحلت شیخ محمد بن ماجد بحرانی عهده‌دار منصب [[مرجعیت]] و رهبری دینی و علمی مردم گردید.<ref> العلامه السید هاشم البحرانی، ص 42، زندگینامه علامه بحرینی، ص 73.</ref> |
| − | سید بحرانی در دوران تحصیلات خویش از محضر استادان گرانقدری بهره‌مند | + | سید بحرانی در دوران تحصیلات خویش از محضر استادان گرانقدری بهره‌مند گشت، از جمله: |
| − | + | * [[فخرالدین طریحی|فخرالدین طریحی نجفی]] (متوفی 1087 ق.) مؤلف كتاب «[[مجمع البحرین (کتاب)|مجمع البحرین]]». وی از خاندان های بزرگ نجف اشرف بود. برخی دیگر از كتاب هایش عبارت اند از: «شرح [[مختصر النافع (کتاب)|مختصر النافع]]» و «تمیز المتشابه من اسماء الرجال». علامه بحرانی و [[علامه مجلسی]] هر دو از شاگردان فخرالدین طریحی بودند.<ref> لؤلؤه البحرین، شیخ یوسف بحرانی، ص 66 - 67.</ref> | |
| + | * سید عبدالعظیم بن عباس استرآبادی از بزرگان علمای [[اخباریان|اخباری]] بود كه به علامه بحرانی [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] نقل روایت داد.<ref> روضات الجنات، محمدباقر خوانساری، ج 8، ص 183.</ref> | ||
| − | + | در منابع اطلاع کاملی درباره دوران تحصیل او یافت نمی شود و فقط برخی از علمای اخباری معاصرش را، مانند فخرالدین طُرَیحی، بنقل از خود او به عنوان [[مشایخ]] او نام برده اند.<ref> یوسف بحرانی ، ص 66؛ افندی اصفهانی ، ج 5، ص 304؛ نوری ، ج 3، ص 389 </ref> سلسله مشایخ روایی بحرانی، چنانکه در پایان البرهان آمده است، به [[شیخ کلینی|کلینی]] و [[شیخ صدوق|صدوق]] و [[شیخ طوسی|طوسی]] می رسد.<ref> هاشم بحرانی ، ج 4، ص 551</ref> | |
| − | |||
| − | در منابع | ||
==شاگردان== | ==شاگردان== | ||
| − | شاگردان و راویان بسیاری از سید هاشم بحرانی اجازه نقل [[حدیث]] دریافت كردند كه به برخی از آنان اشاره می‌شود: | + | شاگردان و راویان بسیاری از سید هاشم بحرانی [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] نقل [[حدیث]] دریافت كردند كه به برخی از آنان اشاره می‌شود: |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | #[[شیخ حر عاملی|شیخ محمد بن حسن حر عاملی]]، مؤلف كتاب «[[وسائل الشیعه]]».<ref> امل الآمل، شیخ حر عاملی، ج 2، ص 341.</ref> | |
| + | #شیخ محمود بن عبدالسلام المعنی.<ref> لؤلؤ البحرین، ص 75.</ref> | ||
| + | #شیخ عبدالله بن علی بن احمد بحرانی (متوفی 1148 ه.ق) مؤلف كتاب «الرسائل المتشتته».<ref> الذریعه، آقا بزرگ تهرانی، ج 10، ص 258.</ref> | ||
| + | #سید محمد بن علی سیف الدین عطار بغدادی.<ref> معارف الرجال، محمد حرزالدین، ج 2، ص 330.</ref> | ||
| + | #شیخ علی مقابی بحرانی.<ref> الذریعه، ج 7، ص 79 و ج 8، شماره 447.</ref> | ||
| + | #شیخ حسن بحرانی.<ref> العلامه السید هاشم البحرانی، ص 48.</ref> | ||
| + | #شیخ هیكل بن عبدعلی اسدی جزائری. | ||
| − | + | ==فعالیت‌های علمی== | |
| − | + | قرن چهارم و پنجم هجری دوران نشر و گسترش علوم و تألیف و تصنیف [[کتب اربعه]] و آزادی نسبی علمای بزرگ [[شیعه|شیعی]] بود. پس از آن دوران، تلاش علمی و تحقیقی در موضوع تدوین و تألیف [[حدیث]] رو به خاموشی نهاد تا این كه در قرن یازدهم هجری، بزرگان و نوابغی از عالم تشیع به این امر مهم همت گماشته، با استفاده از زمینه مناسبی كه در پرتو حكومت [[صفویان]] به وجود آمده بود، تلاش فراگیری را در این باره پی گرفتند.<ref> سیر حدیث در اسلام، سید احمد میرخانی، ص 332.</ref> | |
| − | علامه سید هاشم بحرانی | + | پیشگامان این تحول عظیم، بزرگانی چون [[علامه مجلسی]] صاحب «[[بحارالانوار]]» و سید هاشم بحرانی بودند. علامه بحرانی آن [[محدث]] و مفسر بزرگ، انگیزه و هدف خود را از این كار عظیم چنین بیان می‌كند: «دیدم كتب علمی از بین می‌رفت و آثار پوسیده می‌گردید، در حالی كه این كتاب ها قبل از روزگار ما منابعی غنی بودند كه پس از چندی تنها علایمی از آنها بر جای ماند و به مرور، اثری از آن علامت ها نیز باقی نماند. گویا چیزی گفته و نوشته نشده بوده است...».<ref> مدینه المعاجز، سید هاشم بحرانی، ج 1، مقدمه، ص 28.</ref> |
