سجده
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
منبع: فرهنگ «معارف و معاريف»
نویسنده: سيد مصطفى حسينى دشتى
واژه سجده در لغت و اصطلاح
«سَجدَه» اسم مصدر «سجَدَ» و مصدر آن «سجود» ميباشد وآن در لغت به معنى خضوع و تذلّل است و در شرع عبارتست از پيشانى به خاك نهادن به منظور تعظيم پروردگار.
سجده به قصد عبادت و پرستشِ مسجود، خاص خداوند است و به غير خدا كفر است،اما به قصد تكريم و تعظيمِ صرف به غير خدا نيز روا باشد؛ چنانكه در قرآن در مورد حضرت آدم علیه السلام(وإذ قلنا للملائكة اسجدوا لآدم)، و نيز در مورد حضرت یعقوب يعقوب و حضرت يوسف علیهما السلام(فخرّوا له سجّداً)آمده است.
سجده را نزد خداوند مكانتى عظيم و شأنى والا است و در شأن آن همين بس كه خداوند خطاب به بنده اش ميفرمايد: «سجده كن و به من نزديك آى»:(علق:19)
سجده بر دو قسم است: سجود اختيارى، چنان كه در قرآن آمده:(فاسجدوا لله واعبدوا). (نجم:62) و تكوينى و قهرى و تسخيرى: (ولله يسجد من فى السموات والارض طوعاً و كرهاً و ظلالهم بالغدوّ والآصال).(رعد:15)
«سجده» در نماز
سجود از اجزاء واجبه نماز بوده و دو سجده در يك ركعت ركن است. وحقيقت آن نهادن پيشانى است بر زمين به قصد تعظيم، در هر ركعت نماز، خواه واجب و خواه مستحب، دو سجده واجب است. اگر هر دو سجده در يك ركعت فوت شود موجب بطلان نماز، واگر يكى سهواً ترك شود، در صورتى كه پيش از ركوع ركعت بعد به يادش آيد در نماز تدارك كند، واگر پس از دخول در ركوع به يادش آيد بعد از نماز آن را قضا كند و سپس دو سجده سهو انجام دهد.
واجبات سجود چند چيز است:
1 ـ نهادن هفت عضو بدن بر زمين، وآنها عبارتند از: پيشانى ودو كف دست ودو سر زانو ودو سر انگشت بزرگ پاها. 2 ـ ذكر سجود، ومطلق ذكر كافى است هر چند بهتر وبه احتياط مقرون تر گفتن تسبيح است بدين كيفيت: «سبحان ربى الاعلى وبحمده» و يا سه بار «سبحان الله». 3 ـ طمأنينة، يعنى در موقع خواندن ذكر، همه اعضاء هفتگانه بر زمين مستقر وثابت باشند. 4 ـ نشستن بين دو سجده با طمأنينة. 5 ـ هم سطح بودن محل پيشانى با جاى ايستادن، واگر اختلافى باشد نبايد بيش از چهار انگشت بسته باشد. 6 ـ طاهر بودن جائى كه پيشانى هنگام سجده بر آن نهاده ميشود. 7 ـ پيشانى بر زمين يا چيزى كه در حكم زمين است نهاده شود مانند سنگ وكلوخ ورستنيهاى زمين وهر چه از اجزاء روئين زمين بشمار ميرود (نه معادن زير زمين) جز آنچه كه خوردنى يا پوشيدنى باشد. به «سجده» نيز رجوع شود.
«سجده» در روایات
- رسول اكرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: هيچ بنده اى نباشد كه سجده اى براى خدا انجام دهد جز اينكه خداوند به بركت آن سجده درجه اى برايش بالا برد وگناهى از او بيفكند وحسنه اى در نامه عملش ثبت نمايد.(كنزالعمال)
- اميرالمؤمنين (علیه السلام) فرمود : سجده هاى بدنى عبارتند از نهادن بهترين جاى پيشانى بر خاك و روى آوردن به زمين با دو كف دست ودو زانو وسر انگشتان پا با دلى آرام ونيّتى پاك. وامّا سجده هاى نفسانى عبارتند از تهى ساختن دل از آنچه فانى شدنى است و روى آوردن با تمام همت بدانچه باقى است و زدودن تكبّر وتعصّب از خود وبريدگى از تعلّقات دنيوى وآراسته شدن به اخلاق پيغمبر.(غررالحكم)
- امام صادق (علیه السلام) فرمود: سجده حد اعلاى عبادت است در بنى آدم.
- و نیز از آن حضرت نقل است كه روزى پيغمبر(صلی الله علیه و آله) در يكى از حجرات همسرانش به كارى از كارهاى خانه مشغول بود در اين حال مردى (از مسلمانان) وارد شد عرض كرد: اجازه بفرما اين كار را من انجام دهم. حضرت پذيرفت و چون كار را به انجام رساند پيغمبر (صلی الله علیه و آله) به وى فرمود: بگو چه نيازى دارى؟ عرض كرد: بهشت. حضرت لختى سر به زير افكند وسپس فرمود: اجابت شد. وچون او خواست برود فرمود: اى بنده خدا ما را به طول سجده خويش يارى ده.
- همچنین در حديث آمده كه بنده از هر جا نزديكتر به خدا موقعى است كه در سجده باشد.(بحار:85/146 و 93/344)
- جعفر عطار گويد: از امام صادق(علیه السلام) شنيدم فرمود: مردى به نزد رسول خدا(صلی الله علیه و آله) آمد و عرض كرد: يا رسول الله، گناهان بسيار دارم و عملم بس ضعيف است! حضرت به وى فرمود: بر تو باد به كثرت سجود، كه سجود آنچنان گناهان را فرو ميريزد كه باد برگ درختان را.(وسائل الشیعه:4/102)
