سنجش مقاله انجام نشده است

سوره های مکی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۱۲ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{متوسط}}
+
{{خوب}}
هر سوره ای که پیش از هجرت نازل شده مکی و هر سوره ای که پس از هجرت نازل شده است مدنی بشمار می رود، خواه در مدینه نازل شده باشد خواه در سفرها. و حتی در مکه در سفر حج یا عمره یا پس از فتح، چون پس از هجرت بوده است، مدنی محسوب می شود.
+
اصطلاح سوره های مکی یک اصطلاح علوم قرآنی است و مراد از آن سوره هایی از قرآن می باشد که پیش از [[هجرت پیامبر اکرم]](ص) از [[مکه]] به [[مدینه]]، نازل شده است.  
==راه شناخت سور مکی و مدنی==
 
  
براى تشخيص مكى يا مدنى بودن سور قرآن، راه‏هايى به شرح ذيل وجود دارد:
+
هر سوره ای که پس از هجرت نازل شده است مدنی به شمار می رود، خواه در مدینه نازل شده باشد خواه در سفرها. و حتی در مکه در سفر حج یا عمره یا پس از فتح، چون پس از هجرت بوده است، مدنی محسوب می شود.<ref>محمدهادی معرفت؛علوم قرآنی،قم، التمهید،چاپ چهارم، 1386، صفحه62</ref>
  
1- وجود روايات عامه‏ دالّ بر زمان، مكان يا موضوع نزول سوره‏
+
==ملاک های شناخت سوره های مکی و مدنی==
  
برخى از محققان به شكل ويژه‏ اى به اين روايات و ترتيب نزولى كه از آن‏ها مشخص مى‏ شود، استناد مى ‏كنند و دلايل ديگر و روايات متفاوت با آنها را معتبر نمى ‏شمارند.
+
برای دستیابی به مکی یا مدنی بودن آیات و سور دو شیوه وجود دارد: نقلی و قیاس
  
2- وجود ملاك‏هاى عمومى يا غالب در سور مكى و مدنى‏
+
===روش نقلی===
  
نكته سزاوار توجه در اين باره آن است كه ملاك‏هاى عمومى يا غالب، عمدتا از ترتيب نزولى كه بر اساس روايات عامه تهيه شده، استخراج مى ‏شود و از اين رو به اين ملاك‏ها نيز همانند آن روايات نمى ‏توان به طور كلى استناد كرد. به نظر مى ‏رسد لازم است پس از قطعيت يافتن مكى و مدنى بودن سور، براى پى ‏ريزى مجدد اين ملاك‏ها اقدام كرد.
+
در این روش با تکیه بر نقل صحیح و بهره گیری از [[روایات]] [[صحابه]] و [[تابعین]] مورد اعتماد، به تشخیص مکی یا مدنی بودن آیات و سور می پردازند. روایاتی که می توان از آنها بهره برد چهار دسته هستند:
  
3- وجود روايات خاصه دال بر زمان، مكان يا موضوع نزول سوره‏
+
روایات ترتیب نزول، روایات اسباب نزول، روایات مکی و مدنی، روایات [[سیره]] نبوی(ص).<ref>مهدی کمانی نجف آبادی، شیوه های دستیابی به آیات و سور مکی و مدنی، فصلنامه حسنا، شماره 9، تابستان و پاییز 1390، صفحه 164 تا 177 </ref>
  
هر چند ذيل تمام سور قرآن از پيشوايان معصوم (عليهم السلام) روايت وجود ندارد، در برخى از موارد، روايتى درباره نزول سوره وجود دارد و بر همين اساس مى ‏توان از زمان و مكان نزول آن آگاهى يافت.
+
===روش قیاسی===
تنها نكته مهم بعد از تأييد صحت روايات، اين است كه روايت به طور دقيق و واضح به نزول آيه دلالت داشته و چنين نباشد كه فقط كاربردهايى از آيه يا سوره را بيان كرده باشد.
+
از آنجا که در روایاتی که در روش نقلی مورد استفاده قرار می گیرد اختلاف وجود دارد عالمان گذشته نتوانسته اند صرفا بر اساس روایات  مکی یا مدنی بودن تمام سوره های قرآن را به طور قطع تشخیص دهند، سعی نموده اند به کمک توجه به ویژگیهای دو دوره مکه و مدینه و نیز مقایسه و تأمل در سوری که روایات مکی یا مدنی بودن آنها را بدون اختلاف تعیین کرده اند، ضوابطی را برای تشخیص مکی یا مدنی بودن سوره ها تعیین نمایند.<ref>مهدی کمانی نجف آبادی، شیوه های دستیابی به آیات و سور مکی و مدنی، فصلنامه حسنا، شماره 9، تابستان و پاییز 1390، صفحه 164 تا 177 </ref> ضوابط و ملاک های مشهوری که برای سوره های مکی گفته شده است بدین شرح است:
  