| − | آن | + | علامه بحرانی در قرن یازدهم كه می‌توان آن را «عصر احیای دوباره حدیث» نام نهاد با تمسك به حدیث شریف [[پیامبر اسلام|پیامبر گرامی اسلام]] كه فرمود: «... انی تارك فیكم الثقلین... كتاب الله و عترتی...» به دفاع از مرزهای عقیدتی [[اسلام]] و تفسیر آیات [[قرآن كریم]] پرداخت و برای پاسداری و ترویج ثقل اكبر (قرآن مجید) تفاسیر متعددی به رشته تحریر درآورد. او در دفاع از ثقل اصغر ([[اهل البیت|اهل بیت]]) و انتشار احادیث معصومین علیهم السلام نیز تلاشی درخور توجه و ستودنی از خود نشان داد. وی كه فقیهی گرانمایه و صاحب تألیفات بسیار ارزشمندی در [[فقه]]، [[اصول فقه|اصول]]، [[رجال]] و... بود، زمانی از ادامه تحقیق و تألیف در فقه منصرف شد و به یكباره توجه ویژه‌ای نسبت به تدوین آثار اهل بیت پیدا كرد و با تمام توان و سرعت و دقت فراوان، به این مهم پرداخت.<ref> علامه بحرینی، ص 113، 114، 115.</ref> |
| − | + | كوشش های جانفرسای این محقق توانمند، عالمان و سیره نویسان بلند پایه را بر آن داشت تا اعتراف كنند كه در تاریخ تشیع كسی جز [[علامه مجلسی]] مانند او دیده نشده است<ref> لؤلؤه البحرین، ص 63؛ الكنی والالقاب، شیخ عباس قمی، ج 3، ص 93؛ قصص العلماء، ص 63؛ اعیان الشیعه، سید محسن امین عاملی، ج 51، ص 8؛ انوار البدرین، علی بلادی، ص 136.</ref> و بلكه در برخی موارد از جمله تحقیق در سند و تصحیح آن، امتیازاتی دارد كه در نوع خود بی‌نظیر بوده و ایشان در این باره از مصادری حدیث نقل كرده كه علامه مجلسی به آنها دست نیافته است.<ref> العلامه السید هاشم بحرانی، ص 57.</ref> | |
| − | + | درباره او آمده است: «علامه بحرانی عمر شریفش را وقف جمع آوری، تصحیح و تدوین احادیث نمود و حتی یك لحظه از جستجو برای یافتن كتب حدیث و جمع‌آوری نسخه‌های كتب حدیث و تصیح و تبویب و تنظیم احادیث برای بهتر استفاده كردن از روایات آرام نگرفت».<ref> العلامه السید هاشم البحرانی، ص 57.</ref> | |
| − | + | '''روش علمی علامه بحرانی:''' | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
علامه بحرانی در تدوین كتاب های روایی و حدیث، از روش های برجسته و علمی خاصی استفاده می‌كرد كه اشاره‌ای اجمالی به آن ها ضروری می‌نماید: | علامه بحرانی در تدوین كتاب های روایی و حدیث، از روش های برجسته و علمی خاصی استفاده می‌كرد كه اشاره‌ای اجمالی به آن ها ضروری می‌نماید: | ||
| − | 1. استفاده از روایات اهل سنت برای اثبات امامت [[امام علی]] علیه السلام و دیگر امامان معصوم علیهم السلام به گونه‌ای كه او [[حدیث منزلت]] را از طریق یكصد سند از دانشمندان اهل سنت با ذكر نام كتاب و مدرك آن ها نقل كرده است.<ref> غایه المرام، سید هاشم بحرانی، ص 109، 126، 191، 200.</ref> | + | 1. استفاده از روایات [[اهل سنت]] برای اثبات امامت [[امام علی]] علیه السلام و دیگر [[امامان معصوم]] علیهم السلام به گونه‌ای كه او [[حدیث منزلت]] را از طریق یكصد [[سند حدیث|سند]] از دانشمندان اهل سنت با ذكر نام كتاب و مدرك آن ها نقل كرده است.<ref> غایه المرام، سید هاشم بحرانی، ص 109، 126، 191، 200.</ref> |
2. استفاده از نسخه‌های متعدد و عبارات متفاوت یك حدیث برای صحیح‌تر مشخص شدن و گویایی حدیث. | 2. استفاده از نسخه‌های متعدد و عبارات متفاوت یك حدیث برای صحیح‌تر مشخص شدن و گویایی حدیث. | ||
