منابع و پی نوشتهای متوسط
شناسه ناقص است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

ابوصرمه خزرجى

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
Icon-encycolopedia.jpg

این صفحه مدخلی از دائرة المعارف قرآن کریم است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

«ابوصرمه خزرجی» از صحابه بزرگوار پیامبر صلى الله علیه وآله و از سابقان در اسلام پس از هجرت بود. او در عصر جاهلیت نیز از بت‌پرستى و بدیها دورى می‌گزید. اشعار زیبایى در دعوت به خدا، نیکوکارى، اخلاق نیک و صلح به او نسبت داده شده است.

زندگی‌نامه

در نام ابوصرمه اختلاف است. طبرى براى او نام‌هاى صرمة بن مالک، قیس ‌بن صرمه، صرمة ‌بن انس، را آورده است.[۱] در اسم و کنیه او نقل‌هاى دیگرى نیز وجود دارد.[۲]

ابوصرمه از بنى‌نجار بود[۳] و ۱۲۰ سال عمر کرد.[۴] ابوصرمه در قبیله‌اش مورد احترام بود؛[۵] قبیله قریش را دوست مى‌داشت و چندین سال در میان آنان زندگى کرد زیرا همسرش، ارنب دختر اسد بن عبدالعزى از قریش بود.[۶]

در جاهلیت، رهبانیت اختیار نمود و لباس پشمینه به تن مى‌کرد و از بت‌پرستى دورى می گزید. بر زبانش حق جارى بود و خدا را به بزرگى یاد مى‌کرد. ابتدا دین مسیحیت را برگزید اما از آن صرفنظر کرد. او مى‌گفت: من خداى ابراهیم را مى‌پرستم.[۷]

ابوصرمه خود را از جنابت شستشو مى‌داد و از زن حائض دورى مى‌جست.[۸] جُنُب و حائض حق ورود به مکان ویژه عبادتش را نداشتند.

گویند: هنگام هجرت پیامبر صلى الله علیه و آله به یثرب، ابوصرمه اسلام را در کهنسالى به نیکى پذیرفت و از سابقان در اسلام پس از هجرت شد و جنگ بدر و برخی دیگر غزوات را درک کرد.[۹] به نقلى در فتح مصر نیز حضور داشت.[۱۰]

به ابوصرمه اشعار زیبایى نسبت داده شده که در اشعار دوران جاهلیت او دعوت به خدا، نیکوکارى، تقوا، اخلاق نیک و صلح و آشتى به چشم مى‌خورد.[۱۱] او پس از اسلام در ستایش خدا، پیامبر اسلام و توفیق تشرف به دین اسلام، فضایل قریش و آزمون‌هاى آن‌ها از سوى خداوند، اشعارى سروده است.[۱۲] نقل شده است که عبدالله ‌بن ‌عباس براى آموختن اشعار ابوصرمه مدتى نزد وى مى‌آمد.[۱۳] او راوى احادیثى از پیامبر صلى الله علیه و آله بدون واسطه یا از طریق ابوایوب انصارى و دیگران است.

ابوصرمه در شأن نزول

مسلمانان در آغاز اسلام هنگام روزه‌، فقط مجاز به خوردن و آشامیدن از غروب تا پیش از خواب یا قبل از وقت نماز عشا بودند.[۱۴] گفته اند: روزى ابوصرمه از کار در نخلستان به خانه بازگشت و بر اثر خستگى به خواب رفت. هنگامى که بیدار شد، از خوردن غذا پرهیز کرد و با همان حال روز بعد را روزه گرفت. هنگام ظهر بى‌هوش شد[۱۵] و به نقل سُدى، پیامبر به او فرمود: چرا تو را رنجور مى‌بینم؟[۱۶] ابوصرمه ماجرا را نقل‌کرد؛ آنگاه این آیه نازل شد: «...کلُواْ وَاشْرَبُواْ حَتَّى یتَبَیّنَ لَکمُ الْخَیطُ الأَبْیضُ مِنَ الْخَیطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَى اللَّیلِ...»؛ (سوره بقره، ۱۸۷) بخورید و بیاشامید تا رشته سپید بامداد از رشته سیاه (شب) بر شما نمودار شود... . با نزول این آیه، حرمت خوردن و آشامیدن در شب ماه رمضان، نسخ شد و مسلمانان خوشحال شدند.[۱۷]

پانویس

  1. جامع البیان، ۲، ج ۲، ص ۲۲۳-۲۲۸.
  2. توضیح المشتبه، ج ۵، ص ۴۵۸؛ الثقات، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۰؛ سیره ابن ‌هشام، ج ۲، ص ۵۱۰؛ مجمع البیان، ج‌ ۱، ص‌ ۵۰۳.
  3. اسدالغابه، ج‌ ۳، ص‌ ۱۸.
  4. الاصابه، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۲.
  5. الاصابه، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۲.
  6. البدایة والنهایه، ج‌ ۳، ص‌ ۱۲۱.
  7. مروج‌الذهب، ج ۱، ص ۷۱؛ الاستیعاب، ج ۴، ص ۲۹۸.
  8. البدایة والنهایه، ج‌ ۳، ص‌ ۱۲۴.
  9. الاستیعاب، ج‌ ۴، ص‌ ۲۵۴.
  10. الاصابة، ج‌ ۷، ص‌ ۱۸۴.
  11. سیره ابن هشام، ج‌ ۲، ص‌ ۵۱۰ و ۵۱۱‌.
  12. همان، ص ‌۵۱۲‌.
  13. الاصابه، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۱.
  14. تفسیر قمى، ج‌ ۱، ص‌ ۹۳؛ التفسیر الکبیر، ج‌ ۵‌، ص‌ ۲۶۸.
  15. الاصابه، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۳؛ اسباب النزول، واحدى، ص‌ ۴۸.
  16. جامع البیان، ۲، ج‌ ۲، ص‌ ۲۲۷.
  17. اسباب النزول، واحدى، ص‌ ۴۹.

منابع

  • دائرةالمعارف قرآن کریم، سید مصطفى اسدى، ج ۱، ص ۶۹۳-۶۹۴.