خدمات حکومتی امام علی علیه السلام
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
مسأله اداره جامعه و حکومت در اسلام (از دیدگاه تشیع)، امروز بیش از همیشه مورد توجه است و گاه به علت بى اطلاعى، بعضى بر آن به چشم تردید نگریسته اند. آن چه در زیر ملاحظه مى کنید، فهرستى است (به نقل از یک نویسنده خارجى) از خدمات یک حکومت اسلامى -یعنى حکومت امیرالمؤمنین على علیه السلام- در ابعاد مختلفى که مردم عصر ما براى جامعه قائل هستند. پس از خواندن این فهرست، از خود بپرسید: اگر تاریخ شیعه را، حکام زمان، اجازه مى دادند که درست و جامع نوشته شود، و اگر على بن ابى طالب علیه السلام، به جاى پنج سال حکومت، پنجاه سال زمامدار امت مى بود، و اگر در آن پنج سال، اختلافات مردم و درگیری ها و نبرد ها، اجازه مى داد که همه وقت در کار خدماتى جامعه صرف شود، و اگر علاوه بر على بن ابى طالب علیه السلام، سایر امامان نیز، همین قدر مجال خدمت به خلق خدا را مى داشتند، این چنین فهرستى، به چه مقدار تفصیل مى یافت؟ و آیا امروز، دیگر براى ارائه نحوه حکومت و اداره جامعه، به بهترین صورتى که اسلام مى پسندد، دیگر مانعى یا ابهام و تردیدى وجود داشت؟!
خدمات امیرالمؤمنین در حکومت
خدمات فرهنگى:
- اولین مدرسه اسلامى را در «صفه» ساخت و خود تدریس کرد. به دانشگاه «جندى شاپور» (در خوزستان) براى تدریس ادبیات و طب و علوم دیگر دعوت شد اما به علت روى دادن جنگ، انجام آن صورت نگرفت.
- معالجات پزشکى (جذام ـ ضد عفونى ـ امراض داخلى)
- تدوین قرآن (اساسنامه مکتب الهى و فرهنگ اصیل انسانى)
- تجوید قرآن (نیکو خواندن کتاب، براى نیکو فهمیدن، و نیکو فهماندن)
- علم نحو (براى درست خواندن قرآن و اسناد دینى، در میان غیر عرب زبان)
- ستاره شناسى و جهت یابى در شب (اولین مرحله، در راه جلولا و نهاوند براى لشکر، مورد بهره بردارى قرار گرفت)
- استفاده از روشنائى جیوه، براى کار کردن در شب (اولین بار، براى ساخت کشتى ها در شب، بهره گیرى شد)
- تدریس زبان خارجى (زبان پارسى ساسانى ـ زبان سریانى ـ خط پهلوى)
- درس تعلیم مدیریت (هر کس را که براى اداره قسمتى از کار هاى حکومتى و دولتى مى فرستادند، باید قبلا «کلاس مدیریت» را گذارنده باشد. این مدرسه، در مدینه برقرار شد.)
- بنیاد این اصل که: «هر کس مى تواند شاگرد باشد، کافر یا مسلمان. علم براى عموم است».
- ترجمه کتب علمى («قراباذین» اثر دانشمندان دانشگاه جندى شاپور را امام، از زبان پارسى به عربى برگرداند، و راه را براى دیگران گشود.)
- شناخت تاریخ ملل دیگر (ایران و تاریخ آن)
خدمات امام علیه السلام در زمینه امور اجتماعى
- تشکیل بانک اسلامی بدون ربا
- حسابدارى دقیق مالى ـ منظم ترین وزارت دارایى (در «بیت المال مسلمین» همه مستمرى بگیرها، پرونده مخصوص داشتند)
- شهر سازى (در حومه شهر «یثرب»، شهرى تازه ساخت)
- تأسیس آسیاى آبى (بعضى از مردم، تا آن وقت، نان نخورده بودند)
- ساخت حمام
- احداث جاده شوسه (بین جده و مکه)
- تهیه سایبان (براى استراحت فقرا)
- تأسیس چاپارخانه (بین مدینه و مرکز نبرد عرب و ایران، از چهار صد شتر براى انجام این کار استفاده شد)
طرح براى رفع اختلاف طبقاتى جامعه
- ترتیب انجام امور افراد به ترتیب مراجعه (اگر چه نمایندگان خارجى با شخصیت هاى بزرگ کشورى هم بودند)
- وارسى زندگى غیر مسلمین (در حوزه حکومتى)
- ترتیب دستگاه قضائى محاسبه شده:
- خود بر قاضى القضات نظارت مى کرد، و قاضى القضات، حاکم بر سایر قضات بود.
