منابع و پی نوشتهای ضعیف
جامعیت مقاله متوسط
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

سجده: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
(۴ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 
{{مدخل دائرة المعارف|[[فرهنگ معارف و معاریف]]}}
 
{{مدخل دائرة المعارف|[[فرهنگ معارف و معاریف]]}}
 +
{{خوب}}
 +
'''سجده''' به معنى [[خضوع]] و تذلّل است و در اصلاح شرعی آن، عبارتست از پیشانى به خاک نهادن به منظور تعظیم پروردگار. سجده در نمازهای [[واجب]] یومیه، جزء ارکان [[نماز]] است.
 +
==سجده در لغت و اصطلاح==
  
==واژه سجده در لغت و اصطلاح==
+
«سَجدَه» اسم مصدر «سجَدَ» و مصدر آن «سجود» می باشد و آن در لغت به معنى [[خضوع]] و تذلّل است و در [[شرع]] عبارتست از پیشانى به خاک نهادن به منظور تعظیم پروردگار.
  
«سَجدَه» اسم مصدر «سجَدَ» و مصدر آن «سجود» مي باشد و آن در لغت به معنى خضوع و تذلّل است و در شرع عبارتست از پيشانى به خاك نهادن به منظور تعظيم پروردگار.
+
سجده به قصد [[عبادت]] و پرستشِ مسجود، خاص [[الله|خداوند]] است و سجده به غیرخدا [[کفر|کفر]] است، اما به قصد تکریم و تعظیمِ صرف به غیرخدا نیز روا باشد؛ چنان که در [[قرآن]] در مورد [[حضرت آدم]] علیه السلام {{متن قرآن|«وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ»}}<ref>[[سوره بقره]]: ۳۴.</ref> و نیز در مورد [[حضرت یعقوب]] و [[حضرت یوسف]] علیهماالسلام {{متن قرآن|«وَخَرُّوا لَهُ سُجَّدًا»}}<ref>[[سوره یوسف]]: ۱۰۰.</ref> آمده است.
  
سجده به قصد [[عبادت]] و پرستشِ مسجود، خاص خداوند است و به غيرخدا كفر است، اما به قصد تكريم و تعظيمِ صرف به غيرخدا نيز روا باشد؛ چنان كه در [[قرآن]] در مورد [[حضرت آدم]] علیه السلام {{متن قرآن|«وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ»}}([[سوره بقره]]: 34) و نيز در مورد [[حضرت یعقوب]] و [[حضرت يوسف]] علیهماالسلام {{متن قرآن|«وَخَرُّوا لَهُ سُجَّدًا»}}([[سوره یوسف]]: 100) آمده است.
+
[[سجده]] را نزد خداوند مکانتى عظیم و شأنى والا است و در شأن آن همین بس که خداوند خطاب به بنده اش می فرماید: «سجده کن و به من نزدیک آى».<ref>[[سوره علق]]: ۱۹.</ref>
  
[[سجده]] را نزد خداوند مكانتى عظيم و شأنى والا است و در شأن آن همين بس كه خداوند خطاب به بنده اش مي فرمايد: «سجده كن و به من نزديك آى». ([[سوره علق]]:19)
+
سجده بر دو قسم است:  
  
سجده بر دو قسم است: سجود اختيارى، چنان كه در قرآن آمده: {{متن قرآن|«فَاسْجُدُوا لِلَّهِ وَاعْبُدُوا»}}. ([[سوره نجم]]:62) و تكوينى و قهرى و تسخيرى: {{متن قرآن|«وَلِلّهِ يَسْجُدُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَظِلالُهُم بِالْغُدُوِّ وَالآصَالِ»}}.([[سوره رعد]]:15)
+
* سجود اختیارى، چنان که در قرآن آمده: {{متن قرآن|«فَاسْجُدُوا لِلَّهِ وَاعْبُدُوا»}}.<ref>[[سوره نجم]]: ۶۲.</ref>
 +
* سجود تکوینى و قهرى و تسخیرى: {{متن قرآن|«وَلِلّهِ یسْجُدُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعًا وَکرْهًا وَظِلالُهُم بِالْغُدُوِّ وَالآصَالِ»}}.<ref>[[سوره رعد]]: ۱۵.</ref>
  
