امام سجاد علیه السلام

این مقاله نیازمند ویراستاری فنی است! / اگر توان آن را دارید می توانید با ویرایش فنی آن به دانشنامه اسلامی کمک کنید

این مقاله حاصل همکاری و مشارکت جمعی از اعضای دانشنامه اسلامی در نسخه پیشین دانشنامه است. به هنگامی که اطلاعات دانشنامه از نرم افزار پیشین به نرم افزارکنونی منتقل شد آخرین ویرایش آنجا به عنوان اولین نسخه در نرم افزار جدید ثبت شد. چنانچه علاقه مندید نام کاربری که تدوین کننده این مقاله در نسخه پیشین بوده یا بیشترین مشارکت را در تهیه آن داشته است را بدانید به صفحه مشارکت کنندگان در نسخه پیشین مراجعه کنید

زندگی نامه ی مختصر

امام سجاد (ع) فرزند حضرت امام حسین (ع) و شهربانو، چهارمين امام شيعيان می باشند که در سوم شعبان سال 38 ه.ق زاده شدند. نام مبارک ایشان علی ومشهورترین القاب ایشان «زین العابدین» و «سجاد» می باشد.

دوران كودكي را در مدينه سپري كردند، و مدت دو سال از امامت جدش، اميرمؤمنان عليه السلام و ده سال از امامت عمويش، امام حسن مجتبي عليه السلام و ده سال از امامت پدر بزرگوارش، امام حسين عليه السلام را درك نمودند .

در محرم سال 61 هجري قمري در جريان قيام امام حسين عليه السلام، در سرزمين كربلا حضور داشت و پس از آن فاجعه دردناك به امامت رسيدند که به مدت 34 سال به طول انجامید.

ایشان در محرم سال 95 ه.ق به شهادت رسیدند.

اوضاع سیاسی در در دوران امامت ایشان

امام سجاد (ع) در محرم سال 61 هجري، در سرزمين كربلا حضور داشت و پس از آن فاجعه دردناك به امامت رسيد و با توجه به وضعيت زمان و اختناق حاكم در آن دوران، اقدام به يك سلسله برنامه هاي ارشادي و فرهنگي و مبارزات غيرمستقيم نمود .

ماجراي نهضت كربلا، يك حادثه بزرگ سياسي بود که امام سجّاد(ع) در پيدايش آن و ابلاغ پيام شهيدان و پي گيری نتايج نهضت نقش اصلي را داشت، آن حضرت پس از ماجراي خونين عاشورا، چه هنگام اسارت، و چه هنگام بازگشت به مدينه، در هر فرصتي مردم را بر ضدّ طاغوت عصر، يزيدبن معاويه مي شوراند، خطبه غرّا و كوبنده او در شام، يزيد و حكومتش را رسوا نمود، و ماهيّت پليد حكومت خودكامه او را افشا كرد.

امام سجاد (ع) با اینکه پس از واقعه کربلا جامعه اسلامی را گرفتار ترس و یاس می دید و کسی را نمی یافت که تربیت کند و دانش خویش را به او بسپارد ولی از پای ننشست و با دعا و نیایش مطالب عمیق و مضامین ارزنده و گرانقدری را به جامعه اسلامی به ویژه شیعیان منتقل ساخت .

از مهمترین اقدامات امام سجاد (ع) پس از عاشورا و در دوران امامت

1. تداوم بخشي و تفسير درست حادثه عاشورا و جلوگيري از تحريف آن.
2. پرورش رهبر آينده امت اسلامي حضرت باقرالعلوم (ع ).
3. نشر معارف قرآن و فرهنگ اسلام در قالب دعا و نيايش.
4. نظارت و هدايت انديشمندان و فقها و قُرّای جامعه اسلامي.
5. حمايت سياسي، مادي و معنوي از بردگان به عنوان مظلوم ترين گروههاي اجتماعي و تلاش براي هدايت و آزادي آنان.

گوشه ای از فضایل امام (ع)

آن حضرت با عنوان زين العابدين و سجّاد خوانده مي شود:

خداوند در حديث لوح ـ كه آن نامه اي از سوي خدا به پيامبر اكرم(ص) است ـ او را چنين معرّفي كرده است: «سَيِّدُ الْعابِدِينَ وَ زَيْنُ اَوْلِيائيَ الْماضِينَ» او آقاي عبادت كنندگان و زينت اولياي پيشين من است.