| − | 3. تحقیق و تصحیح سند احادیث برای پیدا كردن روایات صحیح.<ref> البرهان، سید هاشم بحرانی، ج 4، ص 551.</ref> او در این زمینه كتاب تهذیب [[شیخ طوسی]] را بررسی و تحقیق كرد و اغلاط بسیاری را كه در رجال و سند اخبار بود مشخص ساخت و اثر خویش را | + | 3. تحقیق و تصحیح سند احادیث برای پیدا كردن روایات صحیح.<ref> البرهان، سید هاشم بحرانی، ج 4، ص 551.</ref> او در این زمینه كتاب «[[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذیب]]» [[شیخ طوسی]] را بررسی و تحقیق كرد و اغلاط بسیاری را كه در رجال و سند اخبار بود مشخص ساخت و اثر خویش را «تنبیهات الاریب فی رجال التهذیب» نامید.<ref> لؤلؤ البحرین، ص 65.</ref> |
| − | 4. دسته‌بندی و تبویب احادیث از دیگر كارهای مهم و لازمی بود كه در سیره نیكوی سید قرار داشت. او در این باره كتاب «ترتیب التهذیب» را كه مربوط به تهذیب شیخ طوسی بود به رشته تحریر درآورد و آن را به بهترین روش تدوین و دسته بندی كرد.<ref> همان.</ref> | + | 4. دسته‌بندی و تبویب احادیث از دیگر كارهای مهم و لازمی بود كه در سیره نیكوی سید هاشم قرار داشت. او در این باره كتاب «ترتیب التهذیب» را كه مربوط به تهذیب شیخ طوسی بود به رشته تحریر درآورد و آن را به بهترین روش تدوین و دسته بندی كرد.<ref> همان.</ref> |
| − | + | ==آثار و تألیفات== | |
| − | + | علامه سید هاشم بحرانی آثار ارزشمندی را در موضوعات متفاوت [[علوم اسلامی]] به یادگار نهاد. برخی از آثار او عبارتند از: | |
| − | + | #علوم قرآن. | |
| − | + | #[[البرهان (کتاب)|البرهان فی تفسیر القرآن]]. | |
| − | + | #اللوامع النورانیّه فی اسماء علی و اهل بیته القرآنیه. | |
| − | + | #[[الحجه فیما نزل فی القائم الحجه]]. | |
| − | + | #نورالانوار فی تفسیر القرآن. | |
| − | + | #الهادی و مصباح النادی. | |
| − | + | #الهدایة القرآنیه الی الولایة الامامیه. | |
| − | + | #اصول اعتقادات. | |
| − | # علوم | + | #حقیقة الایمان المبثوت علی الجوارح و احادیث التوحید والنبوه والامامه. |
| − | # [[البرهان فی تفسیر القرآن]]. | + | #نهایة الاكمال فیما یتم به تقبل الاعمال. |
| − | # اللوامع النورانیّه فی اسماء علی و اهل بیته القرآنیه. | + | #مصباح الانوار و انوار الابصار فی بیان معجزات نبی المختار. |
| − | # [[الحجه فیما نزل فی القائم الحجه]]. | + | #امامت. |
| − | # | + | #[[اثبات الوصیه]]. |
| − | # الهادی و مصباح النادی. | + | #احتجاج المخالفین علی امامة علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین علیه السلام. |
| − | # | + | #الانصاف فی النص علی الائمة اثنی عشر من آل محمد الأشرف. |
| − | # اصول اعتقادات. | + | #ایضاح المسترشدین فی بیان تراجم الراجعیة الی الولایة علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین علیه السلام. |
| − | # | + | #بهجة النظر فی اثبات الوصایه والامامه للائمة اثنی عشر. |
| − | # | + | #البهجة المرضیه فی اثبات الخلافة والوصیه. |
| − | # مصباح الانوار و انوار الابصار فی بیان معجزات نبی المختار. | + | #تبصرة الولی فیمن رأی القائم المهدی. |
| − | # امامت. | + | #تبصرة الولی فی النص الجلی لامیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام. |
| − | # [[اثبات الوصیه]]. | + | #التحفة البهیه فی اثبات الوصیة لعلی علیه السلام. |
| − | # احتجاج المخالفین علی | + | #سلاسل الحدید و تقیّد اهل التوحید. |
| − | # الانصاف فی النص علی | + | #عمدة النظر فی بیان عصمه الائمة الاثنی عشر. |
| − | # ایضاح | + | #غایة المرام و حجة الخصام فی تعیین الامام من طریق الخاص والعام. |
| − | # | + | #فصل معتبر فیمن رای الامام الثانی عشر. |
| − | # | + | #كشف المهم فی طریق خبر غدیرخم. |
| − | # | + | #[[ مدینه المعاجز الائمه الاثنی عشر و دلائل الحجج علی البشر| مدینة المعاجز الائمه الاثنی عشر و دلائل الحجج علی البشر]]. |
| − | # | + | #تفضیل الائمه صلوات الله علیهم علی الانبیاء عدا نبینا محمد صلی الله علیه و آله. |