==«سجده» در نماز==
+
==سجده در روایات==
  
سجود از اجزاء واجبه [[نماز]] بوده و دو سجده در يك ركعت ركن است و حقيقت آن نهادن پيشانى است بر زمين به قصد تعظيم، در هر ركعت نماز، خواه واجب و خواه مستحب، دو سجده واجب است. اگر هر دو سجده در يك ركعت فوت شود موجب بطلان نماز، واگر يكى سهواً ترك شود، در صورتى كه پيش از ركوع ركعت بعد به يادش آيد در نماز تدارك كند و اگر پس از دخول در ركوع به يادش آيد بعد از نماز آن را قضا كند و سپس دو سجده سهو انجام دهد.
+
*[[پیامبر اسلام|رسول اکرم]] صلی الله علیه و آله فرمود: هیچ بنده اى نباشد که سجده اى براى خدا انجام دهد جز این که خداوند به برکت آن سجده درجه اى برایش بالا برد و گناهى از او بیفکند و حسنه اى در نامه عملش ثبت نماید.<ref>کنز العمال.</ref>
  
'''واجبات سجود چند چيز است:'''
+
*[[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] علیه السلام فرمود: سجده هاى بدنى عبارتند از نهادن بهترین جاى پیشانى بر خاک و روى آوردن به زمین با دو کف دست و دو زانو و سر انگشتان پا با دلى آرام و نیتى پاک. و اما سجده هاى نفسانى عبارتند از تهى ساختن دل از آنچه فانى شدنى است و روى آوردن با تمام همت بدانچه باقى است و زدودن [[تکبر|تکبر]] و [[تعصب]] از خود و بریدگى از تعلقات دنیوى و آراسته شدن به [[اخلاق]] پیغمبر.<ref>غرر الحکم.</ref>
  
# نهادن هفت عضو بدن بر زمين و آنها عبارتند از: پيشانى و دو كف دست و دو سر زانو و دو سر انگشت بزرگ پاها.
+
*[[امام صادق علیه السلام|امام صادق]] علیه السلام فرمود: سجده حد اعلاى [[عبادت]] است در بنى آدم.
# ذكر سجود و مطلق ذكر كافى است هر چند بهتر و به احتياط مقرونتر گفتن تسبيح است بدين كيفيت: «سبحان ربى الاعلى وبحمده» و يا سه بار «سبحان الله».
 
# طمأنينة، يعنى در موقع خواندن ذكر همه اعضاء هفتگانه بر زمين مستقر و ثابت باشند.
 
# نشستن بين دو سجده با طمأنينة.
 
# هم سطح بودن محل پيشانى با جاى ايستادن و اگر اختلافى باشد نبايد بيش از چهار انگشت بسته باشد.
 
# طاهر بودن جائى كه پيشانى هنگام سجده بر آن نهاده ميشود.
 
# پيشانى بر زمين يا چيزى كه در حكم زمين است نهاده شود مانند سنگ و كلوخ ورستني هاى زمين وهر چه از اجزاء روئين زمين بشمار ميرود (نه معادن زيرزمين) جز آنچه كه خوردنى يا پوشيدنى باشد. به «سجده» نيز رجوع شود.
 
  
==«سجده» در روایات==
+
*و نیز از آن حضرت نقل است که روزى [[پیامبر اسلام|پیغمبر]] صلی الله علیه و آله در یکى از حجرات همسرانش به کارى از کارهاى خانه مشغول بود. در این حال مردى (از مسلمانان) وارد شد عرض کرد: اجازه بفرما این کار را من انجام دهم. حضرت پذیرفت و چون کار را به انجام رساند پیغمبر صلی الله علیه و آله به وى فرمود: بگو چه نیازى دارى؟ عرض کرد: بهشت. حضرت لختى سر به زیر افکند و سپس فرمود: اجابت شد. و چون او خواست برود فرمود: اى بنده خدا ما را به طول سجده خویش یارى ده.
  
* رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: هيچ بنده اى نباشد كه سجده اى براى خدا انجام دهد جز اين كه خداوند به بركت آن سجده درجه اى برايش بالا برد و گناهى از او بيفكند و حسنه اى در نامه عملش ثبت نمايد. (كنزالعمال)
+
*همچنین در [[حدیث|حدیث]] آمده که بنده از هر جا نزدیکتر به خدا موقعى است که در سجده باشد.<ref>بحار: ۸۵/۱۴۶ و ۹۳/۳۴۴.</ref>
  
* اميرالمؤمنين علیه السلام فرمود: سجده هاى بدنى عبارتند از نهادن بهترين جاى پيشانى بر خاك و روى آوردن به زمين با دو كف دست و دو زانو و سر انگشتان پا با دلى آرام و نيتى پاك. و اما سجده هاى نفسانى عبارتند از تهى ساختن دل از آنچه فانى شدنى است و روى آوردن با تمام همت بدانچه باقى است و زدودن تكبر و تعصب از خود و بريدگى از تعلقات دنيوى و آراسته شدن به اخلاق پيغمبر.(غررالحكم)
+
*جعفر عطار گوید: از [[امام صادق]] علیه السلام شنیدم فرمود: مردى به نزد [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد: یا رسول الله، گناهان بسیار دارم و عملم بس ضعیف است! حضرت به وى فرمود: بر تو باد به کثرت سجود که سجود آنچنان گناهان را فرو می ریزد که باد برگ درختان را.<ref>وسائل الشیعه: ۴/۱۰۲.</ref>
  
* امام صادق علیه السلام فرمود: سجده حد اعلاى عبادت است در بنى آدم.
+
==سجده در نماز==
  
* و نیز از آن حضرت نقل است كه روزى پيغمبر صلی الله علیه و آله در يكى از حجرات همسرانش به كارى از كارهاى خانه مشغول بود در اين حال مردى (از مسلمانان) وارد شد عرض كرد: اجازه بفرما اين كار را من انجام دهم. حضرت پذيرفت و چون كار را به انجام رساند پيغمبر صلی الله علیه و آله به وى فرمود: بگو چه نيازى دارى؟ عرض كرد: بهشت. حضرت لختى سر به زير افكند و سپس فرمود: اجابت شد. و چون او خواست برود فرمود: اى بنده خدا ما را به طول سجده خويش يارى ده.
+
سجود از اجزاء واجبه [[نماز]] بوده و دو سجده در یک [[رکعت|رکعت]] رکن است و حقیقت آن نهادن پیشانى است بر زمین به قصد تعظیم، در هر رکعت نماز، خواه [[واجب]] و خواه [[مستحب]]، دو سجده واجب است. اگر هر دو سجده در یک رکعت فوت شود موجب بطلان نماز، و اگر یکى سهواً ترک شود، در صورتى که پیش از [[رکوع|رکوع]] رکعت بعد به یادش آید، در نماز تدارک کند و اگر پس از دخول در رکوع به یادش آید، بعد از نماز آن را قضا کند و سپس دو سجده سهو انجام دهد.
  
* همچنین در حديث آمده كه بنده از هر جا نزديكتر به خدا موقعى است كه در سجده باشد. (بحار:85/146 و 93/344)
+
'''واجبات سجود چند چیز است:'''
 
 
* جعفر عطار گويد: از [[امام صادق]] علیه السلام شنيدم فرمود: مردى به نزد [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله آمد و عرض كرد: يا رسول الله، گناهان بسيار دارم و عملم بس ضعيف است! حضرت به وى فرمود: بر تو باد به كثرت سجود كه سجود آنچنان گناهان را فرو ميريزد كه باد برگ درختان را.(وسائل الشیعه:4/102)
 
