حسین بن روح نوبختی

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

ابوالقاسم حسین بن روح" عالم بزرگ و سومین سفیر و نائب از نواب اربعه امام زمان (ع) از خاندان بزرگ شیعه ایرانی نوبختی است که مقیم بغداد بودند.


حسین بن روح نوبختی کیست؟

ابوالقاسم حسین بن روح" عالم بزرگ و سومین سفیر و نائب از نواب اربعه امام زمان (ع) از خاندان بزرگ شیعه ایرانی نوبختی است که مقیم بغداد بودند. او از فقیهان و عالمان و محدثان مشهور شیعی است که در زمان خود از شهرت و اعتبار دینی، اجتماعی و سیاسی مهمی برخوردار بوده است. حتی برخی گفته اند که از نظر دینی و مذهبی در شیعه کسی همتای او نیست و موافقان و مخالفانف او را از عاقلترین مردم دانسته اند. او از امام حسن عسکری و امام زمان علیهماالسلام و محدثانی مانند محمدبن زیاد ، روایت کرده است و محدثان بسیاری از او روایت کرده اند که تعداد آنها به 22 نفر می رسد. حسین بن روح، کتابی در مسایل فقهی با عنوان " التأدیب " نگاشت و آن را برای عده ای از فقها و علمای قم فرستاد و آنها تمامی مطالب آن را صحیح و مقبول دانستند و از آنجا که قم، مرکز فقها و محدثین شیعه بوده و با این حال کتاب حسین بن روح مورد تصویب کامل آنها قرار گرفته بود، میزان علم و فقه و احاطه او به خوبی مشخص می شود. [۱] وی در زمان سفارت محمد بن عثمان از جانب او و به امر او متصدى بعضى از امور وی بود و چند نفر از ثقات و مؤمنين معتمدين محمد بن عثمان بودند كه از آن جمله ، حسين بن روح بود .

نیابت از امام زمان

در روايت معتبره وارد شده است كه جماعتى از شيعه نزد محمد بن عثمان جمع شدند و به او گفتند كه اگر شما از دنیا بروید چه کسی جانشین شماست ؟

وی پاسخ داد : ابوالقاسم حسين بن روح، قائم مقام من است و در ميان شما و وكيل و امين و ثقه امام زمان علیه السلام است . پس در كارهاى خود به او رجوع نماييد و در مهمات خود به او اعتماد كنيد، من مأمور شده بودم كه اين مطلب را به شما برسانم.[۲]

توقیع امام زمان علیه السلام

در بعضى از نسخ ، توقيعى از جانب حضرت حجت عليه السلام براى شيخ ابوالقاسم بن روح صادر شده چنانچه در (بحارالانوار) نیز بدين مضمون نقل شده :

«نَعْرِفُهُ عَرَّفَهُ اللّهُ الْخَيْرَ كُلَّهُ وَ رِضْوانَهُ وَ اَسْعَدَهُ بِالتَّوْفيقِ وَقَفْنا عَلى كِتابِهِ وَ وِثقْنا بِما هُوَ عَلَيْهِ وَ اِنَّهُ عِنْدَنا بُالْمَنْزِلَةِ وَالْمَحَلِّ الَّذينَ يَسْرّانِهِ زادَاللّهُ فِى اِحْسانِهِ اِلَيهِ اِنَّهُ وَلىُّ قَديرٌ وَالْحَمْدُللّهِ الَّذى لاشَريكَ لَهُ وَ صَلَّى اللّهُ عَلى رَسُولِهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسليما كَثيرا».

ما می‌‌شناسيم او را يعنى حسين بن روح را ، خداوند بشناساند و عالم گرداند او را طريقه همه خير و رضاى خود را و او را يارى فرمايد به توفيق خود، ما مطلع شديم بر مكتوب او و مطلع گرديديم بر امانت و به ديندارى او و وثوق و اعتماد داريم به درستى كه او در نزد ما به مكان و منزلت بلند آنچنانى است كه مسرور می‌‌سازد آن منزلت و مكان او را، زياد فرمايد خداى تعالى احسان خود را درباره او، به درستى كه وی صاحب همه نعمت‌ها است و بر همه چيز قادر است و حمد خداوند را سزاست كه شريك از براى او نيست و صلوات خداوند و سلام او بر رسول او محمد و آل او باد.[۳]

شخصیت و موقعیت حسین بن روح

حسین بن روح نزد دوست و دشمن داناترین مردم بود و از مخالفین تقیه می کرد. او در نزد بزرگان مملکت و شخص "المقتدر بالله" خلیفه عباسی، دارای جایگاهی بزرگ بود. اهل تسنن هم او را بزرگ می داشتند. وی از روی تقیه و ترس در خانه "ابن یسار" وزیر خلیفه حاضر می شد.

جماعتی از علمای شیعه از ابوسهل نوبختی (از بزرگان علما و شیعیان امام زمان (ع)) پرسیدند، چطور شد که ابوالقاسم حسین بن روح، نائب امام زمان شد و تو نشدی؟

ابوسهل در جواب گفت: ائمه طاهرین علیهم السلام بهتر می دانند که چه کسی را برای این منصب برگزینند. من مردی هستم که با دشمنان شیعه ملاقات نموده و با آنها در مسائل اعتقادی مناظره می کنم. اگر من مانند ابوالقاسم حسین بن روح، مکان امام زمان (ع) را می شناختم، شاید هنگام مناظره و گفتگو در آوردن دلیل معطل می ماندم، برای اثبات مدعای خود، جای حضرت را به آنها نشان می دادم (تا بدانند که واقعا امام زمان (ع) زنده و هست) ولی ابوالقاسم چنان است که فی المثل اگر امام در دامنش پنهان باشد و او را با قیچی پاره پاره کنند، دامنش را نمی گشاید که دشمنان او را ببینند

وفات حسین بن روح

ابوالقاسم حسین بن روح، پس از یک عمر پرافتخار و نیابت خاص و وکالت از جانب امام غائب (ع)، که بیشتر آن در حال تقیه گذشته بود، در چهارشنبه 18 شعبان سال 326 هـ ق در بغداد به سرای باقی شتافت. او را در «نوبختیه» در دروازه ای که خانه علی بن احمد نوبختی در آنجا بود، به خاک سپردند.


پانویس

  1. دایرة المعارف بزرگ تشیع- ج 6
  2. كفاية الموحدين، 3/348؛ بحارالانوار، 51/355.
  3. كفاية الموحدين، 3/348؛‌ بحارالانوار، 51/356.

منابع

  • حاج شیخ عباس قمی, منتهی الآمال، قسمت اول، باب اول: در تاريخ حضرت خاتم الانبياء
  • دایرة المعارف بزرگ تشیع- ج 6