| − | # | + | #تفضیل علی علیه السلام علی الانبیاء اولوالعزم من الرسل. |
| − | # سلاسل الحدید و تقیّد اهل التوحید. | + | #تلخیص رسالتین. |
| − | # | + | #حلیة النظر فی فضل الائمة الاثنی عشر. |
| − | # | + | #الدر النضید فی فضائل الحسین الشهید علیه السلام. |
| − | # فصل معتبر فیمن رای الامام الثانی عشر. | + | #فضائل علی و الائمة من ولده. |
| − | # كشف المهم فی طریق خبر غدیرخم. | + | #فضل الشیعه (مناقب الشیعه). |
| − | #[[ مدینه المعاجز الائمه الاثنی عشر و دلائل الحجج علی البشر]]. | + | #اللباب المستخرج من كتاب الشهاب. |
| − | # تفضیل الائمه صلوات الله علیهم علی الانبیاء | + | #مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام. |
| − | # تفضیل علی علیه السلام علی الانبیاء | + | #التیمیه و الدرة الثمینه. |
| − | # تلخیص رسالتین. | + | #معالم الزلفی فی عارف النشأة الاولی والاخری. |
| − | # | + | #نزهة الابرار و منار الافكار فی خلق الجنة والنار. |
| − | # الدر النضید فی فضائل الحسین الشهید علیه السلام. | + | #تاریخ اسلام. |
| − | # فضائل علی و | + | #حلیة الابرار فی احوال محمد و آله الاطهار. |
| − | # فضل الشیعه (مناقب الشیعه). | + | #المطاعن البكریه والمثالب العمریه من طریق العثمانیه. |
| − | # اللباب المستخرج من كتاب الشهاب. | + | #مولد القائم. |
| − | # | + | #وفاة النبی. |
| − | # التیمیه | + | #وفاة الزهراء. |
| − | # معالم الزلفی فی عارف | + | #سیر الصحابه. |
| − | # | + | #مقتل ابی عبدالله الحسین علیه السلام. |
| − | # | + | #فقه. |
| − | # | + | #التنبیهات فی الفقه. |
| − | # المطاعن البكریه والمثالب العمریه من طریق العثمانیه. | + | #حدیث. |
| − | # مولد القائم. | + | #ترتیب التهذیب. |
| − | # | + | #شرح ترتیب التهذیب. |
| − | # | + | #روضة الواعظین فی احادیث الائمة الطاهرین. |
| − | # سیر الصحابه. | + | #تعریف رجال [[من لایحضره الفقیه]]. |
| − | # مقتل ابی عبدالله الحسین علیه السلام. | + | #رجال. |
| − | # فقه. | + | #تنبیهات الاریب فی رجال التهذیب. |
| − | # التنبیهات فی الفقه. | + | #التیمیه فی بیان نسب التیمی. |
| − | # حدیث. | + | #روضة العارفین و نزهه الراغبین. |
| − | # ترتیب التهذیب. | + | #من روی النص علی الائمة الاثنی عشر من الصحابه والتابعین. |
| − | # شرح ترتیب التهذیب. | + | #[[ینابیع المعاجز و أصول الدلائل (کتاب)|ينابيع المعاجز و اصول الدلائل]]. |
| − | # | ||
| − | # تعریف رجال [[من لایحضره الفقیه]]. | ||
| − | # | ||
| − | # تنبیهات الاریب فی رجال التهذیب. | ||
| − | # التیمیه فی بیان نسب التیمی. | ||
| − | # | ||
| − | # من روی النص علی | ||
| − | # [[ينابيع المعاجز و اصول الدلائل]] | ||
==وفات سید هاشم بحرانی== | ==وفات سید هاشم بحرانی== | ||
| − | + | عالم ربانی سید هاشم بحرانی در سال 1107 ق. در [[بحرین]] دار فانی را وداع گفت. پیكر پاكش با احترام و تجلیل به روستای «توبلی» منتقل گشت و در مقبره ماثنی، در جوار [[مسجد]] معروف آن سامان به خاك سپرده شد. | |
| − | |||
| − | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | |||
| − | * سید هاشم بحرانی،[http://www.hawzah.net/fa/daneshvar/daneshvarview/6205 پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، بازیابی: 23 بهمن 1392. | + | *[[گلشن ابرار (کتاب)|گلشن ابرار]]، جلد 1، زندگی نامه "سید هاشم بحرانی" از سيد مصطفي علامه مهري. |
| − | * دانشنامه جهان | + | |
| + | *سید هاشم بحرانی،[http://www.hawzah.net/fa/daneshvar/daneshvarview/6205 پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، بازیابی: 23 بهمن 1392. | ||
| + | *[[دانشنامه جهان اسلام (کتاب)|دانشنامه جهان اسلام]]، مدخل "بحرانی" از حسن طارمی. | ||
| + | |||
==پیوندها== | ==پیوندها== | ||
| − | |||
| − | * '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=37841&scope=95YYli2geUGCqcEB91mgcE3myXWt71d8&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%20%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%20%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب كشف المهم | + | *'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=39149&scope=Z-ljg0Zl-MuYvxVRSEVHol4OXX-KTySx&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%87%D8%A7%D9%86&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب البرهان فى تفسیر القرآن]''' |
| + | |||
| + | *'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=37841&scope=95YYli2geUGCqcEB91mgcE3myXWt71d8&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%20%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%20%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب كشف المهم فی طريق خبر غديرخم]''' | ||
| − | * '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=38534&scope=95YYli2geUFQ5JV8eVBNDLM0nmC28TyV&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%20%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%20%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب حلية الأبرار]''' | + | *'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=38534&scope=95YYli2geUFQ5JV8eVBNDLM0nmC28TyV&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%20%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%20%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب حلية الأبرار]''' |
| − | * '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=38535&scope=95YYli2geUFQ5JV8eVBNDAp8B7e1asw6&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%20%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%20%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب مدينة المعاجز]''' | + | *'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=38535&scope=95YYli2geUFQ5JV8eVBNDAp8B7e1asw6&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%20%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%20%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب مدينة المعاجز]''' |
| − | * '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=38846&scope=95YYli2geUH5Zxi0UD1g-W2z9nEASK8K&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%20%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%20%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب غاية المرام]''' | + | *'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=38846&scope=95YYli2geUH5Zxi0UD1g-W2z9nEASK8K&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%20%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%20%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب غاية المرام]''' |
[[رده:علمای قرن یازدهم]] | [[رده:علمای قرن یازدهم]] | ||
نسخهٔ ۲۰ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۰۶:۱۷
علامه سید هاشم بحرانی از علمای بزرگ شیعه در علم حدیث که آثار گرانقدری از خویش به جای گذاشت.
گذشته از ریاست دینی در روزگار خود، در گردآوری نوادر کتب حدیث پیشینیان و تتبّع در این علم کم نظیر بوده است. سید بحرانی به رغم فعالیت های تحقیقی و تألیف كتاب های پرارج، هیچ‌گاه از هدایت و ارشاد مردم غافل نبود و وظایفی چون قضاوت، اجرای احكام الهی، كوتاه كردن دست ظالمان و دیگر امور مربوط به جامعه را به خوبی به انجام رساند.[۱]