  
 +
#نهادن هفت عضو بدن بر زمین و آنها عبارتند از: پیشانى و دو کف دست و دو سر زانو و دو سر انگشت بزرگ پاها.
 +
#ذکر سجود و مطلق ذکر کافى است هر چند بهتر و به احتیاط مقرونتر گفتن [[تسبیح|تسبیح]] است بدین کیفیت: «سبحان ربى الاعلى و بحمده» و یا سه بار «سبحان الله».
 +
#طمأنینه، یعنى در موقع خواندن ذکر، همه اعضاء هفتگانه بر زمین مستقر و ثابت باشند.
 +
#نشستن بین دو سجده با طمأنینه.
 +
#هم سطح بودن محل پیشانى با جاى ایستادن و اگر اختلافى باشد، نباید بیش از چهار انگشت بسته باشد.
 +
#طاهر بودن جائى که پیشانى هنگام سجده بر آن نهاده می شود.
 +
#پیشانى بر زمین یا چیزى که در حکم زمین است نهاده شود، مانند سنگ و کلوخ و رستنی هاى زمین و هر چه از اجزاء روئین زمین بشمار می رود (نه معادن زیرزمین) جز آنچه که خوردنى یا پوشیدنى باشد.
 +
==پانویس==
 +
{{پانویس}}
 
==منابع==
 
==منابع==
سيد مصطفى حسينى دشتى، فرهنگ «معارف و معاريف»
+
* سيد مصطفى حسينى دشتى، [[فرهنگ معارف و معاریف (کتاب)|فرهنگ «معارف و معاريف»]]
  
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= ضعیف
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= متوسط
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}
 
[[رده:نماز]]
 
[[رده:نماز]]
 
[[رده:واجبات نماز]]
 
[[رده:واجبات نماز]]
 
[[رده:ارکان نماز]]
 
[[رده:ارکان نماز]]
 +
[[رده: مقاله های مهم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۳۹

Icon-encycolopedia.jpg

این صفحه مدخلی از فرهنگ معارف و معاریف است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

سجده به معنى خضوع و تذلّل است و در اصلاح شرعی آن، عبارتست از پیشانى به خاک نهادن به منظور تعظیم پروردگار. سجده در نمازهای واجب یومیه، جزء ارکان نماز است.

سجده در لغت و اصطلاح

«سَجدَه» اسم مصدر «سجَدَ» و مصدر آن «سجود» می باشد و آن در لغت به معنى خضوع و تذلّل است و در شرع عبارتست از پیشانى به خاک نهادن به منظور تعظیم پروردگار.

سجده به قصد عبادت و پرستشِ مسجود، خاص خداوند است و سجده به غیرخدا کفر است، اما به قصد تکریم و تعظیمِ صرف به غیرخدا نیز روا باشد؛ چنان که در قرآن در مورد حضرت آدم علیه السلام «وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ»[۱] و نیز در مورد حضرت یعقوب و حضرت یوسف علیهماالسلام «وَخَرُّوا لَهُ سُجَّدًا»[۲] آمده است.

سجده را نزد خداوند مکانتى عظیم و شأنى والا است و در شأن آن همین بس که خداوند خطاب به بنده اش می فرماید: «سجده کن و به من نزدیک آى».[۳]

سجده بر دو قسم است:

  • سجود اختیارى، چنان که در قرآن آمده: «فَاسْجُدُوا لِلَّهِ وَاعْبُدُوا».[۴]
  • سجود تکوینى و قهرى و تسخیرى: «وَلِلّهِ یسْجُدُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعًا وَکرْهًا وَظِلالُهُم بِالْغُدُوِّ وَالآصَالِ».[۵]

سجده در روایات

  • رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هیچ بنده اى نباشد که سجده اى براى خدا انجام دهد جز این که خداوند به برکت آن سجده درجه اى برایش بالا برد و گناهى از او بیفکند و حسنه اى در نامه عملش ثبت نماید.[۶]
  • امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: سجده هاى بدنى عبارتند از نهادن بهترین جاى پیشانى بر خاک و روى آوردن به زمین با دو کف دست و دو زانو و سر انگشتان پا با دلى آرام و نیتى پاک. و اما سجده هاى نفسانى عبارتند از تهى ساختن دل از آنچه فانى شدنى است و روى آوردن با تمام همت بدانچه باقى است و زدودن تکبر و تعصب از خود و بریدگى از تعلقات دنیوى و آراسته شدن به اخلاق پیغمبر.[۷]
  • و نیز از آن حضرت نقل است که روزى پیغمبر صلی الله علیه و آله در یکى از حجرات همسرانش به کارى از کارهاى خانه مشغول بود. در این حال مردى (از مسلمانان) وارد شد عرض کرد: اجازه بفرما این کار را من انجام دهم. حضرت پذیرفت و چون کار را به انجام رساند پیغمبر صلی الله علیه و آله به وى فرمود: بگو چه نیازى دارى؟ عرض کرد: بهشت. حضرت لختى سر به زیر افکند و سپس فرمود: اجابت شد. و چون او خواست برود فرمود: اى بنده خدا ما را به طول سجده خویش یارى ده.
  • همچنین در حدیث آمده که بنده از هر جا نزدیکتر به خدا موقعى است که در سجده باشد.[۸]
  • جعفر عطار گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم فرمود: مردى به نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد: یا رسول الله، گناهان بسیار دارم و عملم بس ضعیف است! حضرت به وى فرمود: بر تو باد به کثرت سجود که سجود آنچنان گناهان را فرو می ریزد که باد برگ درختان را.[۹]

سجده در نماز

سجود از اجزاء واجبه نماز بوده و دو سجده در یک رکعت رکن است و حقیقت آن نهادن پیشانى است بر زمین به قصد تعظیم، در هر رکعت نماز، خواه واجب و خواه مستحب، دو سجده واجب است. اگر هر دو سجده در یک رکعت فوت شود موجب بطلان نماز، و اگر یکى سهواً ترک شود، در صورتى که پیش از رکوع رکعت بعد به یادش آید، در نماز تدارک کند و اگر پس از دخول در رکوع به یادش آید، بعد از نماز آن را قضا کند و سپس دو سجده سهو انجام دهد.

واجبات سجود چند چیز است:

  1. نهادن هفت عضو بدن بر زمین و آنها عبارتند از: پیشانى و دو کف دست و دو سر زانو و دو سر انگشت بزرگ پاها.
  2. ذکر سجود و مطلق ذکر کافى است هر چند بهتر و به احتیاط مقرونتر گفتن تسبیح است بدین کیفیت: «سبحان ربى الاعلى و بحمده» و یا سه بار «سبحان الله».
  3. طمأنینه، یعنى در موقع خواندن ذکر، همه اعضاء هفتگانه بر زمین مستقر و ثابت باشند.
  4. نشستن بین دو سجده با طمأنینه.
  5. هم سطح بودن محل پیشانى با جاى ایستادن و اگر اختلافى باشد، نباید بیش از چهار انگشت بسته باشد.
  6. طاهر بودن جائى که پیشانى هنگام سجده بر آن نهاده می شود.
  7. پیشانى بر زمین یا چیزى که در حکم زمین است نهاده شود، مانند سنگ و کلوخ و رستنی هاى زمین و هر چه از اجزاء روئین زمین بشمار می رود (نه معادن زیرزمین) جز آنچه که خوردنى یا پوشیدنى باشد.

پانویس

  1. سوره بقره: ۳۴.
  2. سوره یوسف: ۱۰۰.
  3. سوره علق: ۱۹.
  4. سوره نجم: ۶۲.
  5. سوره رعد: ۱۵.
  6. کنز العمال.
  7. غرر الحکم.
  8. بحار: ۸۵/۱۴۶ و ۹۳/۳۴۴.
  9. وسائل الشیعه: ۴/۱۰۲.

منابع