- تشکیل حوزه قضائى ـ مرکز بررسى کار قضات ـ برقرارى مستمرى قضات ـ کلاس تعلیم قضاوت ـ سرکشى به قضات.
- اصول محاکمات حقوقى و جزائى را استوار کرد.
- مشخصات «شاهد» را طرح نمود.
- به حل مشکلات قضائى پرداخت (على علیه السلام و داوری هاى عجیب او).
- برقرارى مستمرى فرزندان شهدا.
خدمات امام علیه السلام در زمینه اقتصادى
- ساخت بندر (در عربستان، بندر جده و اسکله آن را بنیاد کرد.)
- تغییر بذر (بذر گندم را از ایران آورد، و در مدینه و طائف کاشت و توسعه داد.)
- حفر قنات (قناتهای على علیه السلام معروف است.)
- کارهاى عمرانى
- نظارت ساختمانى
- تهیه نخلستان بى شمار
- تأسیس بانک کشاورزى و تعاونى
- مالامال ساختن خزانه (که اگر در آن روز تقسیم مى شد، به هر نفر پنجاه هزار دینار زر سرخ نصیب مى رسید.)
خدمات امام در زمینه امنیتى، دفاعى و سیاسى
- رسم کشیک برقرار کرد.
- اولین کارخانه کشتى سازى را در آن منطقه تأسیس نمود.
- امام را براى حکومت ایران دعوت کردند، امکان آن نبود.
- ارائه فن رهبرى میدان هاى نبرد، از دور (از مرکز مدینه یا کوفه، رهبرى مى کرد.)
- او قاعده حکومت را به تفصیل، مطرح کرد. (نامه به مالک اشتر، و غیر آن)
- صحرا شناسى (براى امور سوق الجیشى)
- تهیه پایگاه حکومتى (انتقال از مدینه به کوفه، براى آن بود که مرکزیت اسلامى داشته باشد.) امام، شرط صحیح پایگاه حکومتى را بیان داشت.
- قاعده نظام و سپاهیگرى را نهاد.
- تهیه پاسگاه جنگى ـ تشکیل شوراى جنگى ـ طرح جنگ اردوئى ـ ساخت خندق ـ ساخت منجنیق سه طبقه (این ساختی ها با نظارت و طرح امام صورت مى گرفت.)
- ساخت دژ جنگى (براى مقاومت)
- طرح خراب کردن سد دشمن (بوسیله کشتى جنگى)
- فن قلعه گیرى
- اجراى فرم دایره اى یا مربع شکل براى دفاع (ابتدا رسول خدا صلى الله علیه و آله آن را تعلیم داد.)
- تأسیس نیروى دریائى و توسعه آن
- گزارش نویسى جنگى (فتح عرب بر ایران را تعلیل نمود و بیان فرمود که: «اختلافات طبقاتى ایران، مایه شکست آن بود».)
- پل سازى، براى عبور لشکر از رودخانه
- سنگچین سازى، براى پیش گیرى از تیرهاى دشمن (تهیه سنگر)
رابطه امام با ایران و ایرانیان:
- حسابداران بیت المال همه ایرانى بودند (بعضى غیر مسلمان هم بودند.)
- حمام ها را معمار ایرانى ساخت (و عرب را با حمام آشنا کرد.)
- بذر گندم را از ایران آورد و در مدینه و طائف، کشت آن را عملى ساخت.
- عده زیادى از ایرانیان، براى کمک هاى جنگى و سپاهیگرى، دعوت امام را پذیرفتند و به «مدائن» آمدند.
- امام به پارسى پهلوى سخن مى گفت (امام با سربازان ایرانى، به فارسى حرف مى زد.)
- نوشته هایى فراوان در خانه امام، به خط ایرانى بود (امام به خط پهلوى، نامه اى به «فیروزان» نوشت.)[۱]
پانویس
- ↑ از کتاب "خداوند علم و شمشیر"، رودلف ژایگر آلمانى.
منابع
- رجبعلى مظلومى، "على معیار کمال"، ص۱۹۳.