محتویات
ولادت و خاندان
سید هاشم بحرانی فرزند سید سلیمان حسینی بحرانی در نیمه اول قرن یازدهم قمری در روستای «كتكتان» از توابع شهر «توبلی» كه پایتخت علمی و سیاسی بحرین در آن عصر بود، به دنیا آمد. گرچه تاریخ تولد او به طور دقیق بدست نیامده است، اما برخی از منابع، تاریخ تولدش را بین سال های 1030 تا 1040 قمری یاد كرده‌اند.[۲] سلسله نسب علامه بحرانی با بیست و پنج واسطه به امام موسی بن جعفر علیه السلام می رسد.[۳]
تحصیل و استادان
سید بحرانی پس از چندی تحصیل در زادگاهش راهی نجف اشرف شد و از استادان آن حوزه باشكوه استفاده فراوان برد و سال ها بعد با رسیدن به مقام علمی و معنوی اجتهاد، بزرگ مرجع آن حوزه گشت. سال ورودش به نجف، به صورت دقیق مشخص نیست اما به یقین در سال 1063 ق. نزد استاد بزرگ نجف، فخرالدین طریحی به دانش اندوزی مشغول بوده است.[۴]
او پس از چندی به زادگاهش بحرین بازگشت و بعد از رحلت شیخ محمد بن ماجد بحرانی عهده‌دار منصب مرجعیت و رهبری دینی و علمی مردم گردید.[۵]
سید بحرانی در دوران تحصیلات خویش از محضر استادان گرانقدری بهره‌مند گشت، از جمله:
- فخرالدین طریحی نجفی (متوفی 1087 ق.) مؤلف كتاب «مجمع البحرین». وی از خاندان های بزرگ نجف اشرف بود. برخی دیگر از كتاب هایش عبارت اند از: «شرح مختصر النافع» و «تمیز المتشابه من اسماء الرجال». علامه بحرانی و علامه مجلسی هر دو از شاگردان فخرالدین طریحی بودند.[۶]
- سید عبدالعظیم بن عباس استرآبادی از بزرگان علمای اخباری بود كه به علامه بحرانی اجازه نقل روایت داد.[۷]
در منابع اطلاع کاملی درباره دوران تحصیل او یافت نمی شود و فقط برخی از علمای اخباری معاصرش را، مانند فخرالدین طُرَیحی، بنقل از خود او به عنوان مشایخ او نام برده اند.[۸] سلسله مشایخ روایی بحرانی، چنانکه در پایان البرهان آمده است، به کلینی و صدوق و طوسی می رسد.[۹]
شاگردان
شاگردان و راویان بسیاری از سید هاشم بحرانی اجازه نقل حدیث دریافت كردند كه به برخی از آنان اشاره می‌شود:
- شیخ محمد بن حسن حر عاملی، مؤلف كتاب «وسائل الشیعه».[۱۰]
- شیخ محمود بن عبدالسلام المعنی.[۱۱]
- شیخ عبدالله بن علی بن احمد بحرانی (متوفی 1148 ه.ق) مؤلف كتاب «الرسائل المتشتته».[۱۲]
- سید محمد بن علی سیف الدین عطار بغدادی.[۱۳]
- شیخ علی مقابی بحرانی.[۱۴]
- شیخ حسن بحرانی.[۱۵]
- شیخ هیكل بن عبدعلی اسدی جزائری.
فعالیت‌های علمی
قرن چهارم و پنجم هجری دوران نشر و گسترش علوم و تألیف و تصنیف کتب اربعه و آزادی نسبی علمای بزرگ شیعی بود. پس از آن دوران، تلاش علمی و تحقیقی در موضوع تدوین و تألیف حدیث رو به خاموشی نهاد تا این كه در قرن یازدهم هجری، بزرگان و نوابغی از عالم تشیع به این امر مهم همت گماشته، با استفاده از زمینه مناسبی كه در پرتو حكومت صفویان به وجود آمده بود، تلاش فراگیری را در این باره پی گرفتند.[۱۶]
پیشگامان این تحول عظیم، بزرگانی چون علامه مجلسی صاحب «بحارالانوار» و سید هاشم بحرانی بودند. علامه بحرانی آن محدث و مفسر بزرگ، انگیزه و هدف خود را از این كار عظیم چنین بیان می‌كند: «دیدم كتب علمی از بین می‌رفت و آثار پوسیده می‌گردید، در حالی كه این كتاب ها قبل از روزگار ما منابعی غنی بودند كه پس از چندی تنها علایمی از آنها بر جای ماند و به مرور، اثری از آن علامت ها نیز باقی نماند. گویا چیزی گفته و نوشته نشده بوده است...».[۱۷]
علامه بحرانی در قرن یازدهم كه می‌توان آن را «عصر احیای دوباره حدیث» نام نهاد با تمسك به حدیث شریف پیامبر گرامی اسلام كه فرمود: «... انی تارك فیكم الثقلین... كتاب الله و عترتی...» به دفاع از مرزهای عقیدتی اسلام و تفسیر آیات قرآن كریم پرداخت و برای پاسداری و ترویج ثقل اكبر (قرآن مجید) تفاسیر متعددی به رشته تحریر درآورد. او در دفاع از ثقل اصغر (اهل بیت) و انتشار احادیث معصومین علیهم السلام نیز تلاشی درخور توجه و ستودنی از خود نشان داد. وی كه فقیهی گرانمایه و صاحب تألیفات بسیار ارزشمندی در فقه، اصول، رجال و... بود، زمانی از ادامه تحقیق و تألیف در فقه منصرف شد و به یكباره توجه ویژه‌ای نسبت به تدوین آثار اهل بیت پیدا كرد و با تمام توان و سرعت و دقت فراوان، به این مهم پرداخت.[۱۸]
كوشش های جانفرسای این محقق توانمند، عالمان و سیره نویسان بلند پایه را بر آن داشت تا اعتراف كنند كه در تاریخ تشیع كسی جز علامه مجلسی مانند او دیده نشده است[۱۹] و بلكه در برخی موارد از جمله تحقیق در سند و تصحیح آن، امتیازاتی دارد كه در نوع خود بی‌نظیر بوده و ایشان در این باره از مصادری حدیث نقل كرده كه علامه مجلسی به آنها دست نیافته است.[۲۰]
درباره او آمده است: «علامه بحرانی عمر شریفش را وقف جمع آوری، تصحیح و تدوین احادیث نمود و حتی یك لحظه از جستجو برای یافتن كتب حدیث و جمع‌آوری نسخه‌های كتب حدیث و تصیح و تبویب و تنظیم احادیث برای بهتر استفاده كردن از روایات آرام نگرفت».[۲۱]
روش علمی علامه بحرانی:
علامه بحرانی در تدوین كتاب های روایی و حدیث، از روش های برجسته و علمی خاصی استفاده می‌كرد كه اشاره‌ای اجمالی به آن ها ضروری می‌نماید:
1. استفاده از روایات اهل سنت برای اثبات امامت امام علی علیه السلام و دیگر امامان معصوم علیهم السلام به گونه‌ای كه او حدیث منزلت را از طریق یكصد سند از دانشمندان اهل سنت با ذكر نام كتاب و مدرك آن ها نقل كرده است.[۲۲]
2. استفاده از نسخه‌های متعدد و عبارات متفاوت یك حدیث برای صحیح‌تر مشخص شدن و گویایی حدیث.
3. تحقیق و تصحیح سند احادیث برای پیدا كردن روایات صحیح.[۲۳] او در این زمینه كتاب «تهذیب» شیخ طوسی را بررسی و تحقیق كرد و اغلاط بسیاری را كه در رجال و سند اخبار بود مشخص ساخت و اثر خویش را «تنبیهات الاریب فی رجال التهذیب» نامید.[۲۴]
4. دسته‌بندی و تبویب احادیث از دیگر كارهای مهم و لازمی بود كه در سیره نیكوی سید هاشم قرار داشت. او در این باره كتاب «ترتیب التهذیب» را كه مربوط به تهذیب شیخ طوسی بود به رشته تحریر درآورد و آن را به بهترین روش تدوین و دسته بندی كرد.[۲۵]
آثار و تألیفات
علامه سید هاشم بحرانی آثار ارزشمندی را در موضوعات متفاوت علوم اسلامی به یادگار نهاد. برخی از آثار او عبارتند از:
- علوم قرآن.
- البرهان فی تفسیر القرآن.
- اللوامع النورانیّه فی اسماء علی و اهل بیته القرآنیه.
- الحجه فیما نزل فی القائم الحجه.
- نورالانوار فی تفسیر القرآن.
- الهادی و مصباح النادی.
- الهدایة القرآنیه الی الولایة الامامیه.
- اصول اعتقادات.
- حقیقة الایمان المبثوت علی الجوارح و احادیث التوحید والنبوه والامامه.
- نهایة الاكمال فیما یتم به تقبل الاعمال.
- مصباح الانوار و انوار الابصار فی بیان معجزات نبی المختار.
- امامت.
- اثبات الوصیه.
- احتجاج المخالفین علی امامة علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین علیه السلام.
- الانصاف فی النص علی الائمة اثنی عشر من آل محمد الأشرف.
- ایضاح المسترشدین فی بیان تراجم الراجعیة الی الولایة علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین علیه السلام.
- بهجة النظر فی اثبات الوصایه والامامه للائمة اثنی عشر.
- البهجة المرضیه فی اثبات الخلافة والوصیه.
- تبصرة الولی فیمن رأی القائم المهدی.
- تبصرة الولی فی النص الجلی لامیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام.
- التحفة البهیه فی اثبات الوصیة لعلی علیه السلام.
- سلاسل الحدید و تقیّد اهل التوحید.
- عمدة النظر فی بیان عصمه الائمة الاثنی عشر.
- غایة المرام و حجة الخصام فی تعیین الامام من طریق الخاص والعام.
- فصل معتبر فیمن رای الامام الثانی عشر.
- كشف المهم فی طریق خبر غدیرخم.
- مدینة المعاجز الائمه الاثنی عشر و دلائل الحجج علی البشر.