4- سياق آيات و مطالب موجود در سوره‏
+
1.هر سوره ای که در آن عبارت {{متن قرآن|«يَا أَيُّهَا النَّاس»}} باشد مکی است.
  
اين راه، مهم‏ترين راه براى تشخيص سور مكى و مدنى است. شايد بتوان [[علامه طباطبايى]] را اولين شخصيتى دانست كه بر خلاف روال دانشمندان پيش از خود، اساسا اين ملاك را مبناى كار خود در بحث مكى و مدنى بودن آيات و سور در [[تفسير الميزان]] قرار داده و در كنار آن از روايات اهل بيت (عليهم السلام) نيز بهره فراوان برده است.
+
2. هر سوره ای که در آن قصص [[انبیا]] و اقوام گذشته آمده است بجز سوره بقره مکی است.
 +
 
 +
3. هر سوره ای که دارای لفظ «کلّا» باشد مکی است.
 +
 
 +
4. وجود [[حروف مقطعه]] در ابتدای سوره های مکی است بجز [[سوره بقره]] و [[سوره آل عمران]] و [[سوره رعد]] در نظر کسانی که آن را مدنی می دانند.
 +
 
 +
5. هر سوره ای که در آن داستان آدم و ابلیس باشد بجز سوره بقره مکی است.
 +
 
 +
6. [[سوره های سجده دار]] مکی هستند.
  
 
== سوره های مکی به ترتیب نزول ==
 
== سوره های مکی به ترتیب نزول ==
 +
آیت الله معرفت در کتاب علوم قرآنی فهرستی از سوره های مکی و مدنی و ترتیب نزول آنها ارائه نموده اند که سوره های مکی آن به صورت زیر است. مطابق با توضیح ذکر شده در این کتاب این فهرست در ترتیب سوره ‏ها، طبق روایت ابن عباس و تکمیل آن مطابق روایت جابر بن زید، با تصحیح از روی نسخه‏ های متعدد انجام گرفته است.<ref>علوم قرآنی، محمد هادی معرفت، ص 90</ref>
  
 +
در اين ترتيب نزول، نظر به ابتداي هر سوره است. یعنی هرگاه آغاز يک سوره نازل مي شد و ميان آن با نزول بقيه سوره، نزول چند سوره ديگر فاصله مي انداخته است، اعتبار ترتيب مبدأ نزول آن سوره بوده است نه زمان تکميل آن. چنان که سوره علق تا پنج آيه در آغاز بعثت نازل گرديد و پس از چند سال بقيه سوره نازل شد، اما اين سوره در رتبه اول نزول قرار دارد.<ref>علوم قرآنی، محمد هادی معرفت، ص 89</ref>
  
 
{|width="45%"  style="margin:1em 1em 1em 1; text-align:center;border-style:solid;"
 
{|width="45%"  style="margin:1em 1em 1em 1; text-align:center;border-style:solid;"
سطر ۳۷۵: سطر ۳۸۴:
 
|۸۶
 
|۸۶
 
|}
 
|}
 +
 +
==پانویس==
 +
<references/>
 +
 
{{قرآن}}
 
{{قرآن}}
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=نشده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب=
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها=
 +
|رعایت سطح مخاطب عام=
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای=
 +
|جامعیت=
 +
|رعایت اختصار=
 +
|سیر منطقی=
 +
}}
 +
 
[[رده:تاریخ قرآن]]
 
[[رده:تاریخ قرآن]]
 
[[رده:آیات و سور]]
 
[[رده:آیات و سور]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۷:۵۲

اصطلاح سوره های مکی یک اصطلاح علوم قرآنی است و مراد از آن سوره هایی از قرآن می باشد که پیش از هجرت پیامبر اکرم(ص) از مکه به مدینه، نازل شده است.