امام سجّاد(ع) در عين آن كه زينت عبادت كنندگان و بزرگمرد عبادت و سجده بود، مجاهد بزرگ في سبيل اللّه نیز بود؛ او در عين آن كه مظهر علم و انديشه و معرفت بود، تواضع ويژه اي داشت و در يك كلمه كانون همه كمالات انساني و ارزش هاي والاي معنوی بود .

از نشانه های عقل و دین داری در شخص، اخلاق است؛ زیرا اخلاق تجلی گاه عقلانیت و دین داری انسان بوده و امام سجاد(ع) در این زمینه الگوی تمام عیار است.

آن امام بزرگوار مظهر تقوا، صداقت ، حیا ، خوش رویی، تواضع و فروتنی، تکریم فقرا ،زهد و بردباری بود.

امام سجاد (ع) در حوزه عمل فردي و اجتماعی سرمشق اخلاق پسنديده بود. اخلاق قرآني در سيره و روش عيني و عملي زندگي ایشان نمود يافت و آن حضرت همان گونه كه در برابر خداوند زين العابدين و سيدالساجدين بوده در برابر مردم نیز سيدالكرام بوده است.

دعاها و تالیفات امام سجاد (ع) :

1 . صحيفه سجاديه: مشتمل بر 54 دعا که دعاي بيستم دعاي مكارم الاخلاق و دعاي چهل و هفتم دعای عرفه از ادعیه مشهور در بین عموم می باشد.

2 . مناسك حج: يكي ديگر از كتب آن حضرت است كه فرزندان آن حضرت اين كتاب را نقل كرده اند.

3 . رساله حقوق: از ديگر آثار گرانسنگ آن حضرت كه جامع آداب سلوك فردي و اجتماعي است و محور شرح و بسط زيادي قرار گرفته است، رساله حقوق آن حضرت است .

4 . الجامع في الفقه: عنوان يكي ديگر از آثار آن حضرت است كه ابوحمزه ثمالي نقل كرده است .

5 . صحيفة الزهد: كتاب ديگري است كه توسط ابوحمزه ثمالي نقل شده است .

6 . کتاب حدیث: كتاب ديگري كه توسط داود بن عيسي از آن حضرت نقل شده، كتابی است كه امام سجاد (ع) آن را گردآوري نموده است .

سخنی پیرامون صحیفه سجادیه

صحيفه ی سجادیه در ضمن دعا، معارف اسلام، سياست اسلام، اخلاق اسلام، اجتماعيات اسلام، حقانيت شيعه، حقانيت اهل بيت(ع)، انتقاد از ظلم و ظالم، سفارش به حق و حقيقت، و بالاخره يك دوره معارف اسلامى را آموزش مى دهد. صحيفه اى كه محققين، اسم آن را اخت القرآن ، انجيل اهل بيت و زبور آل محمد نهاده اند.

صحيفه سجّاديه، يكي از نمادهاي عرفاني و زاييده انديشه هاي معرفت شناسي امام سجّاد(ع) است.

منابع

1-امام سجاد(ع)؛جمال نیایشگران،احمد ترابی،بنیاد پژوهش های اسلامی،مشهد،1388.

2-امام سجاد (ع)؛سر چشمه ی کمالات انسانی،محمد محمدی اشتهاردی، قدس،مهر،1382.

3-پیشوایان هدایت 6 ـ حضرت امام سجاد (ع)،سید منذر حکیم،مترجم : کاظم حاتمی طبری،مجمع جهانی اهل البیت (ع)، تهران،1384.

4-دایره المعارف تشیع،زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی،کامران فانی و بهاءالدین خرمشاهی، شهید سعید محبی، 1383.

5-راهکارهای معرفت امام سجاد(ع)،محمود مهدی پور، کوثر،ش 57،1382.

6-زندگانی 14 معصوم(ع)، حسین مظاهری،پیام آزادی،1389.

7-مکارم اخلاق در سیره ی امام سجاد(ع)،علی جواهردهی، کیهان، ش19968،تیر1390.