- تفضیل الائمه صلوات الله علیهم علی الانبیاء عدا نبینا محمد صلی الله علیه و آله.
- تفضیل علی علیه السلام علی الانبیاء اولوالعزم من الرسل.
- تلخیص رسالتین.
- حلیة النظر فی فضل الائمة الاثنی عشر.
- الدر النضید فی فضائل الحسین الشهید علیه السلام.
- فضائل علی و الائمة من ولده.
- فضل الشیعه (مناقب الشیعه).
- اللباب المستخرج من كتاب الشهاب.
- مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام.
- التیمیه و الدرة الثمینه.
- معالم الزلفی فی عارف النشأة الاولی والاخری.
- نزهة الابرار و منار الافكار فی خلق الجنة والنار.
- تاریخ اسلام.
- حلیة الابرار فی احوال محمد و آله الاطهار.
- المطاعن البكریه والمثالب العمریه من طریق العثمانیه.
- مولد القائم.
- وفاة النبی.
- وفاة الزهراء.
- سیر الصحابه.
- مقتل ابی عبدالله الحسین علیه السلام.
- فقه.
- التنبیهات فی الفقه.
- حدیث.
- ترتیب التهذیب.
- شرح ترتیب التهذیب.
- روضة الواعظین فی احادیث الائمة الطاهرین.
- تعریف رجال من لایحضره الفقیه.
- رجال.
- تنبیهات الاریب فی رجال التهذیب.
- التیمیه فی بیان نسب التیمی.
- روضة العارفین و نزهه الراغبین.
- من روی النص علی الائمة الاثنی عشر من الصحابه والتابعین.
- ينابيع المعاجز و اصول الدلائل.
وفات سید هاشم بحرانی
عالم ربانی سید هاشم بحرانی در سال 1107 ق. در بحرین دار فانی را وداع گفت. پیكر پاكش با احترام و تجلیل به روستای «توبلی» منتقل گشت و در مقبره ماثنی، در جوار مسجد معروف آن سامان به خاك سپرده شد.
پانویس
- ↑ لؤلؤ البحرین، ص 63.
- ↑ علامه السید هاشیم البحرانی، ص 21 - 22.
- ↑ جامع الانساب، محمدعلی روضاتی، ص 23.
- ↑ مقدمه تفسیر الهادی و مصباح النادی، علامه بحرانی، ص 83.
- ↑ العلامه السید هاشم البحرانی، ص 42، زندگینامه علامه بحرینی، ص 73.
- ↑ لؤلؤه البحرین، شیخ یوسف بحرانی، ص 66 - 67.
- ↑ روضات الجنات، محمدباقر خوانساری، ج 8، ص 183.
- ↑ یوسف بحرانی ، ص 66؛ افندی اصفهانی ، ج 5، ص 304؛ نوری ، ج 3، ص 389
- ↑ هاشم بحرانی ، ج 4، ص 551
- ↑ امل الآمل، شیخ حر عاملی، ج 2، ص 341.
- ↑ لؤلؤ البحرین، ص 75.
- ↑ الذریعه، آقا بزرگ تهرانی، ج 10، ص 258.
- ↑ معارف الرجال، محمد حرزالدین، ج 2، ص 330.
- ↑ الذریعه، ج 7، ص 79 و ج 8، شماره 447.
- ↑ العلامه السید هاشم البحرانی، ص 48.
- ↑ سیر حدیث در اسلام، سید احمد میرخانی، ص 332.
- ↑ مدینه المعاجز، سید هاشم بحرانی، ج 1، مقدمه، ص 28.
- ↑ علامه بحرینی، ص 113، 114، 115.
- ↑ لؤلؤه البحرین، ص 63؛ الكنی والالقاب، شیخ عباس قمی، ج 3، ص 93؛ قصص العلماء، ص 63؛ اعیان الشیعه، سید محسن امین عاملی، ج 51، ص 8؛ انوار البدرین، علی بلادی، ص 136.
- ↑ العلامه السید هاشم بحرانی، ص 57.
- ↑ العلامه السید هاشم البحرانی، ص 57.
- ↑ غایه المرام، سید هاشم بحرانی، ص 109، 126، 191، 200.
- ↑ البرهان، سید هاشم بحرانی، ج 4، ص 551.
- ↑ لؤلؤ البحرین، ص 65.
- ↑ همان.
منابع
- گلشن ابرار، جلد 1، زندگی نامه "سید هاشم بحرانی" از سيد مصطفي علامه مهري.
- سید هاشم بحرانی،پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: 23 بهمن 1392.
- دانشنامه جهان اسلام، مدخل "بحرانی" از حسن طارمی.
پیوندها