هر سوره ای که پس از هجرت نازل شده است مدنی به شمار می رود، خواه در مدینه نازل شده باشد خواه در سفرها. و حتی در مکه در سفر حج یا عمره یا پس از فتح، چون پس از هجرت بوده است، مدنی محسوب می شود.[۱]

ملاک های شناخت سوره های مکی و مدنی

برای دستیابی به مکی یا مدنی بودن آیات و سور دو شیوه وجود دارد: نقلی و قیاس

روش نقلی

در این روش با تکیه بر نقل صحیح و بهره گیری از روایات صحابه و تابعین مورد اعتماد، به تشخیص مکی یا مدنی بودن آیات و سور می پردازند. روایاتی که می توان از آنها بهره برد چهار دسته هستند:

روایات ترتیب نزول، روایات اسباب نزول، روایات مکی و مدنی، روایات سیره نبوی(ص).[۲]

روش قیاسی

از آنجا که در روایاتی که در روش نقلی مورد استفاده قرار می گیرد اختلاف وجود دارد عالمان گذشته نتوانسته اند صرفا بر اساس روایات مکی یا مدنی بودن تمام سوره های قرآن را به طور قطع تشخیص دهند، سعی نموده اند به کمک توجه به ویژگیهای دو دوره مکه و مدینه و نیز مقایسه و تأمل در سوری که روایات مکی یا مدنی بودن آنها را بدون اختلاف تعیین کرده اند، ضوابطی را برای تشخیص مکی یا مدنی بودن سوره ها تعیین نمایند.[۳] ضوابط و ملاک های مشهوری که برای سوره های مکی گفته شده است بدین شرح است:

1.هر سوره ای که در آن عبارت «يَا أَيُّهَا النَّاس» باشد مکی است.

2. هر سوره ای که در آن قصص انبیا و اقوام گذشته آمده است بجز سوره بقره مکی است.

3. هر سوره ای که دارای لفظ «کلّا» باشد مکی است.

4. وجود حروف مقطعه در ابتدای سوره های مکی است بجز سوره بقره و سوره آل عمران و سوره رعد در نظر کسانی که آن را مدنی می دانند.

5. هر سوره ای که در آن داستان آدم و ابلیس باشد بجز سوره بقره مکی است.

6. سوره های سجده دار مکی هستند.

سوره های مکی به ترتیب نزول

آیت الله معرفت در کتاب علوم قرآنی فهرستی از سوره های مکی و مدنی و ترتیب نزول آنها ارائه نموده اند که سوره های مکی آن به صورت زیر است. مطابق با توضیح ذکر شده در این کتاب این فهرست در ترتیب سوره ‏ها، طبق روایت ابن عباس و تکمیل آن مطابق روایت جابر بن زید، با تصحیح از روی نسخه‏ های متعدد انجام گرفته است.[۴]

در اين ترتيب نزول، نظر به ابتداي هر سوره است. یعنی هرگاه آغاز يک سوره نازل مي شد و ميان آن با نزول بقيه سوره، نزول چند سوره ديگر فاصله مي انداخته است، اعتبار ترتيب مبدأ نزول آن سوره بوده است نه زمان تکميل آن. چنان که سوره علق تا پنج آيه در آغاز بعثت نازل گرديد و پس از چند سال بقيه سوره نازل شد، اما اين سوره در رتبه اول نزول قرار دارد.[۵]

