تحریرات فی الاصول (کتاب)

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
تحریرات فی الاصول.jpg
نویسنده سید مصطفی خمینی
موضوع اصول فقه شيعه
زبان عربی
تعداد جلد ۸

تحریرات فی الأصول

کتاب «تحریرات فی الأصول» مفصلترین تألیف مرحوم سید مصطفی خمینی (م، ۱۳۵۶ ش)، در موضوع اصول فقه و ناظر بر آراء اصولی اکثر علمای متقدم و نقد و برسی آنها است. مؤلف در این کتاب، آراء و اندیشه های اصولی خویش را با استناد به آیات قرآن و روایات و منابع متعدد اصولی بیان می کند.

مؤلف

سید مصطفی خمینی (۱۳۵۶-۱۳۰۹ ش) فرزند مرحوم امام خمینی، فقیه مجتهد و عالم مجاهد شیعه معاصر است. او ضمن بهره گیری از محضر علمی پدر بزرگوارش، از اساتید بزرگی چون آیت الله حجت کوه کمری، آیت الله حسین ‌‌بروجردی، آیت الله محقق داماد و آیت الله سید ابوالقاسم خویی کسب علم نمود.

آثار و تألیفات سید مصطفی خمینی از جمله کتاب «تحریرات فی الاصول»، شرح زندگانی ائمه معصومین علیهم‌السلام، القواعد الحکمیه، القواعد الرجالیه و مستند تحریر الوسیله، نشانگر عظمت علمی ‌‌و فکری او است.

شهید مصطفی خمینی در تمام دوران مبارزه با رژیم پهلوی یار و همراه پدر بزرگوارش مرحوم امام خمینی بود و سرانجام در نجف اشرف به شهادت رسید.

محتوای کتاب

کتاب «تحریرات فی الاصول»، یک دوره درس خارج اصول آیت‌الله سید مصطفی خمینی در حوزه علمیه نجف اشرف است و از مباحثی ارزشمند و دیدگاهی نو در مباحث اصولی برخوردار است. مؤلف در این کتاب، آراء و اندیشه های اصولی خویش را با استناد به آیات قرآن و روایات و منابع متعدد اصولی بیان می کند.

«تحریرات فی الاصول»، محتوی مباحث علم اصول از ابتدا تا بحث استصحاب تعلیقی و ناظر بر آراء اکثر علما از متقدمین تا به امروز است و به همین دلیل، هم به عنوان شرحی بر کتب اصولی و هم به عنوان نقدی بر آرای اصولیین معرفی می شود. آیت‌الله سید مصطفی خمینی در این کتاب با طرح نظریات دیگر علما و نقد و بررسی آنها با تحقیقاتی شگرف و دقتی فراوان و طرح اشکالات و پاسخ آنها، مجموعه‌ای گرانبها را به یادگار نهاده است.

کتاب حاضر با مطالبی از این دست به چاپ رسیده است: مقدمه واجب (اختلاف بین علما، واجب در اصول، شبهات واجب، تقسیم وجوب، وجوب مطلق، وجوب مشروط، منجز و معلق، نفسی و غیری، معروض وجوب غیری، تقسیم وجوب به اصلی و تبعی، وجوب اصلی و تبعی)، مسئله ضد (ضد خاص و عام، احکام آنها، شبهات ضد).

شهید مصطفی خمینی در عین آن‌که کتاب خود را به طور مفصل و با استقصای تقریباً بی نظیر در مسائل اصولی نگاشته است؛ ولی در حد لزوم مباحث کم اهمیت و کم فایده اصولی را از کتاب خویش حذف کرده، بلکه در بعضی از مباحث به طرح عناوین جدیدی می پردازد؛ طرح بحث مهم تمسک به عموم در شبهات مصداقیه و مفهومیه عام، از این موارد است.

وی در سراسر کتاب به شرح نظرات پدر و استاد گرانقدرش، مرحوم امام خمینی (رحمة الله علیه) پرداخته و در موارد متعددی در نقد و بررسی آن می کوشد. این کتاب شامل بسیاری از نظریات و آراء اصولی حضرت امام خمینی نیز می‌باشد و برای دستیابی به بسیاری از دیدگاه‌های ایشان بسیار سودمند است.

این کتاب که نشان دهنده تبحر نویسنده در اصول و علوم عقلی است، بی شک از مهمترین کتب اصول در میان معاصرین است و به نظر می رسد، اگر چاپ کتاب به نحو مطلوبی صورت گرفته و نقائص اغلاط و فهارس و تحقیقات آن جبران شود، اساتید اصول خود را از مراجعه به آن بی نیاز ندانند.

منابع

منابع اصول فقه
متون به ترتیب تاریخ وفات مولفین
التذکرة بأصول الفقه

شیخ مفید

(م413ق)

الذریعه

سید مرتضی

(436-335)

عدة الاصول

شیخ طوسی

(460-385)

غنیة النزوع

ابن زهره

(585-510)

تهذیب الوصول

علامه حلی

(726-648)

مبادی الوصول

علامه حلی

(726-648)

القواعد و الفوائد

شهید اول

(786-734)

تمهید القواعد

شهید ثانی

(965-911)

معالم الدین

صاحب معالم

(م1011)

زبدة الاصول

شیخ بهائی

(1030-953)

الوافیه فی الاصول

فاضل تونی

(م 1071)

الفوائد الحائریه

وحید بهبهانی

(م1206)

قوانین الاصول

میرزای قمی

(م1231)

فرائد الاصول

شیخ انصاری

(م1281)

کفایة الاصول

آخوند خراسانی

(م1329)

مفاتیح الاصول

سید محمد مجاهد

(م1342)

فوائد الاصول (نائینی)

میرزا محمدحسین نائینی

(1355-1276)

وقایة الأذهان

محمد رضا نجفی اصفهانی

(م 1362)

اصول الفقه

شيخ محمدرضا مظفر

(م 1383)

منتهی الاصول

سید محمد حسن بجنوردی

(1395-1316)

المعالم الجدیده

سید محمد باقر صدر

(1399-1355)

اصول الاستنباط

سید علی نقی حیدری

(1403-1325)

مناهج الوصول

امام خمینی

(1409-1320)

الاصول العامه

سید محمد تقی حکیم

(1346-)

شروح
شروح معالم الدین ← حاشیه معالم، سلطان العلماء (م 1064) - حاشیه معالم، ملا محمد صالح مازندرانی (م 1081) - هدایة المسترشدین، شیخ محمدتقی اصفهانی (م 1248)
شروح فرائد الاصول ← أوثق الوسائل، میرزا موسی بن جعفر بن احمد تبریزی - بحر الفوائد، میرزا محمد حسن آشتیانی - درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد، آخوند خراسانی - فوائد الرضویه، آقا رضا همدانی
شروح کفایه ← انوار الهدایه، امام خمینی - حاشیة الکفایه، علامه طباطبائی - الحاشیة علی الکفایه، سید حسین بروجردی - حقائق الاصول، سید محسن حکیم - عنایة الاصول، سید مرتضی حسینی یزدی

منتهی الدرایه، سید محمد جعفر جزائری شوشتری - نهایة الدرایة، آیت الله کمپانی - نهایة النهایة، میرزا علی ایروانی