رعایت سطح مخاطب عام متوسط است
مختصر نویسی متوسط است
عنوان بندی ضعیف
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

سابقون: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (منابع: 1)
(1)
سطر ۵: سطر ۵:
 
سابقون صیغه جمع مذکر اسم فاعل از مصدر «سَبْق» به معنای پیشی گیرندگان است. از 37 مرتبه ای که «سَبق» و مشتقات آن در [[قرآن کریم]] بکار رفته، هشت مورد اسم فاعل «سابق» است که در تمامی این موارد معنای پیشی گرفتن وجود دارد. <ref> دانشنامه جهان اسلام، ذیل مدخل سابقون</ref>
 
سابقون صیغه جمع مذکر اسم فاعل از مصدر «سَبْق» به معنای پیشی گیرندگان است. از 37 مرتبه ای که «سَبق» و مشتقات آن در [[قرآن کریم]] بکار رفته، هشت مورد اسم فاعل «سابق» است که در تمامی این موارد معنای پیشی گرفتن وجود دارد. <ref> دانشنامه جهان اسلام، ذیل مدخل سابقون</ref>
 
==سابقون چه کسانی هستند؟==
 
==سابقون چه کسانی هستند؟==
در سوره واقعه خداوند انسانها را نسبت به کفر و ایمان در دسته بندی سه گانه ای قرار داده است:  «اصحاب میمنة» <ref>سوره واقعه/آیه 8</ref> و «اصحاب مشئمة»،<ref>سوره واقعه/آیه 9 </ref> و «والسابقون» <ref>سوره واقعه/آیات 10 </ref>
+
در سوره واقعه خداوند انسانها را نسبت به کفر و ایمان در دسته بندی سه گانه ای قرار داده است:  «اصحاب میمنة» <ref>سوره واقعه/آیه 8</ref> ، «اصحاب مشئمة»<ref>سوره واقعه/آیه 9 </ref> و «السابقون»
كلمه «ميمنة» از ماده «يمن» است كه مقابل «شؤم» است و معنايى بر خلاف آن دارد پس«اصحاب ميمنة» اصحاب و دارندگان يمن و سعادتند، و در مقابل آنان «اصحاب مشئمة» هستند، كه اصحاب و دارندگان شقاوت هستند. <ref> الميزان فى تفسير القرآن، ج‏19، ص: 116</ref>  
+
 
و اما «سابقون» گروهی هستند که در ایمان و اخلاق و اعمال خیر پیشتاز و پیشوا هستند و به همین دلیل خداوند آنان را مقربان درگاه خود نامیده و می فرماید:«و السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ. أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ» <ref>سوره واقعه/آیات 10و 11 </ref>
+
كلمه «ميمنة» از ماده «يمن» است كه مقابل «شؤم» است و معنايى بر خلاف آن دارد. «اصحاب ميمنة» اصحاب و دارندگان يمن و سعادتند، و در مقابل آنان «اصحاب مشئمة» هستند، كه اصحاب و دارندگان شقاوت هستند. <ref> الميزان فى تفسير القرآن، ج‏19، ص: 116</ref> و «سابقون» گروهی هستند که در ایمان و اخلاق و اعمال خیر پیشتاز و پیشوا هستند و به همین دلیل خداوند آنان را مقربان درگاه خود نامیده و می فرماید:{{متن قرآن|«و السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ. أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ»}} <ref>سوره واقعه/آیات 10و 11 </ref>
  
 
==اندک بودن سابقون در امت اسلام==
 
==اندک بودن سابقون در امت اسلام==
در امت اسلام در هر امتی از امتهای پیشین گروهی از مؤمنان در ایمان و تقوا پیشتاز بوده اند. قرآن کریم درباره تعداد این افراد می فرماید:« ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلينَ وَ قَليلٌ مِنَ الْآخِرينَ» <ref>سوره واقعه/آیات 13و 14 </ref>  
+
در امت اسلام در هر امتی از امتهای پیشین گروهی از مؤمنان در ایمان و تقوا پیشتاز بوده اند. قرآن کریم درباره تعداد این افراد می فرماید:{{متن قرآن|«ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلينَ وَ قَليلٌ مِنَ الْآخِرينَ»}} <ref>سوره واقعه/آیات 13و 14 </ref>  
« ثلة» چنان كه راغب در مفردات مى‏گويد در اصل به معنى قطعه مجتمع از پشم است، که به معنى جماعت و گروه به كار می رود. بعضى نيز آن را به معنى«قطعه» مى‏دانند، و در اينجا به قرينه مقابله با «قليل من الآخرين»  به معنى قطعه عظيم است.   <ref> تفسير نمونه، ج‏23، ص: 206 </ref>. طبق اين دو آيه گروه زيادى از مقربان از امتهاى پيشينند، و تنها كمى از آنها از امت محمد ص می ‏باشند. و این به دلیل کثرت امتهای پیشین است که موجب می شود مجموع پیشگامان در همه آن امتها از پیشگامان در امت اسلام بیشتر باشد. <ref> تفسير نمونه، ج‏23، ص: 207 </ref>
+
 
 +
« ثلة» چنان كه راغب در مفردات مى ‏گويد در اصل به معنى قطعه مجتمع از پشم است، که به معنى جماعت و گروه نیز به كار می رود. بعضى نيز آن را به معنى«قطعه» مى ‏دانند، و در اينجا به قرينه مقابله با «قليل من الآخرين»  به معنى قطعه عظيم است. <ref name=":0"> تفسير نمونه، ج‏23، ص: 216 </ref>.  
 +
 
 +
طبق اين دو آيه گروه زيادى از مقربان از امتهاى پيشينند، و تنها كمى از آنها از امت اسلام می ‏باشند. و این به دلیل کثرت امتهای پیشین است که موجب می شود مجموع پیشگامان در همه آن امتها از پیشگامان در امت اسلام بیشتر باشد. <ref name=":1"> تفسير نمونه، ج‏23، ص: 214 </ref>
  
 
==مصادیق سابقون در روایات==
 
==مصادیق سابقون در روایات==
در روایات برای سابقون مصادیقی بیان شده است. مهمترین این مصادیق شخص رسول الله و اهلبیت ایشان هستند<ref>  بحار الأنوار (ط - بيروت) / ج‏8 / 150</ref> در روایتی از امام حسن علیه السلام در وصف امیرالمؤمنین علی علیه السلام آمده است: «فَكَانَ أَبِي سَابِقَ السَّابِقِينَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ إِلَى رَسُولِهِ ص وَ أَقْرَبَ الْأَقْرَبِينَ»؛ پدرم، پيشتازترينِ پيشتازان به سوى خداوند عز و جل و پيامبرش، و نزديك ترينِ نزديكان بود <ref>  بحار الأنوار (ط - بيروت) / ج‏10 / 140 </ref>
+
در روایات برای سابقون مصادیقی بیان شده است. مهمترین این مصادیق شخص رسول الله و اهلبیت ایشان هستند<ref>  بحار الأنوار (ط - بيروت) / ج‏8 / 150</ref>  
امام صادق علیه السلام نیز می فرمایند: «نَحْنُ السَّابِقُونَ‏ وَ نَحْنُ الْآخِرُونَ» <ref>  بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏24، ص: 4 </ref>
+
 
در حدیث دیگر از رسول خدا امام علی علیه السلام و شیعیان ایشان به عنوان «سابقون» معرفی شده اند:  « قَالَ لِي جَبْرَئِيلُ ذَلِكَ عَلِيٌّ وَ شِيعَتُهُ هُمُ السَّابِقُونَ‏ إِلَى الْجَنَّةِ الْمُقَرَّبُونَ مِنَ اللَّهِ بِكَرَامَتِهِ لَهُمْ».<ref> الأمالي (للمفيد) ؛ النص ؛ ص298 </ref>
+
* در روایتی از امام حسن در وصف امیرالمؤمنین علی علیه السلام آمده است: {{متن حدیث|«فَكَانَ أَبِي سَابِقَ السَّابِقِينَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ إِلَى رَسُولِهِ ص وَ أَقْرَبَ الْأَقْرَبِينَ»}}؛ پدرم، پيشتازترينِ پيشتازان به سوى خداوند عز و جل و پيامبرش، و نزديك ترينِ نزديكان بود <ref>  بحار الأنوار (ط - بيروت) / ج‏10 / 140 </ref>
امام علی علیه السلام در تبیین آیه شریفه و تبیین مصادیق ان فرمودند:  «أمّا ما ذَكَرَهُ اللّهُ جلّ و عزّ مِنَ السابِقِينَ السابِقِينَ ، فإنّهم أنبياءٌ مُرسَلُونَ و غيرُ مُرسَلِينَ» <ref> تحف العقول ؛ النص ؛ ص189</ref> و اما سخن خداوند عزّ و جلّ درباره پيشتازان سبقت گيرنده ؛ آنان پيامبرانِ مرسل و غير مرسل هستند .
+
 
 +
* امام صادق علیه السلام نیز در تبیین آیات 10 تا 14 سوره واقعه می فرمایند: {{متن حدیث|«نَحْنُ السَّابِقُونَ‏ وَ نَحْنُ الْآخِرُونَ»}}<ref>  بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏24، ص: 4 </ref>؛ ما همان آخرين هستيم كه پيشى گرفتند .
 +
 
 +
* در حدیث دیگر از رسول خدا امام علی علیه السلام و شیعیان ایشان به عنوان «سابقون» معرفی شده اند:  {{متن حدیث|«قَالَ لِي جَبْرَئِيلُ ذَلِكَ عَلِيٌّ وَ شِيعَتُهُ هُمُ السَّابِقُونَ‏ إِلَى الْجَنَّةِ الْمُقَرَّبُونَ مِنَ اللَّهِ بِكَرَامَتِهِ لَهُمْ»}}.<ref> الأمالي (للمفيد) ؛ النص ؛ ص298 </ref>؛ جبرئيل عليه السلام به من گفت : آنها على و شيعيان اويند . آنان پيشتازان به سوى بهشت هستند و به لطف و كرم خداوند ، به او نزديك اند. 
 +
* امام علی علیه السلام در تبیین آیه شریفه و تبیین مصادیق آن فرمودند:  {{متن حدیث|«أمّا ما ذَكَرَهُ اللّهُ جلّ و عزّ مِنَ السابِقِينَ السابِقِينَ ، فإنّهم أنبياءٌ مُرسَلُونَ و غيرُ مُرسَلِينَ»}} <ref> تحف العقول ؛ النص ؛ ص189</ref> و اما سخن خداوند عزّ و جلّ درباره پيشتازان سبقت گيرنده ؛ آنان پيامبرانِ مرسل و غير مرسل هستند .
 +
 
 
==بهشت مقربان==
 
==بهشت مقربان==
 
آیات 15 تا 26 سوره واقعه به توصیف نعمتهای بهشتی  ویژه مقربان می پردازد:
 
آیات 15 تا 26 سوره واقعه به توصیف نعمتهای بهشتی  ویژه مقربان می پردازد:
  
{{متن قرآن|«عَلى‏ سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ . مُتَّكِئينَ عَلَيْها مُتَقابِلينَ . يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ . بِأَكْوابٍ وَ أَباريقَ وَ كَأْسٍ مِنْ مَعينٍ.  لا يُصَدَّعُونَ عَنْها وَ لا يُنْزِفُونَ . وَ فاكِهَةٍ مِمَّا يَتَخَيَّرُونَ . وَ لَحْمِ طَيْرٍ مِمَّا يَشْتَهُونَ . وَ حُورٌ عينٌ. كَأَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ . جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ . لا يَسْمَعُونَ فيها لَغْواً وَ لا تَأْثيماً . إِلاَّ قيلاً سَلاماً سَلاماً»}}
+
{{قرآن در قاب|«عَلى‏ سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ . مُتَّكِئينَ عَلَيْها مُتَقابِلينَ . يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ . بِأَكْوابٍ وَ أَباريقَ وَ كَأْسٍ مِنْ مَعينٍ.  لا يُصَدَّعُونَ عَنْها وَ لا يُنْزِفُونَ . وَ فاكِهَةٍ مِمَّا يَتَخَيَّرُونَ . وَ لَحْمِ طَيْرٍ مِمَّا يَشْتَهُونَ . وَ حُورٌ عينٌ. كَأَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ . جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ . لا يَسْمَعُونَ فيها لَغْواً وَ لا تَأْثيماً . إِلاَّ قيلاً سَلاماً سَلاماً»}}
+
 
 
'''تختهای به هم پیوسته'''
 
'''تختهای به هم پیوسته'''
  
نخست مى ‏فرمايد:" آنها بر تختهايى كه صف كشيده و به هم پيوسته است قرار دارند:«عَلى‏ سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ». در حالى كه تكيه بر آن كرده‏اند و روبروى يكديگر قرار گرفته و مجلسى پر از انس و سرور دارند:«مُتَّكِئِينَ عَلَيْها مُتَقابِلِينَ‏»  
+
نخست مى ‏فرمايد:" آنها بر تختهايى كه صف كشيده و به هم پيوسته است قرار دارند:{{متن قرآن|«عَلى‏ سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ»}}. در حالى كه تكيه بر آن كرده ‏اند و روبروى يكديگر قرار گرفته و مجلسى پر از انس و سرور دارند:{{متن قرآن|«مُتَّكِئِينَ عَلَيْها مُتَقابِلِينَ‏»}} 
«سرر» جمع«سرير» از ماده «سرور»  به معنى تختهايى است كه‏ صاحبان نعمت در مجالس انس و سرور بر آن مى‏نشينند. «موضون» از ماده «وضن»  در اصل به معنى بافتن زره است، و برای هر بافته ای كه تار و پود آن محكم است نیز به کار می رود. در اينجا منظور تختهايى است كه كاملا در كنار هم قرار گرفته و به هم پيوسته است، يا به قول برخی از مفسران خود اين تختها داراى بافت مخصوصى از «لؤلؤ»  و «ياقوت» است.   
+
 
 +
«سرر» جمع«سرير» از ماده «سرور»  به معنى تختهايى است كه‏ صاحبان نعمت در مجالس انس و سرور بر آن مى نشينند. «موضون» از ماده «وضن»  در اصل به معنى بافتن زره است، و برای هر بافته ای كه تار و پود آن محكم است نیز به کار می رود. در اينجا منظور تختهايى است كه كاملا در كنار هم قرار گرفته و به هم پيوسته است، يا به قول برخی از مفسران خود اين تختها داراى بافت مخصوصى از «لؤلؤ»  و «ياقوت» است.<ref name=":1" />  
  
 
'''خادمان  جوان و  پر طراوت'''
 
'''خادمان  جوان و  پر طراوت'''
  
سپس از دومين موهبت آنها سخن گفته، مى ‏فرمايد: نوجوانانى كه همواره در شكوه و طراوت جوانى به سر مى‏برند گرداگرد آنها مى‏گردند و در خدمت آنها هستند: «يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ‏».
+
سپس از دومين موهبت آنها سخن گفته، مى ‏فرمايد: نوجوانانى كه همواره در شكوه و طراوت جوانى به سر مى ‏برند گرداگرد آنها مى ‏گردند و در خدمت آنها هستند: {{متن قرآن|«يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ‏»}}.
تعبير به«يطوف» از ماده «طواف» اشاره به خدمت مداوم آنها است  و تعبير به «مخلدون»  با اينكه همه اهل بهشت«مخلد» و جاودانى هستند اشاره به جاودانگى نشاط جوانى و طراوت و زيبايى آنها است.
+
 
در اينكه اين نوجوانان كيانند؟ تفسيرهاى گوناگونى براى آن ذكر كرده‏اند: بعضى گفته‏اند آنها فرزندان مردم دنيا هستند كه پيش از بلوغ چشم از دنيا بسته، و چون كار نيك و بدى نداشته‏اند به لطف پروردگار چنين منصبى را يافته‏اند، البته آنها از اين كار خود بيشترين لذت را مى‏برند كه در خدمت مقربان درگاه خدايند.در حديثى از على ع اين معنى نقل شده است.
+
تعبير به«يطوف» از ماده «طواف» اشاره به خدمت مداوم آنها است  و تعبير به «مخلدون»  با اينكه همه اهل بهشت«مخلد» و جاودانى هستند اشاره به جاودانگى نشاط جوانى و طراوت و زيبايى آنها است. اين نوجوانان زيبا با قدحها و كوزه‏ ها و جامهاى پر از شراب طهور كه از نهرهاى جارى بهشتى برداشته شده در اطراف آنها مى ‏گردند و آنان را سيراب مى‏ كنند:{{متن قرآن|«بِأَكْوابٍ وَ أَبارِيقَ وَ كَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ»}} شرابی که  بهشتيان آن را مى ‏نوشند نه موجب درد سر است و  نه باعث مستی آنان می شود. {{متن قرآن|«لا يُصَدَّعُونَ عَنْها وَ لا يُنْزِفُونَ»}} تنها يك حالت روحانى توصيف ناپذير به آنها دست مى‏ دهد كه تمام وجودشان را در لذتى بى نظير فرو مى‏ برد
ولى در تفسير ديگرى مى‏خوانيم: كه اينها اطفال مشركينند كه به خاطر بى گناهى داراى چنين مرتبه‏اى شده‏اند، چرا كه اطفال مؤمنان به پدران و مادران خود ملحق مى ‏شوند. و در تفسير سومى مى‏خوانيم كه آنها خدمتكارانى هستند بهشتى كه خداوند مخصوصا آنان را براى اين هدف آفريده است.
+
 
اين نوجوانان زيبا با قدحها و كوزه‏ها و جامهاى پر از شراب طهور كه از نهرهاى جارى بهشتى برداشته شده در اطراف آنها مى ‏گردند و آنان را سيراب مى‏كنند:«بِأَكْوابٍ وَ أَبارِيقَ وَ كَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ»
+
در اينكه اين نوجوانان چه کسانی هستند تفسيرهاى گوناگونى براى آن ذكر شده است:  
اما نه شرابى كه عقل و هوش را ببرد و مستى آورد، بلكه هنگامى كه بهشتيان آن را مى‏نوشند نه درد سر مى‏گيرند و نه مست مى‏شوند:«لا يُصَدَّعُونَ عَنْها وَ لا يُنْزِفُونَ» تنها يك حالت روحانى توصيف ناپذير به آنها دست مى‏دهد كه تمام وجودشان را در لذتى بى نظير فرو مى‏برد
+
 
 +
* بعضى گفته ‏اند آنها فرزندان مردم دنيا هستند كه پيش از بلوغ چشم از دنيا بسته، و چون كار نيك و بدى نداشته‏ اند به لطف پروردگار چنين منصبى را يافته‏ اند، البته آنها از اين كار خود بيشترين لذت را مى ‏برند كه در خدمت مقربان درگاه خدا هستند.در حديثى از على اين معنى نقل شده است
 +
* در تفسير ديگرى مى‏ خوانيم: كه اينها اطفال مشركين هستند كه به خاطر بى گناهى داراى چنين مرتبه‏ اى شده‏ اند، چرا كه اطفال مؤمنان به پدران و مادران خود ملحق مى ‏شوند.
 +
* در تفسير سومى مى‏ خوانيم كه آنها خدمتكارانى هستند بهشتى كه خداوند مخصوصا آنان را براى اين هدف آفريده است. <ref name=":1" />
  
 
'''غذا های لذیذ'''
 
'''غذا های لذیذ'''
  
سپس به چهارمين و پنجمين قسمت از نعمتهاى مادى مقربان در بهشت اشاره كرده، مى‏گويد: نوجوانان بهشتى هر نوع ميوه‏اى كه آنها مايل باشند به آنها تقديم مى‏كنند: «وَ فاكِهَةٍ مِمَّا يَتَخَيَّرُونَ» و گوشت پرندگان از هر نوع كه بخواهند: «وَ لَحْمِ طَيْرٍ مِمَّا يَشْتَهُونَ‏»  
+
سپس به چهارمين و پنجمين قسمت از نعمتهاى مادى مقربان در بهشت اشاره كرده، مى‏ گويد: نوجوانان بهشتى هر نوع ميوه‏اى كه آنها مايل باشند به آنها تقديم مى‏ كنند: {{متن قرآن|«وَ فاكِهَةٍ مِمَّا يَتَخَيَّرُونَ»}}و گوشت پرندگان از هر نوع كه بخواهند: {{متن قرآن|«وَ لَحْمِ طَيْرٍ مِمَّا يَشْتَهُونَ‏»}}
  
 
'''همسران زیبا رو'''
 
'''همسران زیبا رو'''
  
سپس به ششمين نعمت كه همسران پاك و زيبا است اشاره كرده، مى‏گويد:و همسرانى از حور العين دارند: «وَ حُورٌ عِينٌ‏»  همچون مرواريد در صدف پنهان: «كَأَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ‏»  
+
سپس به ششمين نعمت كه همسران پاك و زيبا است اشاره كرده، مى ‏گويد:و همسرانى از حور العين دارند: {{متن قرآن|«وَ حُورٌ عِينٌ‏»}} همچون مرواريد در صدف پنهان: {{متن قرآن|«كَأَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ‏»}}
«حور» جمع «حوراء»  و« احور» ، به كسى مى‏گويند كه سياهى چشمش كاملا مشكى و سفيديش كاملا شفاف است. و«عين» جمع«عيناء» و «اعين»  به معنى درشت چشم است، و از آنجا كه بيشترين زيبايى انسان در چشمان او است روى اين مساله مخصوصا تكيه شده است.
+
 
 +
«حور» جمع «حوراء»  و« احور» ، به كسى مى‏ گويند كه سياهى چشمش كاملا مشكى و سفيديش كاملا شفاف است. و«عين» جمع«عيناء» و «اعين»  به معنى درشت چشم است، و از آنجا كه بيشترين زيبايى انسان در چشمان او است روى اين مساله مخصوصا تكيه شده است.
 +
 
 
«مكنون»  به معنى پوشيده است، و در اينجا منظور پوشيده بودن در صدف است، زيرا مرواريد به هنگامى كه در صدف قرار دارد و هيچ دستى به آن نرسيده از هميشه شفافتر و زيباتر است، بعلاوه ممكن است اشاره به اين معنى باشد كه آنها از چشم ديگران كاملا مستورند، نه دستى به آنها رسيده، و نه چشمى بر آنها افتاده است
 
«مكنون»  به معنى پوشيده است، و در اينجا منظور پوشيده بودن در صدف است، زيرا مرواريد به هنگامى كه در صدف قرار دارد و هيچ دستى به آن نرسيده از هميشه شفافتر و زيباتر است، بعلاوه ممكن است اشاره به اين معنى باشد كه آنها از چشم ديگران كاملا مستورند، نه دستى به آنها رسيده، و نه چشمى بر آنها افتاده است
  
بعد از ذكر اين شش موهبت جسمانى مى ‏افزايد: اينها همه پاداشى است در برابر اعمال صالحى كه انجام مى ‏دادند: «جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ‏» . تا تصور نشود اين نعمتهاى بيشمار بهشتى بى حساب به كسى داده مى‏شود، و يا ادعاى ايمان و عمل صالح براى نيل به آنها كافى است، نه، عمل مستمر و خالص لازم است تا اين الطاف نصيب انسان شود
+
بعد از ذكر اين شش موهبت جسمانى مى ‏افزايد: اينها همه پاداشى است در برابر اعمال صالحى كه انجام مى ‏دادند: {{متن قرآن|«جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ‏»}} . تا تصور نشود اين نعمتهاى بيشمار بهشتى بى حساب به كسى داده مى‏شود، و يا ادعاى ايمان و عمل صالح براى نيل به آنها كافى است، نه، عمل مستمر و خالص لازم است تا اين الطاف نصيب انسان شود<ref name=":1" />
  
 
'''آسودگی از  سخنان بیهوده'''
 
'''آسودگی از  سخنان بیهوده'''
  
هفتمين و آخرين نعمت آنها كه جنبه معنوى دارد اين است كه آنها در باغهاى بهشت نه لغو  و  بيهوده‏اى مى‏شنوند، نه سخنان گناه‏آلود: «لا يَسْمَعُونَ فِيها لَغْواً وَ لا تَأْثِيماً»  
+
هفتمين و آخرين نعمت آنها كه جنبه معنوى دارد اين است كه آنها در باغهاى بهشت نه لغو  و  بيهوده‏اى مى‏ شنوند، نه سخنان گناه‏ آلود: {{متن قرآن|«لا يَسْمَعُونَ فِيها لَغْواً وَ لا تَأْثِيماً»}}  
سپس مى‏افزايد:" تنها چيزى كه در آنجا مى‏شنوند سلام است سلام: «إِلَّا قِيلًا سَلاماً سَلاماً» آيا اين سلام از ناحيه خداوند است؟ يا از ناحيه فرشتگان؟ يا خود بهشتيان نسبت به يكديگر؟ و يا همه اينها؟ از همه مناسبتر تفسير اخير است چنان كه در آيات ديگر قرآن به سلام خداوند و فرشتگان و بهشتيان بر يكديگر اشاره شده است‏.
 
  
   
+
سپس مى‏ افزايد:" تنها چيزى كه در آنجا مى‏ شنوند سلام است سلام: «{{متن قرآن|إِلَّا قِيلًا سَلاماً سَلاماً»}} آيا اين سلام از ناحيه خداوند است؟ يا از ناحيه فرشتگان؟ يا خود بهشتيان نسبت به يكديگر؟ و يا همه اينها؟ از همه مناسبتر تفسير اخير است چنان كه در آيات ديگر قرآن به سلام خداوند و فرشتگان و بهشتيان بر يكديگر اشاره شده است‏.<ref name=":0" />
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
{{پانویس}}
 
{{پانویس}}
سطر ۶۰: سطر ۷۳:
 
==منابع==
 
==منابع==
  
*طباطبايى، سيد محمد حسين،‏ الميزان فى تفسير القرآن،‏ قم‏: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسين حوزه علميه قم، چاپ پنجم‏1417 ق‏  
+
*طباطبايى، سيد محمد حسين،‏ الميزان فى تفسير القرآن،‏ قم‏: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسين حوزه علميه قم، چاپ پنجم‏1417 ق‏
*مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ط - بيروت)، 111جلد، دار إحياء التراث العربي - بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق.
+
*مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ط - بيروت)، 111جلد، دار إحياء التراث العربي - بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق.
*مفيد، محمد بن محمد، الأمالي (للمفيد)، 1جلد، كنگره شيخ مفيد - قم، چاپ: اول، 1413ق.  
+
*مفيد، محمد بن محمد، الأمالي (للمفيد)، 1جلد، كنگره شيخ مفيد - قم، چاپ: اول، 1413ق.
*ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول عن آل الرسول صلى الله عليه و آله، 1جلد، جامعه مدرسين - قم، چاپ: دوم، 1404 / 1363ق.
+
*ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول عن آل الرسول صلى الله عليه و آله، 1جلد، جامعه مدرسين - قم، چاپ: دوم، 1404 / 1363ق.
 
*مكارم شيرازى، ناصر ،  تفسير نمونه‏، تهران‏: دار الكتب الإسلامية چاپ: اول‏1374،  ش
 
*مكارم شيرازى، ناصر ،  تفسير نمونه‏، تهران‏: دار الكتب الإسلامية چاپ: اول‏1374،  ش
  

نسخهٔ ‏۲ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۵:۰۳


سابقون، تعبیری است قرآنی به معنای پیشگامان در کارهای خیر و طاعت الهی.

واژه شناسی

سابقون صیغه جمع مذکر اسم فاعل از مصدر «سَبْق» به معنای پیشی گیرندگان است. از 37 مرتبه ای که «سَبق» و مشتقات آن در قرآن کریم بکار رفته، هشت مورد اسم فاعل «سابق» است که در تمامی این موارد معنای پیشی گرفتن وجود دارد. [۱]

سابقون چه کسانی هستند؟

در سوره واقعه خداوند انسانها را نسبت به کفر و ایمان در دسته بندی سه گانه ای قرار داده است: «اصحاب میمنة» [۲] ، «اصحاب مشئمة»[۳] و «السابقون»

كلمه «ميمنة» از ماده «يمن» است كه مقابل «شؤم» است و معنايى بر خلاف آن دارد. «اصحاب ميمنة» اصحاب و دارندگان يمن و سعادتند، و در مقابل آنان «اصحاب مشئمة» هستند، كه اصحاب و دارندگان شقاوت هستند. [۴] و «سابقون» گروهی هستند که در ایمان و اخلاق و اعمال خیر پیشتاز و پیشوا هستند و به همین دلیل خداوند آنان را مقربان درگاه خود نامیده و می فرماید:«و السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ. أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ» [۵]

اندک بودن سابقون در امت اسلام

در امت اسلام در هر امتی از امتهای پیشین گروهی از مؤمنان در ایمان و تقوا پیشتاز بوده اند. قرآن کریم درباره تعداد این افراد می فرماید:«ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلينَ وَ قَليلٌ مِنَ الْآخِرينَ» [۶]

« ثلة» چنان كه راغب در مفردات مى ‏گويد در اصل به معنى قطعه مجتمع از پشم است، که به معنى جماعت و گروه نیز به كار می رود. بعضى نيز آن را به معنى«قطعه» مى ‏دانند، و در اينجا به قرينه مقابله با «قليل من الآخرين» به معنى قطعه عظيم است. [۷].

طبق اين دو آيه گروه زيادى از مقربان از امتهاى پيشينند، و تنها كمى از آنها از امت اسلام می ‏باشند. و این به دلیل کثرت امتهای پیشین است که موجب می شود مجموع پیشگامان در همه آن امتها از پیشگامان در امت اسلام بیشتر باشد. [۸]

مصادیق سابقون در روایات

در روایات برای سابقون مصادیقی بیان شده است. مهمترین این مصادیق شخص رسول الله و اهلبیت ایشان هستند[۹]

  • در روایتی از امام حسن در وصف امیرالمؤمنین علی علیه السلام آمده است: «فَكَانَ أَبِي سَابِقَ السَّابِقِينَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ إِلَى رَسُولِهِ ص وَ أَقْرَبَ الْأَقْرَبِينَ»؛ پدرم، پيشتازترينِ پيشتازان به سوى خداوند عز و جل و پيامبرش، و نزديك ترينِ نزديكان بود [۱۰]
  • امام صادق علیه السلام نیز در تبیین آیات 10 تا 14 سوره واقعه می فرمایند: «نَحْنُ السَّابِقُونَ‏ وَ نَحْنُ الْآخِرُونَ»[۱۱]؛ ما همان آخرين هستيم كه پيشى گرفتند .
  • در حدیث دیگر از رسول خدا امام علی علیه السلام و شیعیان ایشان به عنوان «سابقون» معرفی شده اند: «قَالَ لِي جَبْرَئِيلُ ذَلِكَ عَلِيٌّ وَ شِيعَتُهُ هُمُ السَّابِقُونَ‏ إِلَى الْجَنَّةِ الْمُقَرَّبُونَ مِنَ اللَّهِ بِكَرَامَتِهِ لَهُمْ».[۱۲]؛ جبرئيل عليه السلام به من گفت : آنها على و شيعيان اويند . آنان پيشتازان به سوى بهشت هستند و به لطف و كرم خداوند ، به او نزديك اند.
  • امام علی علیه السلام در تبیین آیه شریفه و تبیین مصادیق آن فرمودند: «أمّا ما ذَكَرَهُ اللّهُ جلّ و عزّ مِنَ السابِقِينَ السابِقِينَ ، فإنّهم أنبياءٌ مُرسَلُونَ و غيرُ مُرسَلِينَ» [۱۳] و اما سخن خداوند عزّ و جلّ درباره پيشتازان سبقت گيرنده ؛ آنان پيامبرانِ مرسل و غير مرسل هستند .

بهشت مقربان

آیات 15 تا 26 سوره واقعه به توصیف نعمتهای بهشتی ویژه مقربان می پردازد:

مشاهده آیه در سوره

«عَلى‏ سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ . مُتَّكِئينَ عَلَيْها مُتَقابِلينَ . يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ . بِأَكْوابٍ وَ أَباريقَ وَ كَأْسٍ مِنْ مَعينٍ. لا يُصَدَّعُونَ عَنْها وَ لا يُنْزِفُونَ . وَ فاكِهَةٍ مِمَّا يَتَخَيَّرُونَ . وَ لَحْمِ طَيْرٍ مِمَّا يَشْتَهُونَ . وَ حُورٌ عينٌ. كَأَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ . جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ . لا يَسْمَعُونَ فيها لَغْواً وَ لا تَأْثيماً . إِلاَّ قيلاً سَلاماً سَلاماً»

مشاهده آیه در سوره


تختهای به هم پیوسته

نخست مى ‏فرمايد:" آنها بر تختهايى كه صف كشيده و به هم پيوسته است قرار دارند:«عَلى‏ سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ». در حالى كه تكيه بر آن كرده ‏اند و روبروى يكديگر قرار گرفته و مجلسى پر از انس و سرور دارند:«مُتَّكِئِينَ عَلَيْها مُتَقابِلِينَ‏»

«سرر» جمع«سرير» از ماده «سرور» به معنى تختهايى است كه‏ صاحبان نعمت در مجالس انس و سرور بر آن مى نشينند. «موضون» از ماده «وضن» در اصل به معنى بافتن زره است، و برای هر بافته ای كه تار و پود آن محكم است نیز به کار می رود. در اينجا منظور تختهايى است كه كاملا در كنار هم قرار گرفته و به هم پيوسته است، يا به قول برخی از مفسران خود اين تختها داراى بافت مخصوصى از «لؤلؤ» و «ياقوت» است.[۸]

خادمان جوان و پر طراوت

سپس از دومين موهبت آنها سخن گفته، مى ‏فرمايد: نوجوانانى كه همواره در شكوه و طراوت جوانى به سر مى ‏برند گرداگرد آنها مى ‏گردند و در خدمت آنها هستند: «يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ‏».

تعبير به«يطوف» از ماده «طواف» اشاره به خدمت مداوم آنها است و تعبير به «مخلدون» با اينكه همه اهل بهشت«مخلد» و جاودانى هستند اشاره به جاودانگى نشاط جوانى و طراوت و زيبايى آنها است. اين نوجوانان زيبا با قدحها و كوزه‏ ها و جامهاى پر از شراب طهور كه از نهرهاى جارى بهشتى برداشته شده در اطراف آنها مى ‏گردند و آنان را سيراب مى‏ كنند:«بِأَكْوابٍ وَ أَبارِيقَ وَ كَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ» شرابی که بهشتيان آن را مى ‏نوشند نه موجب درد سر است و نه باعث مستی آنان می شود. «لا يُصَدَّعُونَ عَنْها وَ لا يُنْزِفُونَ» تنها يك حالت روحانى توصيف ناپذير به آنها دست مى‏ دهد كه تمام وجودشان را در لذتى بى نظير فرو مى‏ برد

در اينكه اين نوجوانان چه کسانی هستند تفسيرهاى گوناگونى براى آن ذكر شده است:

  • بعضى گفته ‏اند آنها فرزندان مردم دنيا هستند كه پيش از بلوغ چشم از دنيا بسته، و چون كار نيك و بدى نداشته‏ اند به لطف پروردگار چنين منصبى را يافته‏ اند، البته آنها از اين كار خود بيشترين لذت را مى ‏برند كه در خدمت مقربان درگاه خدا هستند.در حديثى از على اين معنى نقل شده است
  • در تفسير ديگرى مى‏ خوانيم: كه اينها اطفال مشركين هستند كه به خاطر بى گناهى داراى چنين مرتبه‏ اى شده‏ اند، چرا كه اطفال مؤمنان به پدران و مادران خود ملحق مى ‏شوند.
  • در تفسير سومى مى‏ خوانيم كه آنها خدمتكارانى هستند بهشتى كه خداوند مخصوصا آنان را براى اين هدف آفريده است. [۸]

غذا های لذیذ

سپس به چهارمين و پنجمين قسمت از نعمتهاى مادى مقربان در بهشت اشاره كرده، مى‏ گويد: نوجوانان بهشتى هر نوع ميوه‏اى كه آنها مايل باشند به آنها تقديم مى‏ كنند: «وَ فاكِهَةٍ مِمَّا يَتَخَيَّرُونَ»و گوشت پرندگان از هر نوع كه بخواهند: «وَ لَحْمِ طَيْرٍ مِمَّا يَشْتَهُونَ‏»

همسران زیبا رو

سپس به ششمين نعمت كه همسران پاك و زيبا است اشاره كرده، مى ‏گويد:و همسرانى از حور العين دارند: «وَ حُورٌ عِينٌ‏» همچون مرواريد در صدف پنهان: «كَأَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ‏»

«حور» جمع «حوراء» و« احور» ، به كسى مى‏ گويند كه سياهى چشمش كاملا مشكى و سفيديش كاملا شفاف است. و«عين» جمع«عيناء» و «اعين» به معنى درشت چشم است، و از آنجا كه بيشترين زيبايى انسان در چشمان او است روى اين مساله مخصوصا تكيه شده است.

«مكنون» به معنى پوشيده است، و در اينجا منظور پوشيده بودن در صدف است، زيرا مرواريد به هنگامى كه در صدف قرار دارد و هيچ دستى به آن نرسيده از هميشه شفافتر و زيباتر است، بعلاوه ممكن است اشاره به اين معنى باشد كه آنها از چشم ديگران كاملا مستورند، نه دستى به آنها رسيده، و نه چشمى بر آنها افتاده است

بعد از ذكر اين شش موهبت جسمانى مى ‏افزايد: اينها همه پاداشى است در برابر اعمال صالحى كه انجام مى ‏دادند: «جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ‏» . تا تصور نشود اين نعمتهاى بيشمار بهشتى بى حساب به كسى داده مى‏شود، و يا ادعاى ايمان و عمل صالح براى نيل به آنها كافى است، نه، عمل مستمر و خالص لازم است تا اين الطاف نصيب انسان شود[۸]

آسودگی از سخنان بیهوده

هفتمين و آخرين نعمت آنها كه جنبه معنوى دارد اين است كه آنها در باغهاى بهشت نه لغو و بيهوده‏اى مى‏ شنوند، نه سخنان گناه‏ آلود: «لا يَسْمَعُونَ فِيها لَغْواً وَ لا تَأْثِيماً»

سپس مى‏ افزايد:" تنها چيزى كه در آنجا مى‏ شنوند سلام است سلام: «إِلَّا قِيلًا سَلاماً سَلاماً» آيا اين سلام از ناحيه خداوند است؟ يا از ناحيه فرشتگان؟ يا خود بهشتيان نسبت به يكديگر؟ و يا همه اينها؟ از همه مناسبتر تفسير اخير است چنان كه در آيات ديگر قرآن به سلام خداوند و فرشتگان و بهشتيان بر يكديگر اشاره شده است‏.[۷]

پانویس

  1. دانشنامه جهان اسلام، ذیل مدخل سابقون
  2. سوره واقعه/آیه 8
  3. سوره واقعه/آیه 9
  4. الميزان فى تفسير القرآن، ج‏19، ص: 116
  5. سوره واقعه/آیات 10و 11
  6. سوره واقعه/آیات 13و 14
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ تفسير نمونه، ج‏23، ص: 216
  8. ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ تفسير نمونه، ج‏23، ص: 214
  9. بحار الأنوار (ط - بيروت) / ج‏8 / 150
  10. بحار الأنوار (ط - بيروت) / ج‏10 / 140
  11. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏24، ص: 4
  12. الأمالي (للمفيد) ؛ النص ؛ ص298
  13. تحف العقول ؛ النص ؛ ص189


منابع

  • طباطبايى، سيد محمد حسين،‏ الميزان فى تفسير القرآن،‏ قم‏: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسين حوزه علميه قم، چاپ پنجم‏1417 ق‏
  • مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ط - بيروت)، 111جلد، دار إحياء التراث العربي - بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق.
  • مفيد، محمد بن محمد، الأمالي (للمفيد)، 1جلد، كنگره شيخ مفيد - قم، چاپ: اول، 1413ق.
  • ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول عن آل الرسول صلى الله عليه و آله، 1جلد، جامعه مدرسين - قم، چاپ: دوم، 1404 / 1363ق.
  • مكارم شيرازى، ناصر ،  تفسير نمونه‏، تهران‏: دار الكتب الإسلامية چاپ: اول‏1374،  ش