شماره در مصحف نام سوره شماره در ترتیب نزول
۹۶ سوره علق ۱
۶۸ سوره قلم ۲
۷۳ سوره مزمل ۳
۷۴ سوره مدثر ۴
۱ سوره حمد ۵
۱۱۱ سوره مسد ۶
۸۱ سوره تکویر ۷
۸۷ سوره اعلی ۸
۹۲ سوره الليل ۹
۸۹ سوره فجر ۱۰
۹۳ سوره الضحى ۱۱
۹۴ سوره انشراح ۱۲
۱۰۳ سوره عصر ۱۳
۱۰۰ سوره عادیات ۱۴
۱۰۸ سوره کوثر ۱۵
۱۰۲ سوره تکاثر ۱۶
۱۰۷ سوره ماعون ۱۷
۱۰۹ سوره کافرون ۱۸
۱۰۵ سوره فیل ۱۹
۱۱۳ سوره فلق ۲۰
۱۱۴ سوره ناس ۲۱
۱۱۲ سوره اخلاص ۲۲
۵۳ سوره نجم ۲۳
۸۰ سوره عبس ۲۴
۹۷ سوره قدر ۲۵
۹۱ سوره شمس ۲۶
۸۵ سوره بروج ۲۷
۹۵ سوره تین ۲۸
۱۰۶ سوره قریش ۲۹
۱۰۱ سوره قارعة ۳۰
۷۵ سوره قيامة ۳۱
۱۰۴ سوره الهمزة ۳۲
۷۷ سوره مرسلات ۳۳
۸۶ سوره الطارق ۳۵
۹۰ سوره بلد ۳۵
۵۴ سوره قمر ۳۷
۳۸ سوره ص ۳۸
۷ سوره اعراف ۳۹
۷۲ سوره جن ۴۰
۳۶ سوره یس ۴۱
۲۵ سوره فرقان ۴۲
۳۵ سوره فاطر ۴۳
۵۰ سوره ق ۴۳
۱۹ سوره مریم ۴۴
۲۰ سوره طه ۴۵
۵۶ سوره واقعه ۴۶
۲۶ سوره شعراء ۴۷
۲۷ سوره نمل ۴۸
۲۸ سوره قصص ۴۹
۱۷ سوره اسراء ۵۰
۱۰ سوره یونس ۵۱
۱۱ سوره هود ۵۲
۱۲ سوره یوسف ۵۳
۱۵ سوره حجر ۵۴
۶ سوره انعام ۵۵
۳۷ سوره صافات ۵۶
۳۱ سوره لقمان ۵۷
۳۴ سوره سبا ۵۸
۳۹ سوره زمر ۵۹
۴۰ سوره غافر ۶۰
۴۱ سوره فصلت ۶۱
۴۲ سوره شوری ۶۲
۴۳ سوره زخرف ۶۳
۴۴ سوره دخان ۶۴
۴۵ سوره جاثيه ۶۵
۴۶ سوره احقاف ۶۶
۵۱ سوره ذاریات ۶۷
۸۸ سوره الغاشية ۶۸
۱۸ سوره کهف ۶۹
۱۶ سوره نحل ۷۰
۷۱ سوره نوح ۷۱
۱۴ سوره ابراهیم ۷۲
۲۱ سوره انبیاء ۷۳
۲۳ سوره مؤمنون ۷۴
۳۲ سوره سجده ۷۵
۵۲ سوره طور ۷۶
۶۷ سوره ملک ۷۷
۶۹ سوره الحاقة ۷۸
۷۰ سوره معارج ۷۹
۷۸ سوره نبا ۸۰
۷۹ سوره نازعات ۸۱
۸۲ سوره انفطار ۸۲
۸۴ سوره انشقاق ۸۳
۳۰ سوره روم ۸۴
۲۹ سوره عنکبوت ۸۵
۸۳ سوره مطففین ۸۶

پانویس

  1. محمدهادی معرفت؛علوم قرآنی،قم، التمهید،چاپ چهارم، 1386، صفحه62
  2. مهدی کمانی نجف آبادی، شیوه های دستیابی به آیات و سور مکی و مدنی، فصلنامه حسنا، شماره 9، تابستان و پاییز 1390، صفحه 164 تا 177
  3. مهدی کمانی نجف آبادی، شیوه های دستیابی به آیات و سور مکی و مدنی، فصلنامه حسنا، شماره 9، تابستان و پاییز 1390، صفحه 164 تا 177
  4. علوم قرآنی، محمد هادی معرفت، ص 90
  5. علوم قرآنی، محمد هادی معرفت، ص 89
قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن (اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن